Katalog

Uydu yörüngede nasıl tutuluyor? Türksat uyduları Dünya ile sabit dönebilmek için 35 bin küsur kilometre yükseklikte bulunuyor. Şenol Gulgonul (*) unumuzde verı ve TV yayınlan ıletımınde buyuk bır onem kazanan haberleşme uydulan ıçın en onemlı nokta, yeryuzunden bdkıldıgın da uydunun sabıt gorunmesıdır Ancak bu şekılde sabıt ve basıt uydu antenlerı ıle TV yayınlan ızlenebüır Bunu gerçekleştırrnek ıçın belkı sızın de hemen aklınıza geldıgı glbı uydunun yeryuzu etrafındakı donuş perıodunun yerkureran kendı etraiindakı donuş perıodu olan 24 saate eşıt olması gerekecektır Penod ıse T=2p RO R/m ıfade edılır yanı sadece yançapa baglıdır Buradan da 24 saat ıçın gereklı yançap olarak R~42164 km bulunur Yerkurenın kendı yarıçapı 6378km bundan çıkartılırsa artık şunu soyleyebılırız uydu 35 768 km uzaklıkta don melıdır kı yerkureye gore sabıtkonumda bulunabılsın Şekll1: Dünya etraftnda İS768 km uzaklıkta dönen bir haberleftne uydusu.. Haberleşme uydulan için dlğer genkllllk Ise yöıiinge düzlemi nin ekvator düzleml Ile çaknık olmasıdır. Aksi takdlrde period 24 saat olsa blle uydu sabit gözükmeyecek ve bir 8 sekli çl zecektlr. G D / Yerkure \ Yorunşe Duzlem: 0 Ekvator Düzlemı Şekil 3: Yörüngesl ekvator diizleminde ofmayan bir uydunun dünya uzerindekl izdüsümO. ^^^A \. y/ / Şekll 2: Yöriingesl ekvator diizleminde olmayan bir haberleşme uydusu. Son bır onemlı nokta da yorungenın daıresel olması geregıdır Eger yonınde daıresel degıl de elıptık olursa uydu yerden bakıldıgında 24 saatlık perıodlar ıle saga sok gıdıp gelecek, zıgzag çızecektır Pekı bu uç şart saglanıp uydu bır kere yorungeye oturtulduktan sonra daha bır şey yapmaya gerek var mı dır 9 Uydu artık yerınde sabıt durmaz mı ? Maalesef ha yır Çunku bu ıdeal şartları bozan çeşıtlı etkenler vardır Bunlann en basta gelenlerı 1. Yerkurenın tam bır kure olmaması egıklıgı 2. Ay ve Guneşrn çekım etkılerı 3. Guneş ışınlannın basınç eüası Yerkureye kutuplardan baktıgımızda tam bır daıre goremeyız Daha çok bır yumurtayı andırrr 75° dogu ve 105° batı bu yumurtanın sıvrı uçlarıdır Türksat uydula rı ıse 31° ve 42° dogu boylamlarında bulundugundan uydular yerınde sabıt durmayacak ve 75° dogu ya dogru kayacaktır Lıse yıllanndan hatırlarsak, ekvator duzlemı ıle D Şekil 4. Yo rungesi dalresel olan ve olmayan uydunun dünya Uzerindekl Iz D5J.J Diın Guneş ın çevresmkı yorunge duzlemı arasında 23° lık bır açı vardır Benzer şekılde Ay ın yorungesı ıle ekvator duzlemı arasında da degışen bır açı vardır Ay ve Guneşın çekım etkısı bu açılar nedenı ıle uydu yorungesını ekvator duzlemınden çıkarmaya çalışacaktır Bu da da ha once bahsettıgımız gıbı uydunun 8 şekh çızmesıne neden olacak, sabıtlıgını bozacaktır Uydunun uzerindekl elektronık ve mekanık sıs temlerın çalışması ıçın gereklı elektrık enerjısı guneş panellerı ıle saglanmaktadır Paneller 1011 metre uzunluk ve 1 2 metre genışlıktedır Guneş panellerı sureklı Guneşe dık bakacak şekılde dururlar ancak bu şekılde maksımum enerjı saglanabılır Guneş ışınlannı ruzgâr gıbı panellerı de gemı yel kenı gıbı duşunebılınz Guneş ışınlannın panellere olan basınç etkısı ıse daıresel olan uydu yorungesını elıptık yapmaya zorlamaktadır Işte basıtce anlatmaya çalıştıgım bu temel etkenler ve dığerlerınden dolayı uydu bırakıldıgı yerde durmayacaktır Yorunge Kontrol Mu hendıslen ortalamaH gunde bır yapılan manevralar ıle uyduyu ± 0 1 ° lık bır pencere ıçınde tutmaya çalışırlar Bu manevralar kıbrıt çopu buyuklugundekı ıtıcıler ıle gerçekleşır Uydunun omrunu de manevralarda harcanan yakıt belırlemektedır Turksat tıpı uydular ıçm bu yakıt mıktarı yaklaşık 900kgdır, uydunun kendısı ıse 800 kg cıvarındadır 10 kusur yıl ıçınde bu yakıt bıtmek 31 ve 42° Doğu fekil7: Cünes tsmlanmn basınç etklslnin uyduyu ellptik yörüngeyt zoriaması Şekil8: Habertesme uydulannın 0.1 dentellk pencerede tutulması tedır Yakıt bıtmeden son bır manevra ıle uydu yaklaşık 36000 km olan krıtık yorungede dışanya dogru gonderüerek uzay çoplugunde yerını alır (*) Şenol Gulgonul, Elektronık Muhendısı, uydu uzerrnden data haberleşmesı ve Internet baglantısı konularında çalışıyor Fransa'da yetıştırılen Tuıkıye nın ılk altı Yorunge Kontrol Muhendısmdenbırı Altıkışıden hıçbırı artık Turksat'da çalışmıyor E Posta senol@ıname com Ekvator duzlemı ŞekilS: Yeryüzünün yumurta görtinümü ve Türksat uydusunun konumu Şekll6: Cünes'ln çeklm etkisinin uyduyu ekvator dUzleminden çıkmaya zoriaması 615/4