Katalog

İslamiyetin geliştirdiği rönesans atılımı Abbasıler Donemı nde (I S 7501258) Arap Iran ve Turk kokenlı bılım adamları Ege doğa filozoflarına dayandırdıklaıı çalışmaları ıle felsefe geometrı, astronomı ve tıp gıbı büımlere yenı boyutlar kazandırdılar Boylece Avrupa'dakı Rönesans Çagı ndan 500 yıl kadar once başlayan ve bırkaç yuzyü suren bu rönesans atı hmı Farabi (IS 870 950) Biruni (1S 977 1051/2) ve İbni Sina (IS 980 1037) gıbı Turk kokenlı bılgınler fen büımlerını gehştırmışler Batı ulkelerıne de ornek ve kaynak olmuşlardır Ancak ozgur duşunceye dayalı bu dunya goruşu Gazali nın (I S 1058111) mıstık felsefe ıle son bulmuş ve tslam ulkelerı gunuınuze degın Ortaçağ karanlıgına gomulu kalmışlardır na saygılı davranıyorlar dı Bu nedenle guçlu ve uzun omuılu bır ımpara torluk oldular Yukselış surecınde Os manh fen büımlerı alanın da on sırada yer alıyordu Bılım tarıhı uzmanlarıınız dan ogrendıgımıze gorc II Mehmet 15 yuzyılm ıkıncı yarısrnda Istanbul'u onemlı bır bılım kentı du zeyıne ulaştırmıştı Fa tıh ın bır araya topladıgı Ali Kuşçu, Sinan Paşa, Molla Lütfii gıbı bılım adamları matematık ve astronomıde çaglarının en onde gelen araştırıcı lan ıdıler Yıne Istanbul'da buyuk bılım adamı Takiyfiddln 16 yuzyılın uçuncu dortlugunde kurdugu buyuk rasathanede o gunlerın en ılerı aletlerı ıle gokyuzunu ın celıyor gelıştırdıgı araştırmalarla Batılı ast ronomlarla atbaşı gıdıyordu Ne var kı 17 yuzyıldan ıtıbaren med reselerden matematık geometn astronomı gıbı bılım dalları çıkarılmış butun onem dınsel konukra verümıştır Boylece yurttaş lar ydşadıkları dunyaya degıl kerıdılennı olum sonrası kdvuşdcaklannı umduklan ya şam konularına baglamışlardı Hortlayan mikroplar Afrika'da binlerce insanm hayatını kaybetmesine neden olan, uyku hastalığı, uzun süredir devam eden iç savaşlar ve Batı'nm da ilgisizliği nedeniyle, tekrar geri döndü. A ltmışlı yülarda neredeyse tamamen ortadan kaldırılan uyku hdstalıgı VVHO'nun (Dunya Saglık Orgutu) verdıgı son bılgılere gore 20 yıl ıçınde onemlı bır artış gosterdı Orta Afrika'da yaklaşık 300 bın500 bırı kışıye bulaştıgı tahmın edılen uyku hastahgının, suratle yayümaya devâm ettıgı de ortaya çıktı kolera ve sıtma gıbı hastalıkların aksıne enfeksıyona mudahale edılmedıgı takdırde hastalık kesınlıkle olum le sonuçlanıyor Demokratık Kongo Cumhurıyetı nde şu anda belkı de uyku hastalıgın dan olen ınsanlann sayısı AIDS'ten olenlere oranla daha fazla TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ Selçuklu ve Osmanlı donemlerınde Anadolu'da yan yana yaşayan Hırıstıyanlık ve Muslumanlık Anadoludakı Uygarlık Mozayıgı 'nın çeşıtlılıgını ıkıye ındırme yo lunda bır adım olmuştur Ancak Anado lu nun kultur bırlıgıne ulaşması Cumhurıyet Donemı'nde gerçekleşmıştır Ataturk laık bır devlet kurarak ve çagdaş Avrupa uy garlıgını ornek alarak aynı dılı konuşan Anadolu tarıhını kendı mıllı mırası goren bu ulus yaratarak kultur bırlıgını sağlamıştıı Boylece Avrupa nın yuzyülar boyun ca ugraşarak ve savaşlar yaparak sagladıgı Renaıssance Reform ve Aydınlanma atılım lan Turkıye de kısa bır sureç ıçersırıde gerçekleştırılmıştır Ataturk un olumunden sonra onuıı çızdıgı yol uzerınde Turk Devletı son yarını yuzyüda kısa bır sure ıçınde rnşa ettıgı yol lar ve lımanlarla ulaşım sorununu da buyuk olçude çozmuş barajlaıla da tarım ve en dustrımn gelışmesı yolunu açmıştır Anadolu bugun jeomorfolojık koşulların dogurdu gu guçluklerdpn sıyrılmış boylece mekân VP kultur bırlıgı bakımından tarıhının en uy gun oı tarrımı bulmuştur Bu durumda kesıntısız 8 yıl egıtım ul kemızın her bolgesınde başarıyla uygulan dıgı VP ıstıkrarlı hukumet saglandıgı takdır de Turkıye Ataturk un ongoıdugu çagdaş duzeye ulaşacaktır Not Okudugunu*! rndkdlede ele alınan konu lar uzerıne kapsdmlı ve ayrıntılı bılgı ıçın bkz L Akurgal 1 Eskı Çagda Ego vc Izmır Yaşar Holdıng Egılım V.ıkfı 1993t7mır2 Hattı ve Hıtıt Hyqarlıklan NET Yayınlaıı 1995 Izmır 3 AiMdolu Kultur Tarıhı TUBITAK Yayınları 1998Ankdra 4 Tuıtayenın Kul tuı Soruıüarı Bılgı YıyıriPvı 1998Ankara SELÇUKLU DÖNEMÎ (10711299) Turkler Anadolu'ya Orta Asya'dan sureklı akınlarla ve goç yolu ıle gelmışlerdır Turkler hoşgoruyp dayanan ıdarelerıyle buyuk bır bolumu MmdAvrupa kokenlı olan Anadolu halklarının sevgısını kazanmışlatdır Muslumdnlıgı kabul edenler bır bırlerıyle uzlaşıyor, boylece 1071'den baş layarak Turkler'le yerhler kaynaşıyordu 900 yıl ıçınde gıderek şımdıkı Turkıye oluş tu Selçuklular yukanda sozu edılen ve tslam dunyasmda oluşan ılk rönesans atılımının anlayışı ıçınde yuksek duzeyde ınsancıl (humanıst) bır kultur gelıştırdıler 13 yuz yılda Konyada Mevlana Celalettın Rumı degerı ozellıkle modern çagımızda takdır edılen gerçek anlamda bır humanıst dunya goruşunu ogretıyor ve yazıyordu Hemen her Selçuklu kentınde bulundn buyuk has tanelerde tıp rasathanelerde ıse astronomı uzerıne çalışmalar yapılıyordu Selçuklu lar ın çını ve mınyatuı sanatında kadm tas vrrlerını bollukla ışlemış olması da onların bugun laık sozcugu ıle ıfade Pttıgımız davranışta olduklarını açıga vurmaktadular Yıne WHO nun verdıgı bılgılere gore, Kongo ve Angolada yaşayan halkın l/5'ı bu hastalıga yakalanmış durumda ve koylerın yarısı çoktan boşaldı Tıpkı AIDS'te oldugu gıbı kurbanlar daha çok, yaşları 20 üe 40 arasında degışen genç ve aktıf msanlardan oluşmakta Bunurı dışmda her yü yaklaşık uç mılyon sıgırın da buna benzer bır hastalıktan oldugunden, Afrıka'dakı uyku hastalığı tum bolgelerdekı ekonomık gelışmelerı olumsuz yonde eualıyor Hastalıga sebep olan en onemlı faktor Orta Afrika'da yaşayan çeçe sınegınden msdnlara bula şan, "Protozoon Trypanoso rrid bruceı adındakı bır mıkrop turu Derı uzerınde onbeş gunden fazla suren bır kuluçka devre sınden sonra kan ve lenf yol larıyla tum vu cuda yayılmakta yogun ateş ve lenf dugumlerının şışmesı gıbı ılk belırtıler orta ya çıkmakta En fazla ıkı veya uç yıl ıçınde, trıpanozomo mıkropları, kan ve beym arasındakı ıhşkıyı bozduklanndan hastalarda dayanılmaz baş agrılan panıkleme dıkkatsızlık gıbı cıddı rahatsızhklardan sonra, kesın olumlere neden olmaktadır Insanlann bagışıklık sıstemlerı trıpanozomo mıkrobuna karşı koyamıyor Aslmda yuzyüımızm başmdan berı uyku hastalıgmın tedavısı bdınıyor 1905 yılında ılk otkılı üaç bulunduktan sonra otuzlu ve altmışlı yıllar drdsındd kolonılerde çok yayqın olan bu hastalıgın onu alınabılmıştı Korkunç bır salgın sonucunda, Uganda nufusunun 3/2 sını kaybetmış ve otuzlu yıllarm başlarmda, yonetımler askerlerın de destegıyle, tsetse sıneklerımrı barındıkları oımanlann buyuk bu kısmını ımha etmışler ve yogun bır ılaçlama sayesınde de haşerelerı kontrol altına almayı başarmışlardı Her şeyden onomlısı halk yenı hastalanmalara karşı devamlı kontrol altındd tutulmdktaydı ve kanları devamlı ıncelenmekteydı Hastalanarı kışıler hemen lespıt edılıyor ve anında tedavı edılıyor Bu çalışmalar ydkldşık olarak otuz yıl devam ettı ve sonunda Afrıkada bu hastalık tamamen ortadan kaldınldı 1975 yılında bagımsızlıgına kavuşan Kuzey Angola'da hdlk ayaklanmaları kısa su rede ıç savaşa donuştu kolonı yonetıcılerı de bolgeyı yavaş yavaş terk etmeye başlayrn cd tum organızasyonlar bozuldu Boylece ?aman ıçınde hastalık tekrar yayılrnaya başladı ve 1995 yüına gelmdıgın de WHO nun tahmınlerme gore Angola'da 100 bın kışı tekrar bu hastalıga yakaldndı Bugun tum Orta Afrıkada hastdlıgd yakalanan ınsanlann yalnızca % 7'smın üaçla tedavısı yapılabüıyor Angola, Kongo Guney Sudan Uganda ve Ruanda gıbı bolgeler, polıtık açıciarı krıtrk noktararda bulunduklarmdan buralara yardırn ulaşamıyor Tabıı kı hastalıgın tekrar ortaya çıkması ve yayılması, yalnızra ıç savaşlara baglı degıl Batı dakı ılaç endustrılerı uyku hastalıgıyla ılgılı aıaştırmalaid, ılaçldiın çok pahalı olması nedeniyle ılgı gostermıyor Patentı WHO ya aıt olan 1996 yılında Hoechst fırması tarafından gelıştırılen etkılı bır dacı, ne yazık kı hıçbır fırma uretmeye yanaşmadı Modern Bdkterıyolojı nın kurucusu Dr Robert Koch'un bundan tam yuzyıl once belırt tıgı gıbı galıbd zengınler fakırlerın ımdadına yetışmedıklen surece mikroplar her zaman galıp gelmeye devam edecekler Nilgun Ozbaşaran Dede Kaynak Der Spıegel / 43/98 OSMANLI DÖNEMt (12991923) Osmanlılar 1 lıtıtler gıbı egemenlıklerı altındakı kralhkları hoşgorulu bır davranışld yonetıyor onların ırısanlık haklanna dıllerıne, dınlerıne torelerme, kultur ve sanatları 615/20