Katalog

Eğitim, zekâyı geliştiriyor Son araştırmalar zekânın büyük oranda doğuştan oldugu tezini çürüttü ve eğitim gibi çevresel etkilerle zekânın geliştiğini gösterdi. R ichard J.Herrnstein ın Charles Murray la bırlıkte yazdıgı Çan Egrısı" adli katap 1994 yı lında yayınlanır yayınldnmaz en çok satan kıtap laı lıstesmın ılk sualaıına oturdu Kıtabın bu kadar popu ler olmasınm başlıca nedenlen, herkesın anlayacagı bır dılle yazılması ve çok tartışmalı bıı konuyu sansasyonel bu uslupla ele alrrMSiydı 800 sayfalık kıtaba gore Amerıkan toplumu zengın ve zekı bır elıt tabdkd ıle zekâsı kıt sayıca kalabalık bır alt tabakadan oluşuyordu Yazarlar zekânın buyuk olçu de kalıtsal oldugunu ve suça egılım yoksulluk gıbı onemlı sosyal olgulann genellıkle duşuk zekâdan kayridklandıgıru duşunduklerı ıçın alt tabakayı oluşturan ço kaynaklanıyordu Bugune dek 500 bın satan kıtap devletm sosyal yardım fonları konusunda da ılgınç onerıler getırıyor Bu onerılerın başında yoksul bolgelerdeh okullara yapılan yardımlarda hsıntıya gıdılmesı ve bu fonlann yeteneklı çocuklara kaydırılması gelıyoı Dolayısıyla burada yok sul çocuklara yapılan yatırımın hıçbır getırısı olmadıgı vurgulanmış oluyor Çan Egrısı yayınlandıgından bu yana bılımsel ve polıtık çevrelerde kendıne fazla ydnda"? bulamadı Mur ray kıtabın arka kapagındakı tanıtım yazısında (Herrns teın kıtabın yayınlanmasmdan homen once yaşdma veda etmıştı) kıtdbmın 10 ıle sosyal davranışlar arasındakı ılış laye yenı bır boyut kazandırdıgını ve bunun sosyolojıde devıım yaidtardgını ıddıa pdıyordu Ancak son bulgula rın ışıgı altında htaptakı ıddıakrın pek çogunun bılımsel çevrelerce çurutulmesı kıtabın guvenırlılıgıne cıddı bıçımde golge duşurdu Ameı ıka Egıtım Bakanlıgı yetkılılerı uyguldma aşamasında kıtabın egıtım polıtıkdlarını hıçbır şekılde etkılemedıgını ustu ortulu bır bıçımde de olsa kıtabın ırkçılıgı korukledıgmı ve bunun da ulkede son yıllarda başgosteren ırkçı eylemlerı destekler bır nı telüc taşıdıgını belırtıyor Çevrenin zekâ üzerindeki etkisi Bılım adamları Çan Egrısı'nın temel ıddıalarmdan bın olan zekânın çok buyuk bır oranla kalıtsal oldugu savına karşı tezle yanıt verıyor Bu teze gore kalıtsallık oranırun çok yuksek oldugu durumlarda dahı çevresel koşulların duzeltümesı zekâ katsayısını arttırabılıyor AI berta Unıversıtesı'nden pısıkolog Douglas Wahlsten bu konuda goruşlennı şoyle dıle getırıyor Kalıtsallık oranı ne kadar yuksek olursa olsun koşulların ıyıleşürdmesıyle hızlandırılan zekâ gelışımı durdurulamaz veya engellenemez" VVahlsten buna ornek olaıak dogrudan beynı ptkı leyen fenüketonurı hastalıgını gosterıyor Bu hastalıgın basıt bır gıda rejımı ıle tedavı edılebılmesınden cesaret alan VVahlsten duşuk sosyo ekonomık statuye sahıp aı lelerın çocuklarını evlat edınen yuksek sosyo ekonomık duzeydekı aılelen ıncelıyor Çocukların zeka katsayıla rında zamdnld oluşan 12 16 puanlık artışm degışen ÇPV re koşullaıından kaynaklandıgı boylece kanıtldiımı^, olu yor Mıchıgan Unıversıtesı nden psıkolog Richard E.Nisbett Murray ın egıtım kurumlarının zeka aı ttıı ıcı etkısı konusundakı karaırksar goruşlerıne katılmıyor Kı tabın yazarları IO nurı belıılı bır sınıra kadar arttırılabıle cegını bu sınırın uzerme çıkmarun mumkun olmayac a gını ıddıa edıyor Bence yazarlaı bu konuda haklı Ancak bu sınırın yukseklıgı konusunda yanılıyoılaı Sınıı onla rın ongordugunden daha yuksek dıye konuşan Nısbett geleneksel egıtım yontemlerıyle bıle IO nun yılda 3 ya da 4 puan yukseltılebdecegını belırtıyor Oysa Çan Eg rısı ne gore egıtımın 10 uzerındekı etkısı yok denecek kadar az IQ testleri guvenilir mi? Pek çok araştırmacı bugun 10 testlermderı elde edden olçumlerın genol zekâ olaıak tanımlanan zıhınsel performanfaa ılışkın guvenilir bır bılgı kaynagı oldugu konusunda hernfıkır Ancak bılım adamlannın uzermde anlaşamadıklan konular da var Ornegın zekânın pek çok çeşıdı oldugu ve testlerın ancak sozel ve matematık sel/uzaysal zekâyı olçtugu savı henuz tartışma aşamasındd pek çok bılım adamı çok unsuılu zeka kavramına sıcak bakmakla bırlıkte uygulama aşamasına geçırılmesı ıçın yeterınce olgunlaşmadıgını duşunuyor Bılım ddamldiı kışılprdekı zeka farklılıgının ne ka daıının genetık yapılaıından ne kadarının çevresel ko şullardan kaynaklandıgı konusunda da goruş bırlıgı sag layamıyor Kalıtsallık olaıak nıtelendırılen genetık oıan konusunda çeşıtlı goruşleı ortaya atılıyoı Heıınstem ve Murıay yuzde 60 gıbı bır orta deger uzerınde anlaş mış olmakla bıılıktp ba/ı durumlardd bu oranm yuzde 80 leıe tunidiıabılecegıru hoyluyor Son yıllarda bu goru ^>e karşı çıkanlaı çogunlukta IntPİlı gence Genes and SuccebS Zeka Genler ve Başarı adlı kıtapta Çan Eg rısı'ndeh temel goruşler mıkroskop altına ydtınlıyor ve burada ıddıa edıldı gı gıbı kalıtsallık oranırun yuzde 80 ler de seyıetmedıgı yaklaşık yuzde 481 aşmadıgı belırtüıyor Soz konusu kıtabın yazarları ge netık bılımcı Michael Daniels, Bernie Devlin ve Kathryn Roeder Murray ın buldugu kalıtsallık oranı ıle kendılerınınkı arasmdakı farkın yontemden kayndkldndıgını üerı suruyor YazarldJra gore Murray degışık ortamlarda buyuyen ıhzlerdekı zekâ farkını yanlış yorumluyor çunku ıhzlerın 9 ay boyunca ayru rahmı paylaşmaları kla sık çevrekalıtsallık ıkılemme farklı bır boyut katıyor gunlugun elıt tabakarun egemenlıgı altında varlıgını sur durmesı geıektıgme ınanıyorlardı Yanı bu durumda Af rıkalı Amerıkalılar kaderlerıne razı olup sınıf atlamak ıçın mucadele etmemclıydılcr zıra /ekâ katsayılaıı bu ust sınıfa çıkmaları ıçın yetersızdî Daha da kotusu ne ka dar ugıaşırlarsa \igrassinlar bu katsayı sabıt kalmaya mahkumdu çunku dıışuk \Q\dn genetık yapılarından Flynn etkisi Psıkologlara gore sanayıleşmış ulkelerde zekâ katsayıları son 10 yüda giderek yukselen bır trend ızlı yor Bu olguya Flynn etkisi adı verüıyor 10 yıllık bır surenın genetık yapırun degışımı ıçın yeterlı olmadıgını beurten bılım adamlan zekâ katsayısındakı bu olumlu degışımın tumuyle çevresel koşulların ıyüeştırümesm den kaynaklandıgına ınanıyor Reyhan Oksay Scıentıfic AmencanExplonng Intellıgence 'A A Flynn etklsi: IQ değerierl diinyada giderek artan blr trend iıliyor.