Katalog

OZON SÖYLEŞİ Diinya ozon sokunu atlatacak mı? Y ıl 1930. Amerika'da bir adam basın ve diğer meraklıların önünde yeni keşfettiği bir gazın ne kadar lehllkeslz olduğunu gösteriyordu. Bu amaçla bir cam kaptaki gazı içine çekıyor, derin derin soluyor ve sonra da yanan bir mumun üzerine üflüyordu. Seyircilerin meraklı bakışlarla izledikleri bu adam General Motors'un mucit ve araştırmacılarından Thomas Midgley'di, bir kaç gündür kendisini kapadığı laboratuvardan yeni çıkmış ve keşfini açıklıyordu. Işte bugün canlılar âleminin ve yeryüzünün önündeki en güncel tehlike sayılan ozon tabakasını delen florklorkarbon gazlarının keşfi böyle başladı ve 1930 dan beri bu gazları giderek daha çok miktarda kullanır olduk. Çünkü bilime göre zararsızdı. Gösterilebilen bir zararı saptanamamıştı. Bu gazlar teknik kullanımda ideal olduklarını gösterdiler: Spreylerde itici, klima cihazlarında soğutucu olarak kullanılıyor, plastik gibi maddelerin kullanımında büyük kolaylıklar sağlıyordu Renkslz ve kokusuzdular Kusturucu değil, yanıcı değil, zehirsizdiler ve başka maddelerle reaksiyona girmiyorlardı. Her alanda kullanımlarına karşı hiç bir itiraz yoktu. Işte, bu ünlü gazın tam da bu saydığımız niteliklerinin, onu atmosferin bir numaralı düşmanı kıldığını ilk keşfeden, Amerikalı iklim araştırmacısı Sherwood Rovvland ve çalışma arkadaşı Mario Molına oldu. 1974 te bu gazın diğer maddelerle reaksiyona girmemesi nedeniyle, yokolmasının yüz veya daha fazla yıl alacağını gösterdiler. Bu gazlar kimyasal bir değişikliğe uğramadan yıllarca atmosferde kalabiliyorlardı. Ancak 10 yıl sonra yeryüzünün koruyucu tabakası stratosfere varıyor ve işte orada parçalama/ yoketme görevlerine başlıyorlardı Her bir klor atomu, bir kaç bin ozon molekülünü parçalıyordu. Rovvland daha 1970'leriri başında, bu gazların ozon tabakasını parçalayabıleceğini söylemeye cesaret etti. Jlmmy Carler, o zamanki Amerikan Başkanı, başka cesur bir adım atıyor ve henüz zararı bilimsel olarak kanıtlanmamış olmasına FKK gazlarının, koruyucumuz ozon tabakasını deldiğini ilk açıklayan, ancak 10 yıl boyunca kendisine inanılmayan Rovvland ne diyor? rağmen, Amerika'da bu gazların sprey kutularında kullanımını yasaklıyordu. Rovvland'ın ikazlarından ancak 10 yıl sonra 1985 te Ingiliz araştırmacılar, uzaydaki uydularının atmosfere ilişkin gönderdiği verilerı değerlendirmeye başladı Biraz geç kalınmıştı aslında. Ama gene de yaptıkları değerlendirme ve keşif, dünyayı sarsacaktı: Ozon tabakası parçalanıyordu Aslında uydular, ozonun parçalandığını gösteren verilerini durmadan ve ısrarla gönderiyor, ancak burnu ve aklı havada bilim adamları bu bilgileri yanlış veriler ve yanlış değerlendirmeler olarak nitelendiriyor ve böyle bir şeyin asla olamayacağına inanıyorlardı. Bilim adamtnın eline geçen verileri hiç bir araştırma yapmadan, doğrulamadan veya yanlışlamadan reddedip kendi inandıgını söylemesi. büyükbir hataydı. Bugün artık, 7 yıllık araştırmalar sonucu bu "tehlikesiz" gazların ozon tabakasını nasıl parçaladığı çok iyi bilinmektedir Florklorkarbon gazları yeryüzüne yakın bulundukları sürece tehlikesizler Ancak yükseklerde Ultraviyole ışınları altında tehlıkeli klormonoksit gazını serbest bırakmakta. Böylece ozon tabakasını parçalayan süreç başlamakta.. •• Kötü bir diinya bırakıyoruz Florklorkarbon gazlarının atmosfer için, ozon tabakası için büyük tehlike oluşturacağını daha 1970'li yıllarda cesaretle söyleyen ve savunan Amerikalı iklimbilimci Rovvland la yapılan bir söyleşiyı yayınlıyoruz Rovvland, torunlarımıza hiç de iyi durumda birdünya bırakmıyoruz dıyor Bay Rovvland, NASA araştırmacıları bütün dünyayı alarma geçirdiler. Ozon tabakasının Kuzey Kutbu üzerinde de delinme tehlikesi ile karşı karşıya bulunduğunu açıkladılar. Bu İlk itiraz ve ilk yasaklama Bir sey olmaz, bir sey olmaz 1974 yılında Amerikalı iklimbilimci Rovvland'ın ilk ıkazından sonra 10 yıl boyunca, ozon konusu sanayıcılerın lobısı ıle çevre korumacılar arasında karşıt tutumların arasında zaman kaybına uğradı Bu zaman süresince ise yukarda dramatık olaylar suruyordu. Insanlann pratıkte edındıklerı deneyimlere güvenen florklorkarbon gazı uretıcısı şırketler 10 yıl boyunca bir oyalama politikası ızledıler. ' Ocak 1987 de Ingılız kımya sanayii şirketi ICI "Florklorkarbon (FKK) ların etkilerl seçllen büyüme modellerınden ılerı gelıyor FKK emisyonları yükselmezse, ozonda da bir değişiklik olmaz." * Mayıs 1987, Amerikan devi DuPont "Şu sırda yasal bir duzenleme gerektıren ozon tabakası krızı olduğuna inanmıyoruz.." * Mayıs 1989, gene DuPont: Bılımsel veriler şu sırada FKK emisyonlarında dramatık bir kjsıntısı yapılmasını gerektirmıyor " * Eylul 988. Ingiliz İSC. "Antarktıka üzerinde giderek buyuyen bir ozon deliği bulunduğu iddiası birhayaldır" Nisan 1990, ICI: "Ozon tabakasına FKK etkisını anlamak hiç te kolay değil . Nedensel bir ılışkı de Şirketlerin tutumu Açıklanan ölçüm sonuçlarının kesln değil, bir ara sonuç oiduğu belirtildi. Niçin bu kadar acele edildi? Rovvland' Çünkü ozon ıncelmesinin saptandığı Kanada ve ABD bölgelerinde çok yoğun nufusbulunuyor Söylentılerınonüne geçmek için ara sonuçlan açıklamayı tercıh ettiler Açıklanan ölçümler güvenilirdir Biz de aynı uçakla ölçümler yapmıştık Ozon deliği teorisini ortaya atan kişi olarak Kuzey Kutbu üzerinde de ozonun inceldiği haberini nasıl karşıladınız? Rovvland: Böyle olacağını bılıyordum. Hepimizin bildiği gıbı klor yoğunluğu bu bolgede de giderek artıyordu, atmosfere yeni bırakılan florklorkarbon gazlarının miktarı giderek azalmasına rağmen Montreal protokolü gereğince dünyada bu gazlar 1988 yılına göre daha az tüketilıyor. Yürürlükte olan sınırlamalar yeterli ml sizce? Rovvland: Hayır. florklorkarbon ga^larının atmosfere salınması sıfırlanmalıdır Sıfırlansa bıle, ozon tabakasındaki incelmenin durması için yıllar geçOzononun delindiğini ilk söyleyen iklimbilimci Rowland mosi gerekir Bu gazlardan klorun stratosfere çıkması on yıl s :üyor NASA alarmından sonra çok daha etkin önlemler alınması için Başkan Bush'a baskılar başladı.. konuda endişeler haklı mı? Rovvland: Atmosferdo giderek buyuyen Rovvland. Uzun vadede evet. Ozon tatehlıkeyi önlemek için bu gerekli bakasının ıncelmesı için gerekli bütün 1970'lerin başında Amerikan hükümeti şartlar Avrupa ve ABD üzerinde de var. dünyada çevre koruma konusunda başı Amerikan eyaleti Maine üzerinde ölçülen çekiyordu, şimdi ise sıranın en sonunda klormonoksit miktarı, Güney Kutbu uzeyer alıyor Hiç bir şey yapmamak ıçın hürınde vaktiyle ölçülenden daha fazla. Bu kümet binbir dereden su getiriyor durum, ozonun kuzey bölgesınde çok çaDağ kaymaları, volkan patlamaları buk eridiği anlamına gelıyor. Soru, bu sü ve tanker kazaları da gösteriyor ki, recin ne kadar sureceğı Şu bir gerçek: doğa belli ölçülerde karşılaştığı soŞimdı ne yaparsak yapalım, önümüzdeki 10 yıl boyunca durum daha kötü olacak. runların üstesinden gelebiliyor.. Bu ozon tabakası için de geçerli sayılabilir mi? henüz atçıklanabılmiş değil." Rovvland: Doğa, yaşamayı başaracakTabii FKK gazlarını ureten şirketlerin bu tututır. Ama ınsanın doğada hangi rolü oynamunu anlamak kolay Urettıklen gazlardan sadeyacağı bir soru işaretidir. • çe 1990 yılında elde ettıklerı kazanç 5 7 mılyar $ Pekl insan ozon şokunu atlatabileSıyası tutumlar da bu ekonomık gerçek nedeniycek mi? le kesın olamıyor Ancak, ozon tabakası konusunda susan Bush bu seçım döneminde bunun Rovvland Işte sorun tam da bu.Bizım hesabını çok duyarlı Amerikan kamuoyuna vehayatta kalmamızı sağlayan olanakları rebılır. fazla yormamalı, yıpratmamalıyız. Bu Bılındiğı gibi 1987 yılında 46 sanayşı ülkesı olanakları henüz kesın tanımamamız, bu FKK gazlarının giderek azaltılmasını öngören söylediklerimi daha da önemli kılmakta. Montreal Protokolunu ımzalamışlardı Ancak bu Sozgelimi, acaba araştırdığımız atmosprotokolün şimdi yenılenmesı ve surecın kısaltılferdeki değişikliklerin global iklimc etkileması gerekıyor, çünkü ozon tabakası beklemırı ne olacaktır? Biz aynı zamanda Ultraviyor 1990 yılında Londra'da kararlaştırılan ek yole B ışınlarının artmasının insan protokol FKK gazlarının kullanımını 1997 yılında sıfırlamayı ongörmekte Şımdi bu hedefe daha organizması üzerindeki etkılerinin ne olaerken varılması için ülkeler arasında temaslar cağını da kesin bilmiyoruz.. Torunlarımıbaşladı. za hiç de iyi durumda olmayan bir dünya bırakıyoruz (Splegel7/92) 25977