Katalog

Patalog Harvey ve Elnsteln'ın beynl el mesafesını kullanan Eınstem "Ben ınsanlann kaderlen ve davranışlanna karar veren bır tannya degü, kurallı bır harmonı ıçınde varoluşu sunan "Spınoza" tannsına ınanıyorum" demışü Bılgırun duşuncesındekı tann doga kanunlannın guzellıgını ve sonsuzlugunu gosteren bır prensıptı Bu nedenın ve etkunn prensıbı yanı Newton'un her zaman her yerde geçerlı olan nedensellık ılkesıydı Bır determmıst olarak dunyanınfizıkkurallanna gore saat dakıklıgınde dondugune ınanan bügın bu duşunceden yola çıkarak belJa de büımsel hayatının en kotu donemını çızmıştı Hayatında ıkı kez buyuk bır buluşçu olarak parlayan Eınsteın uçuncu bır eser daha yaratabılmek ıçın elektro manyeüzma ve yerçekımını aynı anda bırleşürmeyı de denedı Dunyanın oluşumuyla ügüı her şeyı kapsayan ve bugun Almanya'da "Weltformel" (dunya formulu) olarak anılan "theory of everything" formu luyle hayatının sonuna kadar ugraştı Daha 1923 yüında akademıye ılk sonuçlan sunmuşru Ve defalarca başarıya ulaştıgını zannetmesıne ragmen eser her sefermde hatah kabul edıldı Bılım onun ıçın her zaman onemlı kaldı, ama onun büımsel çalışmalan meslektaşlan arasında yavaş yavaş onemsenmemeye başlanmıştı Ve sonunda alay konusu bıle oldu Ama o ınandıgı yoldan asla donmedı Tanrı parçalıyor mu? Eınstem ın son buluşu "BoseEinstelnKondan•aıyonu" yayımlandıgı sıralarda (1925) Heisenberg, Schrödinger, Bohr ve dığerlerı onun 1905 yılınddkı ışık kuantum hıpotezıne dayanan "kuantum mekanigini" bulmuşlardı Eınsteın bunu desteklemedı Eger bu teorı maddenın ıçındekı atomu tarıf edıyorsa, nedensellıkten çok uzaktı Çılgın kuantum dunyasında, determınızmdekı mutlak olanaksızlık ve şuphecılık yerıne bırdenbıre "belırsızlık" gıbı fenomenler ortaya çıkmıştı Gozlenen ancak gozlem yoluyla tespıt edüırken parçacıklar arasında anıden tesaduflere dayanan telepatık baglanülar oluşuyordu Ve Eınsteın 1926 yüında tanrıyı tekrar bılım sahnesıne koydu "Gerçı bu teorı çok şey ıfade edıyor ama, tannnın bır şeyler parçalamadıgından emınım" Eınstem laboratuvar deneylerınde en mukemmel sonucu veıen bu teorıye kaışı 25 yü boyu adeta bır Don Kışot savaşı verdı Meslektaşlan tarafindan hâlâ sayılan ama artık pek cıddıye alınmayan Eınsteın araştırmalan dışmda da ıtıbar kazanmaya çalısırken beüa de hayaunın en buyuk hatasını yapmısti Atom bombası. Eınstem Franklin D. Roosevelt ten gelen mektubun ıçerıgı hakkında hıçbu şey bılmedıgını soyleyerek kendısını savunmaya kalkmıştı Oysa Almanların atom bombasını ımha edebılecek bır sılah gelıştırebıleceklerını soyleyen yıne Eınsteın olmuştu Eınsteın etık ve polıtık açıdan ne gıbı bır sorumluluk ustlendıgını çok ıyı biuyuıau ou^de yaptıgı hatayı duzeltmek ıstercesme hayatının son yülannda atom sılahlanna karşı onemlı bır savaş başlamıştı Fızık bılımı Eınsteın'ın 1905 yüındakı buyuk buluşuyla olumu arasmdakı 50 yıllık zaman dılımının baslarında en parlak donemmı yaşamıştı Eınsteın henuz hayattay ken, fizıgın yerını dıger bır bdım dalı alacaktı Bıyolojı Ozellıkle 1953 yüında James Watson ve Francis Crlck tarafindan keşfedüen DNA zıncırınden sonra bıyolojı, fizıgın yanında ücmcı onemlı bır büım dalı olarak kabul edüdı Ne var kıfizıkaraşürmacüan büınmez parçacıklan aramayı surdururken bıyolojı hâlâ kendı "Eınsteın"m beklemekte Eınstem gıbı cansız maddelerm kanunlanyla carüüar arasında baglantı kuranlar, çok geçmeden bıyolo jinın Nevvton zamarundakı fızık gıbı karanhkta oldugunu kavramışlardı Kışınm zekâsını beym akımlanyla anlamaya veya genler ve akü arasmda nedensel baglantüar kuımaya çalışanlar güDi Eınsteın'ın mırası formalın çozeltısı ıçmde saklanan beynınde degü büımsel füorlermde gızlı Fakat Harvey, Emstem'm beynmden hâlâ bır dâhının uretüebüecegme ve gunun bırmde bunun mutlaka denenecegme ınanmakta Eınsteın, kenti kalıtım zıncırleıını taşıyan bır kopya msanın ureülecegmı ogrendıgmde ne duşunurdu' Yann bır başka kopyanın daha uretüecegını mı' Determınızm mı' Nedensellüc mı 9 Max Planck Mmeva ve kendı donemının çarpıcı sorulan olmaksızm ne olurdu9 Onun ıkızı bugunku endustrüeşmış dunyada zekâsını onun kadar ıyı kullanabıhr mı' Hayaünda dunyaya ve geleceğe dü çıkaracak noktaya ulaşabüecek mı ? "Geçmış, şımdüa zaman ve gelecek arasmdakı fark sadece bır yanılgıdan ıbaret" demışü Eınstem olume karşı bır avuntu olarak Harvey otopsı sırasında kasüc damarlanndan bırının tıkanüdüctan dolayı patladıgını tespıt etmıştı Eger amelıyat edüseydı bırkaç sene daha yaşayacaktı Ama amelıyata kesınhkle yanaşmayan dâhının son sozlerı de anlamlıydı "Yaşamı yapay yollarla devam ettırmeyı çok zevksız buluyorum Gorevlenmı tamamladım ve gıtme vaktı geldı Ben bunu en zarıf şeklıyle yapmak ıstıyorum" Nilgün Ozbafaran Dede Kaynak Der Spıegel 50/1999 Elnstein 70. doğum gUnünde (14 Mart 1951): Dünyaya ve geleceğe dlllnl çıkanyor. 669/17