Katalog

BİLİM AHLAKITARTIŞMA Batı da skandal, bizde normal Cantekin olayı ve hastanelerde ilaç kullanımı İlaç firmaları ile hekimlerin ilişkilerini kısıtlayan veya düzenleyen hiçbir kural olmayan ülkernizde, Batı'da skandal yaratacak olayları her gün yaşıyoruz. Sülcyımın Çclik* nizm ile yaklaşraamış, bilimsel dürüstlük ilkesine göre hareket etmiştir. İlaçların tanıtımı yapılırken yanılbcı bllgilendirme yapılmaması, dogruluk ve blllmsellikten uzaklaşılmaması. yararlı etkilerln abartılıpzarariı etkileri gözardı edılerek aşın kullanımlarının önlenmesı için devletın alacağı önlemlerin yanında hastanelerce alınması gerekli bazı önlemler de vardır Bu amaçla devletimizce alınmış olan önlemler (en son 7 Eylül 1990 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmış "Beşeri Ispençlyari ve Tıbbi Müstahzarlann Tıbbi Tanıtım Yönetmeliği) bazı eksıklikler olmakla bırlıkte, yeterli kabul edilebilir Bu konudaki en buyük eksıklik, reçetesiz ilaç Köşe dönüciilüğün yaşam biçimi kabultedildiği ülkemizde, her türlü avantacılığın hoşgörü ile karşılandığı toplumumuz da, bilim veya meslek ahlakı gibi soyut önlemlerle çıkarcılıgı önlemek olanaksızdır. Amerikan hastanelerinde kurallar... birorganizasyonla co/ulebılır. arasından en ucuzu tercih edılir 5. Hekimler bir İlaç üzerinde araştırma yapacakları zaman doğrudan ilacın firması ile ilişki kurarak numune ilaç, doküman veya maddi katkı sağlayamazlar Bu tür gereksinimler ancak hastane idaresi aracılığı ile karşılanabilir 6. llaçlar içinde antibiyotiklerin özel bir yeri vardır. Diğer ilaçlar uygun kullanılmadıkları takdırde genelde sadece uygulanan hastada zarar oluşturabilirler Buna karşılık antibiyotiklerin uygunsuz kullanılmaları sadece uygulanan hastada değıl, tüm toplumda zarar oluşturabilir. Çünku gelişigüzel kullanıldıkları takdirde antibıyotiklere karşı bakterilerde direnç gelişir ve bu bakterıler bır enfeksiyona neden olduklarında ilaçlar etkisiz kalır Bu nedenle her hastane Ö70İ bır antibiyotik politikası saptar Yeni ve pahalı antibiyotiklerin kullanılmaları kısıtlanır Bunlar cıddı enfeksiyonlar için saklanır. Antibiyotiklerin profilaksı (koruyucu) amacıyla nasıl kullanılacağı belirlenir vs Bizde bu tür kurallar olmadığı, politıkalar saptanmadığı için hastanelerimizde tam bir başıboşluk, karmaşa egemendir İlaç firmaları ile hekimlerin veya eczacıların ilişkilerini kısıtlayan veya düzenleyen hiçbir kural yoktur. Firmaiar istedikleri gibi tanıtım yaparlar. Hekimler istedikleri ilaçları yazarlar. Bir ilaç firması tanıtım toplantısı adı altında kendi ılaçlarını çok yazan hekimleri 5 yıldızlı bır otelde bir hafta ağırlar, Bır diğeri yurtdışı geziye götürür Batı da büyük skandallar doğuracak bu tür ilişkiler bizde olağan kabut edilmekte ve açıkça yapılmaktadır. örnegin, bu yoldan yurtdışına gidecek kişi izin dilekçesine fırmanın davet mektubunu ekleyerek idareye başvurabilmektedır. Kimse bunda bir sakınca görmemekledır. Bu arada ilaç firmalarına haksızlık. etmemek ıçın şunu da belirtmekte yarar vardır, tıbbi cıhaz veya malzeme imal ve satıcıları ile de aynı ilişkiler söz konusudur Üniversite hastaneleri, askeri hastaneler, devlet hastaneleri, SSK hastanelert ve özel hastaneler dahil yurdumuzdaki tüm hastanelerde durum budur. Bazı tıp fakülteleri ve hastanelerde görevli. konu A BD'deki bir üniversite hastanesinde yapılan bır araştırmanın sonuçlarının değerlendirilmesi aşamasında araştırmacıların. biri diı^erıne zıt iki farklı görüşe varmalan ve ortaya iki ayrı makale çıkması bılım dünyası ve kamuoyunda büyük yankı yaptı. Taraflar arasında ABD'de çalışan bır Türfc blllm adamının (Prof. Or. Erdem Cantekin) olması ve bunun haksızlığa uğramış oldugu kanısı, olaya yurdumuzda daha özel bır ilgi duyulmasına neden oldu. Literatüre "Cantekin olayı" olarak geçen bu olay dolayısıyla kamuoyunda bilim ahlakı ve İlaç firmaları nın hastanelerdeki tanıtım çalışmaları tartışılmaya başlandı Bır giyım üreticisi veya otomobıl üreticisı ıçın amaç ürününü satarak kâr etmek olduğu gıbi. ilaç üreticisinin amacı da kâr etmektir. Üstelik ilaç pahalı bir üründür Yeni bir otomobıl modeli geliştirmek birkaç tasarımı ve bırkaç testi gerektirdiğı halde, yeni bir ilacın gelıştirilmesi 1015 yıl süren ve mılyarlara mal olan birçok aıaştırmayı gerektirir Bu nedenle ürününu satarak kâr etmesi ilaç üreticisinin en doğal hakkıdır. öte yandan liberal ekonomide satış ıçın tüketici kitleye yönelik tanıtım ve reklam en önemli faktördür. llacıntüketicisi hastalardır. Hastalara ancak hekimler aracılığı ile erişilebılir. Bu nedenle ilaç endüstrisinde hekime ve hastanelere ilaç alımındaki rolleri nedenıyle, eczacılara yönelik tanıtım ve reklam yapılır Çağdaş liberal devlet anlayışında tüke ticinin korunması esastır. Doğrudan insan sağlığını ilgilendirmesi nedenıyle ilaçların tanıtım ve reklamları için daha özenlh daha sıkı önlemlere gereksinım vardır. ABD bu konuda en ileri önlemlerin alındığı ve uygulandığı bir ülkedir Buna karşın ender de olsa, bazan kaçaklar olabilmektedir Bu bakımdan olayın Amerika cephesini bırakarak bu vesileyle kendimize bakalım. Yurttaşımız Prol. Cantekin için de üzülmemize gerek yoktur. Kendisi zaten Amerikan vatandaşıdır. ABD bır göçmen ülkesı olduğu için orada, Avrupa'daki gibi ikinci sınıf yurttaş işlemi söz konusu değildir Ustelik, karşısındakiler tıp doktoru olmalarına rağmen, kökeni inşaat mühendisl olan sayın Cantekin'e Amerikan Tabiplerl Birliğl sahip çıkmıştır. Yazının yayımlandığı JAMA (Journal of American Medical Association) bilindiği gibi, Amerikan Tabıplerı Birligi'nin bilimsel yayın organıdır Birlik olaya, "Bir ilacın bir hastalığa iyi gelip gelmediğini doktor mu bilir inşaat mühendisi mi bilir?" gibi metleki şove ABD'deki hastaneferde bu amacı sağlamak için oluşturulmuş organizasyonlar kısacaşunlardır. 1. Her hastanenin bir İlaç Formüler Kurulu vardır. Bu kurul hastanede kullanılacak ilaçları belirleyerek o hastaneye özel formüleri hazırlar. Formülerde olmayan ilaçları hekimler yazamaz Formülerde olan ilaçları bile herkes diledıği gıbı yazamaz Çeşitli kısıtlamalar vardır Bazı ilaçları sadece belirli uzmanlar veya şefler yazar gibi. Formüler, yeni bilimsel verile Bizde ise kuralsızlıklar var satışının önlenememesidir. Buna karşılık yurdumuzda, hastanelerce .konuya ilişkin alınmış hiçbir önlem yoktur. Bu nedenle, eğer yurdumuzda llaçlar akılcı kullanılmıyor, insanların sağlığını riske sokacak şekilde uygunsuz kullanılıyorsa bunun baş sorumlusu biz, hastane çalışanlarıdı Bu bakımdan önce çuvaldızı kendimize batıralım. Köşe dönücülüğün yaşam biçimi kabyl edildiği, her türlü avantacılık, üç kâğıtçılık ve hırsızlığın hoşgörü ile, en azından tepkısizlıkle karşılandığı bir toplumda bilim veya meslek ahlakı, dürüstlük ya da meslek andı gıbı soyut önlemlerle insanları çıkarcılıktan uzaklaştırmak olanaksızdır Buna ek olarak mezuniyet sonrası eğrtim olanakları olmayan, ilaçlarla ilgıli yenilikleri izleyebildikleri tek kaynakları ilaç firmalarının verdikleri dokümanlar olan kışilerden llaçlann rasyonel kullanılması beklenemez. Sorun ancak bilimsel kuralların geçerli olduğu demokratik bir yapılanma, rın ışıgında sureklı degışır. Kurul toplantılarına kurul üyesi olmayanlar da girebilir Oy hakları yoktur, fakat düşüncelerini serbestçe söyler. bazı ilaçların formülere almmasını veya çıkarılmasını onerebilirler. 2. İlaçflrmalannıntemsilcileri hastanede serbestçe dolaşıp diledikleri hekimlerle görüşemezler İlaçlarının tanıtımını sadece ayda bir kez, hastanedeki bir salonda kendilerine ayrılan standlarda, toplu olarak yapabilirler. Isteyen hekimler standları gezerek ilaçlar hakkında bilgi alırlar. 3. Bir ilaç (irması temsilcisi bir hekimle özel olarak görüşmek istediğinde idareden izin almak zorundadır. Görüşme ancak hekimin ofisinde yapılabilir. Klinik, poliklinik ve hastane eczanesine kesinlikle giremezler. Hasta tabela veya reçetelerine bakamazlar. 4. Tedavl maliyeti daima göz önünde bulundurulur. Aynı etkiye sahip ilaçlar 2598