Katalog

tutıüması sırasında kontrol edüdı Araştırmayla ügüı sonuçlar aynı yılın kasım aymda unlu "Royal Socıety salonlannda açüdandı New ton un portresı onunde açüdamala rını yapan astronom Slr Frank Dyton şoyle dıyordu ' Tıoz bır araştırma sonucunda Eınsteın'ın kesınlüde dogru bır tahmın yaptıgını soyleyebüırız" Ve bu sozleıden sonra zafer kazanan Eınsteın bırdenbıre buyuk bır un kazandı Ve hemen o gunun ertesınde Tımes'ta çıkan üancı bır haber Evrenın yenı teorısı Newton'un duşuncelennı altust ettı" Elnsteln'ın yelkendllk hoblsl: "Ifiğın peslnden kofabllmek nasıl olurdu? temelde ıkı ayn turde oluşmaktaydı Bırıncısı adeta cısımlerın ıçıne yerleşmış durumda olan ıkıncısı ıse buna gore haıeket edendı Yalnızca buyuk bır hızla çalışan asansorun ıçındekı bır ınsanın boşlukta bulunması fikrı bıle Eınsteın'ın, haıeket hıa ve çekım kuvveü prensıbını tum evren ıçın uygulayabılmesıne neden olabümısü Once kendısıne çekınıın gerçekte ne oldugunu soran bılgın, tamamen çügın bır sonuca ulaşmıştı 0 da üpkı zaman ve mekân gıbı dunya sahnesırun bır bolumunu oluşturmaktaydı Ama uzerındekı olaylar bagımsız yaşan mıyordu Çekım zaman ve mekânm ıçlenndekı kutlelenn 'egrısellıgınden" başka bır şey degüdı Eınsteın bununla evrendekı en gızemlı oluşumu teşkü eden çekım kuvveünı bagımsız bır buyııkluk olarak ortadan kaldırmıştı Onun evrenınde dunya guneş tarafindan çekümıyor zaman ve mekânın guneş tarafindan "egnselleşürümesıyle" hareket edıyordu Içınde bugunku kozmolojı manügının saklı oldugu bu teon aslında (Eınsteın'ın bundan henuz haberı yoktu) gorelılıge daha yakındı Madde (ener]i), zamanı en olaganustu durumdan duraklama anına kadar etküeyebüryordu Ve boylece uzayın evnmı Eınsteın tarafindan degü ancak onun bır takıpçısı tarafindan büımsel olarak açıklanabüecekti. Onun filarlerı "ılk patlama" uzerıne gehşünlen teonnın temel taşlannı oluşturmuştu Ne var kı, bunun da bedelı oldukça ağır olmuştu Eınsteın nıhaı denklemlere ulaşabılmek ıçın oklıdıyen geometnyı egrısel zaman/mekân kavramının oklıt olmayan geometrısıyle tamamladıktan sonra fizıgı tensor hesabı (uçten fazla elemana dayanarak tanımlayan vektor ıncelıgı) yardımıyla tanımlaması gerekmıstı Matemaükte fızıkte oldugu kadar başarılı olmayan Eınsteın esennı dostu Grossmann'ın da yardımıyla 1915 yüında Prusyadakı meslektaşlanna sunabümışü Berlm MaxPlanck Ensütusu ndekı Eınsteın araşurmacüarı onun duşunce yolunu kavrayabümek ıçın on yıllık notlannı en ınce aytıntısına kadar ınceledıklerınde onun daha 1912 yüında dogıu denklernlerı buldugunu ortaya çıkardılar Ama Eınsteın o zamanlar kendı formullerınde gızlenen fızıksel devıımı henuz kavrdyamamış ve hatalı olarak kabul ettıgı sonuca uç yıl sonıa gen donmuştu Çekım merceklenrun vaı lıgını bıle daha o tarıhte hayal edebılmıstı Ancak bunlar ılk olaıak 1979 yüında bulundu Genel gorelüık teorısı Eınsteın ın ozgeçmısınde onemlı bır kalıte olarak yer edınmıştı Daha o zamanlar bı le amprık olarak kontıol edılebüen varsayımlar vermekteydı Newton'un evrenınde kuçuk ama dunya uzerınden tartışüamayan bır nıspetsızlık vardı Merkur gezegenının ügınç yorungesı onun kurallarıyla bır yeıe oturtulamıyordu Fakat Lınstem bunu denklemlerıyle kesın olarak hesaplayabılıyordu Fdkat bu onemlı aşama henuz kanıtlanmamıstı Eger evren yanı Zaman/Mekan buyuk kutleler tarafindan eğ rısel hale getırüıyorsa o zaman Eınsteın'ın bu ıddıası ük olarak Ingüızler tarafindan 29 Mayıs 1919 yılındakı guneş 669/16 "Sarışın canavar" Kısa surede dunyaya yayüan unu sayısız unvanlar Nobel odulu gezüer, unlu ısımlerle karşüaşma firsatı ve hayatını renklendıren daha nıce panltılı olaylar, bügının 1919 yüından ıtıbaren ugursuzluklarla dolu bır hayata suruklenmesıne engel olamamıştı Genel gorelüık teorısıyle elde ettıgı başandan dolayı adına bır anıt (Eınsteın Kulesı Potsdam) dıküen Eınsteın, dıger yandan da çırkm saldırüara hedef oluyordu Gorelüık teorısı JUfred Döblin tarafindan "ıgrenç gorelılık ogreusı", "korkunç hükat garıbesı" ve "fakır sanat esen" olarak degerlendırümekteydı Ama en kotusu polıtüc alanda yaşanan duşmanlıklardı Ve bunlar savaşın sonlanna dogru ırkçı yaklaşımlar ve Yanudı duşmanlıgına dogru uzanmaya devam edecekn Eınsteın daha o tanhten ıtıbaren bılgınlere karşı guçlu bır antısemıtızm harekeünın başladıgı fiknne kapümıştı Teorısının Berlın'dekı bır büım toplantısında (1920) agır eleştınlere ugramasının ardından Almanya yı terk etme fikn ük kez beynını kurcalamaya başlarnıştı Yahudı Dışışlen Bakanı Walther Rathenan 24 Hazıran 1922 yılında vuruldugunda ıse bu arzusu daha da guçlenecektı Pekı ama 16 yaşında bır ogrencıyken vatandaşlıgından çüctıgı bu ulkede Eınsteın nıçın uzun yıllar daha kalmaya devam etmıştı9 Kendı polıtüc koordınatlanna gore o ne bır Alman, ne bır Isvıçrelı, ne bır Amenkalı ne de Israülı ıdı Idealıst bır enternasyonalıst oldugunu kanıtlamaya çalışan bır dunya vatandaşı olan bügının hayalındekı ulke, dunya yonetımınde soz sahüoı olan ABD ıdı Fakat Eınsteın Amerıka'ya yerleşnkten 20 yü sonra büe îngüızceyı dogru durust ogrenemedı Berlın yuzyüın başlannda doga büımcüerın cenneü halıne gelmıştı Bu kadar çok otorıte sahıbı ve Nobel odullu büım adamı belkı de başka hıçbır yerde bulunamazdı Lıste Manc Planck, Walther Nernst ve Emil Warburgdan Fritz Haber, Lise Meitner ve Otto Hahn'a kadar uzanmaktaydı Yalnız adam Eınsteın meslektaşlarından farkh bır yol ızlemıştı O kendısını gerek savaşa gerekse Almanya'ya karşı polıük olarak angaje ettı Fakat buna ragmen dış gezüerınde Almanya'nın saygın bır elçısı olarak da gorunmeye devam ettı Gunden gune tırmanmakta olan Yahudı duşmanügından korunmak ıçın çüctıgı gezüer bu arzunun acüdı bır ıronısıydı Hakkında olum emrı büe verüen bügının hayatı tehlıkedeydı Ama ne var kı o bu ulkeyı ancak 1932 yüında terk edecekü O Almanya'dan ve ozellüde de askerı geçıt havasında tertıplenen gençük yuruyuşlerınden nefret etmıstı "Sarışın canavar" olarak tanımladıgı Alman ya'dan daha sonra acüdı bır haber daha aldı Eınsteın Bır basm açüdamasında Prusya Akademısı'nı terk eden bügının ayrüış nedenı şu şeküde anlatümaktaydı "Yurtdışmdakı tahnkatçı davranıslan (burada aslında Yahudı duşmanlıgına koydugu tavır ve kendı huzur arayışlanndan soz edümekte) nedemyle akademı Eınsteın'ın ısıne son verümesınde hıçbır sakınca gormemısnr" Ne var kı, bügının akademıdekı en yakın dostlanndan en ufak ıtıraz seslen duyulmamıstı Ancak bügının Yahudı duşmanlıgına karşı verdıgı savaşın hayatını gerçekten etküeyıp etküemedıgı de şuphelı sayümakta FJıstın'e yerleşmeye yanaşmayan Eınsteın duygulannı degü mantıgını dınlemeyı tercıh etmıştı Aynı duşunceyle Yahudı dınını de reddettı Onun tanrısı prensipti Eınsteın kendısını her ne kadar "Yahudı azıa" olarak tanıtmaya çalışuysa da Yahudı dunyasının azızlen tanımadıgı da bır gerçektı Bu yuzden kendı dın dunyasında pek fazla bır şey kazanamadı Kutle ve enerjı arasmdakı eşdegerlüıgı keşfedıp, Em2 formulune çevırmeyı başardıgmda tanrıyla ügüı duşuncelennı yakın dostu Connd Hablcht'e açüdamısti "Duşunce eglencelı ve çebcı ama tannnın buna guldugunu ve benımle alay edıp etmedıgını büemem" Tteonde başansızlığa ugradıgında ıse daha farkh bır ıfade kullanmışn "Tknn çok zekı ama acımasız degü" New York'lu bır gazetecıye dınle ügüı duşuncelennı aktardıgında ıse doga araştırmacısı bır ateısnn entelektu Elnsteln araftınlıyor (1950, beytn faallyetlntn ölçillmesl sırasında): Yalnızca kafası onun hayal gucitnü açıklayablllr ml?