Katalog

rs 5CIENCE DERGISINE CÖRE 1998 İNEN ÖNEMLİ 10 BİLİM OLAYI Dunyanın en cıddı bılım dergilennden bın olarak kabul edilen "Saence", son sayısında, kendılerdme gore 1998'ın en onemll 10 buluşunu açıkladı. llk sırada yer alan buluş, Iki astronomı araştırma ekıbinin yaptıkları, Evrenin sonsuza kadar genişleyerek devam edeceğını ortaya koyan araştırma. Bu bulgu ıle "evren buyuk patlama ıle başladı ve buyuk çarpışma ıle son bulacak" teonstnı çuruttu. . Seatle'deki VVashıngton Unıversıtesı astronomlan ile, California'dakı Berkeley Ulusal laboratuan araştırmaalarının, birbırlerinden ayrı olarak yaptıkları çalışmalarda aynı sonuca vardıklarını belırten Saence edıtorlerı, evrenin gıderek yayıldığını ve yenı yıldızların, yeni galaksılenn doğumunun, bılım adamlarınca gozlenır hale geldiğını açıkladılar. Bu araştırma sonuçlarına gore, evren, bılınenın aksıne, genişleyerek yayılmasını buyuk bır surat artışı ile gerçekleştıriyor 1998in önemli bılim olayları GENETIK Yeni bulunan genler • •>>»•& Konuşma, dayanıklılık ve kuvvet, psikiyatrik hastaıktla, kellik, farklılkı, Fukuyamatipi konjenital mükküler distrofi, titreyen kalpler, zekâ geriliği ve koku üzerine yeni bulunan genler... , 1998'in genleri: Geçen yıl bır dızı genm daha adı korıdu Butun bu gelışmeler ınsanın genetık yapısının çok yakırıda tumuyle deşıfre edılecegını gostenyor Işte 1998'de deşıfre edilen genlerm en onemlılerı K o n u ş m a : Konuşma yetenegının kromozom 7 uzermde kı bır gen ıle yakmdan ilgılı ol dugu anlaşıldı SPCH1 adı verılen bu genın mutasyana ugraması gramer ve lısan ogrenme guçlugune ve konuşma bozukluklarma yol açıyor Bu genm tespıt edılmesıyle araştırmacılar konuşma yetenegının nasıl gelıştıgıne ılışkın çok onemlı bılgılere enşebılecekler şık proteıne donuşuyor Bu konuda elde edilen bul gular hastalıgın tedavısınde yol gosterecek Fukuyamatipi konjenital müsküler distrofi: Japonya da sıklıkla tastlamldrı bu kalıtsal hastalık beynın oluşumu sırasmda sınırlerın normal gelışım surecınde ortaya çıkan aksaklıklardan kay naklanıyor Araştınnacılar bu hastalıCjı kromozom 9 uzenndekı mutasyona ugramış bır gene baglıyorlar Bu gen fukutın denılen sınır sıstemı ve kasların çalış masmdan sorumlu proteının uretımı ıle yakından ilgılı Bu genın 2000 veya 2500 yıl once ilgılı kıomozoma kaydolunan genetık bır bılgı nedenıyle mutasyona ugradıgı sanılıyor T i t r e y e n k a l p l e r : Idıyopatık ventrıkuler fıbrılasyon yılda 15 bın ıle 36 bın Amerıkaünın olumune neder olan bır kalp hastalıgı Hasta lık bılınmeyen bır nedenle kalp atışlarınm bırdenbıre duı urması ve tıtremeye başlamasıyla kendını gostenyor Araştırmacılar kromozom 3 uzerınde bır genın bu hastalıga yol açtığını duşunuyor Bu gen, kalp hucrelerının zarı boyunca sodyumu harekete geçıren ıyoh kanallarından sorumlu lyon kanalları elektrık sınyallerını ve kalp atışlannı başlatıyor Genın mutasyona ugraması sınyallerın kesılmesıne neden oluyor Bu keşıf doktorlarm yuksek nsk taşıyan hastalan teşhıs etmesme ve onleyıcı tedavı yontemlerı bulmasına yol açacak Z e k â g e r i l i ğ i : 600 kışıden bırınde ortaya çıkan bu bozuklugun X kromozom uzenndekı bır genm mutasyona ugrarnasıyla ortaya çıktıgı duşunuluyor PAK3 adı verılen gen beyındekı noıonlaım smyallerı dogru almasıyla ilgılı Bu genm mutasyona ugraması noronlann etkm bır şckılde ışlev gormesıne engel olur Genm mutasyona uğramasıyla ogrenme ve davıanış bozuklukları ortaya çıkıyor K o k u : Degışık kıonızomlarda dagınık olarak bulunan 1 000 kadaı genm kokulann algılanmasından sorumlu ol dugu bılınıyor Bu genlerın pek çoğu burundakı koku sensorlanna bağlı Koku sen sorlan yardımıyla ınsanoglu 10 bm dolaymda farklı kokuyu algüayabılıyor An cak geçen yıl gerçekleştırüen araştırmalar, bu genlerın yuzde 72'sınm mutasyona ugradıgmı ve hasarlı oldugunu gostenyor Mılyonlarca yıldır mutasyon geçıren bu genlerın, zaman ıçınde koku duyusunun zayıtlamasına yol açtıgı sanılıyor Reyhan O/csoj DıscoverOcak 615/11 Diğer 9 buluş 7998'ın dığer onemlı 9 bilimsel araştırması şoyle sıralandı: 1 Zamanı ayarlayan genlerle ilgılı buluş, bazı organizmalardaki şartlanmanın oluşumunu ortaya koydu. Orneğın ınsanların neden gece uyumak, gunduz uyanmak gıbı alışkanlığının olduğu bu genlerle ilgılı araştırma sonucu anlaşıldı. 2 Sınır sıstemının çalışması ile ilgılı olarak varılan yeni sonuçlar, tutucu değerlendırmelen rafa kaldırdı. Sınır sısteminın oluşumu ve yapısını çozen bır araştırma, sıstem ıle ılgıli butun sorulara yanıt verdı. 3 Japonlar tarafından kanıtlanan bır teoride, atomdan küçuk olan notronlann ağırlıklarının olduğu ve bu parçacıkların kozmik ışınlardan yağmur gıbı geldiği açıklandı. Notronlann evrende olçulebıler oranda kutleler oluşturduğu da belırtildi. 4 Hayvanlardakı genetık yapının haritasının çıkanlması ile ilgılı çalışmalar ve tuberkuloz gibi bazı mikropların gen haritasının çıkanlması çalışmaları 5 ABD ve Ingıltere'de bilım adamlannın, bır yerden diğer bır yere ener/ı naklettıklerı ve atomdan atoma dıye yorumlanan bu ener/ı naklının, unlu televızyon dızısı "Star Trek" filmındeki ışınlama olduğu belırtildi. Halıhazırdakı araştırmanın ınsanın ışınlanmasını başaramayacağı, fakat super hızda enerjı bilgisayarının ılk adımı olduğu kaydedıldı. 6 Bıyoçip'lerın yapılması ile, mıkro makınelerın karışık bıyolojik deneylerı çozmeleri noktasında onemlı adımlar atıldı. Orneğın kanda kanser araştırması, canlılarda DNA'lann ayrıştınlması ve genetık hastalıkların ortaya çıkanlması gıbı konulann bıyoçipler sayesınde gerçekleştırılmesı beklenıyor 7 Mılyonlarca kımyasal maddenın çok çabuk bır zamanda test edılerek ayrıştınlması ıle ilgılı araştırma, ılaç yapımı ıçın buyuk rol oynadı. 8 Goğus kanseri konusunda yüksek risk altında bulunan kadınlarda kullanılan Tamoxifen adlı ılaç ıle, kalınbağırsak ve yine goğus kanseri için kullanılacak olan ikı ayrı ılacın bulunması 9 Bağışıklık sıstemını etkileyen bazı hastalıkların değışık formlarının bulunması, orneğın, eklem ıltıhaplan gıbı. Bu araştırmada, bağışıklık sıstemını etkileyen hastalıkların değışık formlarının bulunması ıle, vucudun, enfeksıyon, bakterı ve vıruslere karşı savunma dırenanın zayıfladığı anlaşıldı. Dayanıklılık ve kuvvet: Kromozom 17 uze rmdekı bır genın fızıksel peıformansı belırledıgı or taya çıktı Bu gen ACE denılen ve metabolık yeterlüıgı denetım altmda tutan enzımın salgılanmasmdan soıumlu Bu genm bır turu de dağcılarda yukseklıge karşı dırenç saglıyor Bır goruşe gore bu genı taşıyanlar daha az enerjı ıle daha fazla ış yapabüıyorlar Psikiyatrik hastalıklar: Kromozom 4 uze rınde bulunan mutasyona ugramış bırbırının aynısı ıkı adet gen VVblfram Sendrornu denı len, norodejeneratıf bır hasta lıga yol açıyor Bılım adamları bu genın tek başına depres yona yatkmlık ve psikiyatrik bozukluklara zemın hazııladıgını belırtıyor K e l l i k : Kromozom 8 uzerınde mutasyon geçırmış bır gen alopecıa unıversalıs' denılen seyrek goru len bır tur saç dokulmesıne yol açıyor Bu genm 2 kopya olarak kalıtım yoluyla geçmesı durumunda kırpık, kaş ve diğer vucut kılkrı çıkmıyor Gen, bılınmeyen bır nedenle saç çıkmasından sorumlu olan dıgor genleri basküıyor Bılım adamlaıı bu gene mu dahale ederek kellıge çare bulacaklarmı umıt edı yorlar ıv'> *. Farkllllk: Kızü saç çocuklukta ortaya çıkarı obezıte, hormorıal bozukluklaı gıbı semptomlar geçen yü tanırnlanan bır hastalıkla bırlıkte ortaya çıkıyor Bu hastalık kıomozom 2 uzenndekı bır genm mutasyona ugıa masıyla ortaya çıkıyor KroV. ^f mozom 2, "pıeproopıo melanocortm" veya POMC" adı verden bır pro ı hoı urrılu POMC normal olarak saç rengı enerjı depolama ve hormon salgılayan bobrekustu bezının çalışmasmda onemlı bır rol oynayan uç degı / 7"•