Katalog

Güçlü, istencini saltlaştırabilir mi? Ilkelı savaş karşıtı Kant'ın sozunu ettıgı kokunu kurutma ve cezalandırma savaşları sankı 1990"dan berı "Körfez Bunalınu" kavramıyla ortak bellege yerleştırılen ve Irak a karşı başta ABD ve Ingıltere olmak uzere bırtakım Avrupa ulkesının yuruttugu savaş eylemlennı anlaür gıbıdır Yıne ABD ve Ingıltere'nın Irak'a karşı yuruttugu "1998 Noel Savaşı" dıye adlandırılabüecek son savaş, da guçlunun "salt ve sınırsız ıstencı"ne gore kararlaştırümış ve gerçekleştıı ılmıştır ABD ve Ingıltere"run tavn "Guçluyum, oyleyse ıstencımı dayatınm, bıldigımı yapdnın1" dıye ozetlenebılır Guçlu ıstedıgını yapıyor Kısık sesle karşı çıkanlar dışmda dunya olayları ızlıyor Barış ortamının korunmasının başlıcd guvencelen olan adalet vo hukuk gıbı mordl degerlerın hıç gozetılmedıgı deneyımlenmektedır Dunya guçluyu sadece ızledıgı surece, guçlunun bır sonrakı hedefının hangı ulke olacagı bılınmez Guçlu çıkarına uygun olanı hatta aklına duşenı koşulsuz ve sınırlamasız bır bıçımde yapabılecegını gordukçe, gucunu kutsama ve kendını ululama tutumu ıçerısme gırebüır Saldırganlık egüımı ve savaş ıştahı artabılır, Dunyanın edılgen yaklaşımı surdugu surece, sıra herkese gelebılır Ayrıca Kanf'ın "onursuzluk' dıye nıtelendırdıgı araçlar ve yontemler yaru yıkma, yok etme etkısızleştırme vb kendını saltlaştıran ve sınırsızlaştııan "guçlu ıstencm" hangı boyutlara ulaşabılecegını gostermesı bakımından ılgınçtır Onursuzluk, somut bır nesne olmadıgından hem "kokunun kurutulması" olanaksızdır, hem de yogun yaşandıgı ve yaşatıldıgı ıçın, olası barış yetenegını ve ıstegını de koreltır Devletier arasında savaşın dışlanması, barışın korunması ve gıderek sureklıleşmesıru amaçlayan 18 yy'ın sonunda geçerlı olan yakkşımlar ve araçların etkısıyle Kant'ın felseu duzeyde ırdeledıgı bu ılkeler, bellı olçulerde 20 yy'ın sonu ıçm de geçerlı olabılır Zaten Kant, soz konusu ılkelerı dızgeleştırdıgı gırış bolumunu "Ebedi Banşa ilişkin Geçici Yazı" olaıak adlandırrnıştır Adı geçen ıl kelerın geçıcüıgı, "gorecelılık" olarak al gılanmalıdır Barış gerçekJeştırıldıgı olçu de, bu ılkeler gerçeklıklerını yıtırecektır Fakat oyle goruluyor kı, Kanf'ın devletlerarası barışa ılışkm ılkesel onermelerı daha çok uzun sure geçerlüıklerını koıuyacaktır Dıleyehm, gorecelılıklerı sureklılıge donuşmesın Hangı ılkenın ya da ılkelerın ne olçude guncel gerçeklıklere ve ahlak anlayışına uygun oldugunu, ya da ne olçude gerçekleştırılebılıı oldugunu, Aralık ' 98"de yaşanan ABD / Ingütere saldırı savaşı gostermıştır Umalım gorebılenler, gormek ısteyenler çogunluk olsun Özgürlük, Bireyin Birlikte Belirleyemediği Dış Yasalara Uymama Yetkisidir Kant, ırdelemesının devamındd "ebedı barış"m tanımlayıcı ılkelerını behrgınleştınr Insanların dogal durumu, Kant'a gore, savaş durumudur Savaşı barışa donuşturmek emek ve ıstenç ışıdır Insan, savaş durumundan çıkmak ıçın barışı yaşam eregı yapmak, onu emegıyle uretmek zorundadır Savaşı buaknıak, barışı kurmak ıçın bır başına yeterlı degüdır Banşı oluşturmak, bellı "yasallıgı" gerektırır, yasallık tek tek msanlann 'herkes ıçm geçerlı yaptınmlara uymalarını' saglar Kant, ortak yaşamın dogal sonucu olarak ınsanların etkıleşım ıçerısınde oldugunu ve soz konusu bırlıktelık ve etkıleşımın barışcıl surebılmesı ıçın bellı' yasal duzenlemelere, bır anayasaya baglı" olmaları gerektıgını savlar Yukanda anılan yasal du zenlemelerı üç öbekte toplar "Yurttaş hukuku, uluslararası ya da devletier arası hukuk, dünya yurttaşlığı hukuku." Yukarıda yapılan obeklendırmeyı Kant, ulusıçı etkıleşıme, tek tek devletier arasındakı etkıleşıme ve yeryuzundekı devletlerın tumuyle bırbırlerıyle ethleşımme dayandınr Yurttaş(lık) hukuku, Kant'a gore, "cumhurıyetçı" olmalıdır Cumhurıyetçılık yurttaşların "Ozgurlugu", tek ortak yasa koyucuya bagımhhgı ve yasal "eşıtlıgı" ükelerıne dayanmalıdır Bu baglamda Kant'ın çok genış ufuklu bır ozgurluk anlayışını benımsedıgını vurgu lamalıyım Kant'm tanımına gore, ozgurluk Bıreyın birlikte belırlemeyedıgı dış yasalard uymarna yetkisidir Kant'ın ozellıkle vurgulddıgı "dış yasalar" başkalarınca belırlenen kurallan, bıreyın birlikte oluşturmadıgı, bıçırnlendırmedıgı sureçlerı, kararları anlatır 200 yıl once tasarımlanmış ve aydınlanma surecının hem turevı hem de gehştırıcısı olarak gorulen boyle genış bır ozgurluk anlayışı, yaşam tarzı olması bır yana henuz o duzeyde tarüsüamamdktadır Insanlık adına ne acı bır durum1 Eşitlik, Herkesi Karşıhkh Olarak Ayıu Biçimde Bağlayan lliskidir Eşıtlık kavramını da genış bır bakışld tanımlayan Kant, ozellıkle eşıtlıgın hukuksal yonu uzerınde durur Kant'a gore ' hukuksal eşıtlık' hıç bır yurttaşın kendısırun baglı olmadıgı yasalan başkası ıçın baglayıcı duruma getıremeyecegı herkesi karşılıklı olarak aynı bıçımde bagiayan üışkıdır Cumhurıyetçı anayasa "Ebedı Barış "a gıden surecın onemlı bır guvencesıdır çunku, boyle bır anayasa yurttaşlara "savaş" konusunda ıstençlerını ortaya koyma olanagı verır Yurttaşlar, her turlu sıkıntısını yaşayarak gorduklerı, bızzat kılıç kalkan savaşmanın yanı sıra, savaşın gıderlerını de karşılamak zorunda olduklarını, ya da yıkımlannı buyuk sıkıntılarla onarmak zorunda kalacaklarını, savaş "belasının bır sonrakı barışı" zorlaştırdıgını bılerek, "boyle berbat bır oyunu başlatıp başlatmayacaklarını" çok ıyı duşunurler Bu saptamalar, Kanf'ın "cumhurıyetçı anayasa" kavramının çagdaş anlamıyla halk oylaması, halk oylaması ve ıstegı gıbı en genış katılırn ve birlikte belır leme olanagını ıçerdıgını gostermektedır Yurttaşa yazgısını (birlikte) belırleme olandgı veren "Cumhurıyetçı Anayasa"ya sahıp olmayan devletlerde karar yetkısı, devlet başkanmdadır, Kant'ın çıkarımı boyle, çunku "devlet başkanı ulkenın sahıbıdır" Savaş başkanın, daha dogru bır soyleyişle, tek egemenın "sarayma, avına ve eglencesıne zarar vermez, egemenın yaşammı sade yurttaşlar gıbı ethlemez Bu nedenle egemen, savaşı bır oyun, oyuncak olarak gormeye egımlıdır Kant, cumhurıyetçı anayasayı, demokratık anayasadan ayınr Aynmın olçutu olarak, devlet bıçımlerını, hukumet edış tarzını, egemen oluş bıçımını gorur Egemenlık erkmı elınde bulunduranlara gore devlet yonetımı bıçımlen, autokrasıtek kışının erkı, arıstrokrası soylulann erkı ve demokrası halk erkı olarak uç ture ayrılır Kant ın ikinci aynm ölçütü, yo netım bıçımı üe ılgüıdır Devletın, erk yetkınlıgını nasıl kullandıgını gosteren ve yıgını halka donuşturen "genel ıstence", anayasaya dayalı "tarz' ayncı ılkesıdır Bu dnlamda yonetım ya ' cumhurıyetçıdır ya da despotıktır" cumhurıyetçılık, yurutme erkını yasama erkmden ayıran devlet ılkesı±r Despotızm, devletın kendı koydugu yasalan hatta "kamu ıstencınTde keyfınce kullanmasıdır Demokrasi bireysel özgürlükle çelişir mi? Kant, demokrasıyı bır yonuyle despotızm olarak nıteler ve goruşunu şoyle gerekçelendırır Demokrası bır yurutme erkı kurar, kışıye karşı ve tek kışının ustundedır, herkes olmayan herkes karar verır Bu genel ıstencm ozuyle ve ozgurlukle çelışkı oluşturur Kant'ın yakldşımmd gore, ' temsılı , olmayan yonetım bıçımlen, aslında bı çımsızlıktır, çunku, bu tur yonetım bıçım lermde yasa koyucu ve uygulayıcı aynı kı şı olabılır Egemenın kışılıgını de gozeten Kant, Kral II. Friedrich ın Ben devletm en ust duzeydekı hızmetlısıyım1 Sozune gonderme yaparak, yonetılenlerm hıç olmazsa duşunsel bakımddn temsılı sıste me" yaklaşabüeceklerıru sdvlar ve şu go ruşlerını vurgular Devlet erkını oluştu ranlann sayısı ne denlı azsa, onların temsılı o denlı yuksektır Yme aynı bıçımde devlet anayasası cumhurıyetçılık olanagına yonelebüır ve duzeltımler yoluyla cumhurıyetçılıge ulaşabılır Hukuk kavra mı geregı, "cumhurıyetçı yonetım temsılı sıstemle olabılır Temsılı sıstem olmaksızm, cumhurıyetçı yonetım despotıktır ve şıddete yonelır" Uluslararası Hukuk Özgür Devletlerin Blrlikteliğine Dayanmalıdır Kant Ebedı Barış' a ılışkın tanımlayıcı ıkıncı ılkesını şoyle yazaı Uluslararası hukuk ozgur devletlerden oluşan federalızm uzenne kurulu olmalıdır Kant bu tanımlayıcı ılkesını şoyle açımlar Devlet ler bıçımınde orgutlenen halklar tek tek ınsanlar gıbıdır, dogal yan yana oluşlarıyla bırbırlenne zarar verırler Her halk ozguvenhgı ıçın, obur halkların kendısıyle yurttaşlar anayasasına benzer bır anayasa ılışkısı ıçerısınde olmalannı talep edebılmelı, etmelıdır Boyle bır anayasa halkldrın guvenlıgmı guvence altma almalıdır Boylece "halklaı devletı" benzerı "halklar bırlıgı" oluşabıhr Kant, her devlet orgutunun ya da yapısınm alt ust ılışkısı ıçerdıgının bılm cındedır Bu nedpnle tek devlet ıçerısınde 619/19