Katalog

Bitkilerin 5 duyusu Bitkilerde de S duyu var. En gelişmiş duyuları ise dokunmaya verdikleri yanıt. genın engellenmesı sendromu oldiak adlandırüır Ancak bıtküerde gun ışıgından daha çok yararlanmaya yarayan bu uyum unsuru tanmdd bazı olumsuzluklara yol açar Bıtkıdekı rezervlen yaprağa ve tohuma donuşturmek yerıne soldurur Ote yanrian mdvı rengının alıcısı krıp tokromlar ıse bıtküerde buyumeyı ve çıçeklenme zamanını duzenlemektedır Mugemn çıçek açmasını saglayan daha çok maruz kdldıgı sıcakhkların toplamıdır Muge de ılıman ıkhmlerın pek çok bıtkı turu gıbı çıçeklenmek ıçın kış soğuğuna dayanmak zorundadır Bundan dolayı da seracüann, muge çıçegıru 1 Ma yıs a yetışuıebümelerı ıçın mevsımsel değışıklıkleıı yapay olarak ayarlamalan gerekır oysa dogada bu sureçler gecı kebüır Lale gıbı ükbahar çıçeklerı sıcaklıga son derece du yarlıdırlar I w lkbdha; ayldi ı hcr yıl bızlere bıtküerın ıçsel bır rıtme sahıp olduğunu ve progıamlanmış bır gehşme sergüedığını ortaya koyuyor Bu rıtm doğrultusunda bıtküer goruyor "hıssedıyor", gunun uzunluğunu hesaplıyor ve sıcaklığı kestırıyorlar Boylece doğru yerde ve doğru zamanda fılızlemyoı buyuyor ve çıçek açıyorlar Herhangı bır yaralanma ya da hastalık durumunda ıse savunma mekanızma larmı harekete qeçırıyorlar Bır hucreden ya da bır bıtkaden dığerıne ve hatta bır bıtkıden hayvdna sın yaller ulaştırmak ıçın kaııa ya da sınır sıstemıne ge reksınım duyulmuyor Büım adamları hareketler, buyume yonelımlerı ve metabolızma değışımlerıyle ortaya çıkan bu aşırı duyarlılığın gızlennı yavaş yavaş ortaya çıkan yorlar Tat: Kimyasal savaşın silahı Işıktan kaçınmak ve topragın ıçıne uzanmak zorunda kalan kokler nıtratlann varkğını hıssettıklerınde yana doğru uzanan kokler gelıştırırler Bu tur bıtkıler bır saldırganın tadını aldıklannda' et kılı bır sılah uretırler "Aşırı duyarlı' bıtkıler saldırganla (vırus, mantar bakterı) darbe dlmamış olan arka hucreler arasında saldırıya maruz kalmış hucrelerın ılk cephesının bellı bır bolumunu ımha ederek bır tur sızdırmazlık duvan oluştururlar Kimyasal sınyaller geneDıkle saldın noktasından uzağa yayüırlar ve uzun surelı savunma reaksıyonlarını tetıklerler Dokunmaya karşı önlem Her bıtkı dokunulduğundd etküenıyor Dokun maya karşı bın kadar turde anlık bır reaksıyon goruluyor Etobur bıtkı ruzak gorevını ustlenen yaprakla nnı kapatırken mımozanınküer katlarayor Ancak 240 000 çıçeklı bıtkı turunun çoğunda hareketler sınırh ve yavaş oluyor Ulusal Dogal Tarıh Muzesı'nden Profesor Aline Raynal Roqneı her şeyın Bltkisel dokunaçlar sankı ınsanın erışernedığı bır zaman aralıgında Herhangl blr av, etobur blr bitki olan Drosera'ya dokunduğunda bu meydana geldığını soylerken Clermont Ferrand Umversıtesı'nden Nicols Boyer ıse bu goruşe karetobur bltklnln yapraklan dokunaçlar gibl art arda biikiilür şı çıkıyor Sarmaşık ruru bır bıtta olan şeytan şalga Domateste de ızole edüen bu genlerden bırı kalsıyumının dokunuşa karşı tepkısmı ınceleyen Boyer, surtunmeyı mu sabıtleştırme ozelhğıne sahıp kalmodulın genı olarak ızleyen 48 saat ıçerısınde bıtkının boyunun kısaldıgını, çapı adlandırıhyor Kalsıyum kalmodulın hayvan ya da bıtkı nın buyuduğunu ve daha sert hale geldığını behrledı Bu hucresınde pek çok metabolık reaksıyona yol açıyor Bıtkıda, sureklı olarak ruzgâra ve yagmura maruz kalan ağaçla de ıse bazüarı antı oksıdan enzımlerın aktıfleştırılmesı ya rın sımetrık bır yapıya sahıp olmamasında da gozlenıyor da her tur bıtkı hucresını çevreleyen zan sertleştıren mak ~ Herhangı bır dokunma eylemıne maruz kalan bıtkıde romolekul olan odunozunun oluşturulması gıbı çeşıtlı sa ılk tepkı, hucresel zar boyunca bır elektnk dalgası şeklınde vunma mekaruzmalan gelıştırıyorlar gozlenıyor Gıren ve çıkan ıyon akışı, ınsan noronlannda olduğu gıbı zann akışkanlığını ve geçırgenlığını degışıme Bitkiler kırmızı görür ugratıyor Kalsıyum ıyonları hucrenın ıçınde bırıkıyor Bu lnsanlardd oldugu gıbı bitkiSavunma kalsıyum akışına paralel olarak genler aktıf hale gelıyor Ho lerde de "gorme" onemlıdır Bu mekanızma» uston'dakı Rıce Unıversıtesı'nden Jaaet Braam Arabıdopduyu zaman ve uzam ıçerısınde sıs thahana adlı laboratuvar bıtkısınde bu tur aktıf genlerden yerıra belırlemesını sağlar Bunlabeşını ızole etmeyı başardı 'Dokunma genı" olarak adlandınn fotoreseptor pıgmentlerı sade nlan bu genler, ruzgâr soguk yaralanma ya da herhangı ce ışığın mıktanna değıl aynı zabır başka stres altında harekete geçıyorlar manda kahtesıne de duyarlıdır Bu fotoreseptorlerm hepsı ancak geSarmaşıkreken yerde ve zamanda harekete lar geçer dokun Koku: Etilen alarm zilleri çalıyor Bıtkıler ve ağaçlar kendı aralarında havadan gonderdıklen mesajlarla üetışım kurarlar Boylece, Malacosoma pluvıale tırtılları sogut ağacına saldırdıgında bu durum çevredekı dokunulmamış ağaçlarda da değışıklıklere yol açar Bu haberı ıleten ıse etüendır Meyvelerın olgunlaşmasını saglayan bu uçucu gaz, sayısız bıtkının hasara uğramış ya da zedelenmış dokulanndan ortaya çıkar Bu gaz odunozu gıbı pek çok savunma rnaddesının sentezını aktıf hale getırerek etküı bır bıçımde uyansını yapar Salısılık asıtın (aspırının aktıf maddesı) turevı olan metü salısılat bır dığer potansıyel ıletıcıdır Peki ya duyu? Bıtbseverlerın çoğu bıtkılenn muağe karşı duyarlı olduğunu ılerı surse de bu durumu kanıtlayan çok az araştırma vardır Kuzey Karolına'da Wake Forest Unıversıte mayla büytir iarmofik turilndekl bhkUer, dokunmaya kıvnlıp uzanarak yanıt veririer. Sarmafiklar, govdderinin tepeslndeki hareketlerte belMedlkleri dayanağa iarılarak gellfiHer. Bunlardan fıtokromlar kırmı 505 slnyalleri zı rengıne duyarlıyken krıptokPek çok bltklde molekilHer, tüm bltklnln sanınma mekanizmasını düzenlemek içln romlar mavı ve kızılotesı ışınlara saldınnın gerçekleftiği noktadan Itlbaren yayılırlar. Bu 505 tinyall baıen oldukça karşı hassastır Fıtokrom ışığın ka karmafik olablllr. lıtesını ınceler Işığın daha koyu ya sı'nden Mordecai Jaffo ınsan sesınden bıraz daha yuksek daha açık kırmızı ışın ıçermesme paralel olarak ıkı değışık olan seslerın bezelyelerın ve radıkyanın buyumesıru hızlan şekü sergıler Fıtokromun ıkı değışık bıçımı her zaman vardırdığını ortaya" koydu dır ancak gun ışığında (açık kırmızı ışınların fazla oldugu Bunun doğru mu yoksa yanlış mı olduğunu anlayabüzaman) emış gucunun doruktd oldugu koyu kırmızı şeklı mek ıçın Aline Raynal Roques un şu değerlendırmesını belırgmleşır Bu dktıf olan şekü tohumların tomurcuklanma aklımızda tutdbüırız "Hayvanlar ve bıtküer muzıktekı mınor sını kolaylaştırır sapın uzamasını engeller ve klorofü sente ve major makamlar gıbı bırbırıne yakın ancak farklı ıkı zını harekete geçırır bıçım gelıştırmışlerdır Bunlarm her üosı de çok sayıda dn Yapıak katmanının kalınlığına paralel olarak koyu kır cak değışık olanaklara sahıptır major ve mınor terımlen ıse mızı oranında da aşırüık qorulduğu ıçın bıtkı ortusu altında bırının dığerıne gore daha az onemlı oldugunu değü daha dçık kumızıyı errup koyu kırmızıyı yansıtan pıgment olan az gurultu yaptığını gosterır' klorofü oranı daha fdzlddu Boylece denge fıtokromun aktıf Çevın Anahid Hazaryan olmayan şeklıne yonelır Bu durumda sap uzar bu da "gol Scıence et Vıe Mayıs 99 649/24