Katalog

TIP secene S Safra tasları tedavisinde yeni iyi yaşam koşulları ve beslenme şekli, batıda safra taşı görülme oranını arttırıyor Rıfat Yalın* afra taşları 40 yaşın üstündeki kadınlarda %20, erkeklerde %5 oranında görülen önemli bir saglık sorunu Genellikle safra taşları yapılarına göre, kolesterol, pigment, kalsiyum veya karışık taşlar.diye sınıflandırılır. Genetik etkenlerin yanı sıra, doğum yapmış, şişman ve sarışın kadınlarda görülme oranı daha yüksektir. Karnın sağ üst kısmında tekrarlayan ağrı, en önemli belirtisidir. Ağrı sırta, bele ve omuzlara vurabilir. Yaglı, kızartmalı y«mekler genellikle rahatsızlık verir. Uzun yıllar içerisiade akut kolesistit, sarılık, pankreatit gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Tanısı güç olmayıp, ultraso nografi ile % 95 98 oranında doğru sonuç alınabilir. Uzun yıllarxJan beri uygulanan açık (cerrahı) kolesistektomi, safra kesesi taşlarının tedavisinde önemli bır yer tutmuştur Safra için sadece bir depo görevi yapan safra kesesinin çıkartılması ile (kolesistektomi), safra taşları ortadan kalkarken; yüksek oranda oluşabilecek safra taşı nüksleri veya kanser gelişme olasılığı da ortadan kalkrruş olmaktadır Batı ülkelerinde iyi yaşam koşulları ve beslenme şekli. safra taşı görülme oranını artırmakta, safra taşı nedeniyle yapılan ameliyatlar ilk sıraları almaktadır. Ingiltere ve Iskoçya'da yılda 40.000 ABD'de yılda 750 000 kolesistektomi ameliyatı yapılmaktadır Safra taşlarının tedavisinde "altın standart" olarak tanımlanan ve uzun yıllardan beri tüm dünyada yaygın olarak kullanılan açık kolesistektomınin cerrahi ölum (mortalite) oranı ve komplikasyonları da son derece düşüktür. Cerrahi mortalite oranı yaklaşık % 0.5 olup, 50 yaşın üstünde % 1'dir. Bu oran ileri yaşlarda kardiovasküler ve diğer sistemik hastalıkların ortaya çıkmasıyla biraz daha artmaktadır. Bizim son 5 yıl içinde safra taşları nedeniyle kolesistektomi yaptığımız 500 hastada (siro tik olan 4 hasta dışında) mortalite oranı %0'dır Son yıllarda safra kesesinin cerrahi olarak çıkartılmasına karşılık, yenı seçenekler ve uygulamalar ortaya konulmuştur. Bunları iki ana grupta toplayabiliriz: 1 Elektroşok dalgaları ile litotripsi (safra taşlarının parçalanması). 2 Laparoskopik kolesistektomi. Şok dalgalan ile talra taşlarının parçalanması taşları da şok dalgalan ile parçalanabilmektedir. Fakat şok dalgalan ile litotripsi tüm safra taşları için uygulanamamakta ve parçacıkların eritilmesi amacıyla uzun süre ilaç tedavisi gerekmektedir. Tüm safra taşlarının ancak %1525'i litot, ripsi için uygundur Şok dalgalan ile litotripsi için aranan başlıca özellikleri şu şekilde özetleyebiliriz. Taşların kalsiyum içermemesi (özeilıkle kolesterol taşları olması), sayılarının uçten fazla, çaplarının 3 cm.den büyük 56 mm.den küçük olmaması ve kesenin fonksiyon görmesi gerekmektedir. En iyi sonuçlar 2 cm. çapında ve tek olan taşlarda alınmaktadır Genellikle 1820 kv'luk 15002000 şok veya daha yüksek enerji düzeyinde şok tedavisi bir kez, bazan birkaç kez tekrarlanarak taşlar parçalanmaktadır. Şok dalgaları ile taşların kırılmasını takiben 612 ay gibi uzun sürelerde "ursodeoksikolik ve kenodeoksikolik asit" gibi safra tuzları verilerek küçüt parçacıkların erıtilmesine çalışılmaktadır Safra taşlarının şok dalgaları ile parçalanması yöntemi, böbrek taşlarındaki kadar benimsenip, hızla yayılmamıştır. Bunun başlıca nedenleri, böbreklerin safra kesesine göre daha hayatı bir organ olması, daha fazla cerrahi risk taşıması, böbrek taşlarının daha çok akustik gölge vermesi, daha kolay parçalanabilmesı ve idrarın yıkama özelliği ile küçük parçacıkların daha kolay atılabilmesindendir. Halen dünyanın bazı tıp merkezlerinde, değişik başarı oranlarıyla uygulanan bu yöntemde, bir yıl sonunda safra taşlarının kaybolma oranı % 1778 arasında Vldeo ekranından laporoskopik kolettlstektoml yapılması değişmektedir. Almanya'dan (Münih) Sackmann M. ve arkadaşlarının sonuçlarının daha iyi olması, şok dalgalarının su banyosu içersinde ve daha yüksek enerji ile verilmesine bağianmaktadır. Seçilmiş belli bir grup hastada uygulanabilen şok dalgaları ile litotripsinin üstünlüğü genel anestezi ıstememesi ve hastaların herhangi bir cerrahi girişime uğramadan ve kısa sürede ışlerine dönebilmeleridir Bunların yanında en önemli sakıncası ise, safra kesesinin yerinde kalması ve bu hastalarda 5 yıl içinde % 50'ye kadar varan oranda taşların tekrarlamasıdır. Halk arasında "neştersiz safra kesesi ameliyatı" olarak bilinen laparoskopik kolesistektomi, genel anestezi altında karın boşluğuna CO gazı verlldikten sonra, açılan 1.01.5 cm.'lik 4 ayrı delikten karın içine sokulan özel aletier aracılığıyla safra kesesinin çıkartılmasıdır. İlk laparoskopik kolesistektomi 1987 yılında Fransa'da Mouret tarafından gerçekleştirilmiş, hızla tüm dünyaya yayılmıştır. Laparoskopik kolesistektomi için, cerrahın bir eğitim sürecinden geçmesi ve deneyım kazanması gerekir. Bu şekilde video ekranından karın içindeki anatomik oluşumları görerek ameliyatı yapmak mümkün olabilmektedır. ABD'de halen 8.000 cerrah bu konuda eğitim görmektedir. Laparoskopik kolesistektomi ile açık (cerrahi) kolesistektomide yapılan 1015 sm.'lik kesi yerine, karın duvarında dört küçük kesi yapılmakta, ameliyat sonrası çok az ağrı duymaktadırlar. Açık kolesıstektomiden sonra 35 gün hastanede kalan ve 46 hafta sonunda işlerine dönebilen hastalar, laparoskopik kolesistektomi ile bir gün sonra hastaneden çıkıp, 710 gün içinde işlerine başlayabilmektedir. Laparoskopik kolesistektomide, açık kolesıstektominin komplikasyonlarına ek olarak hiperkarbia, derialtı amfizemi veya gaz embolisi gibi komplikasyonlar da görülebilir. Tekniği öğrenme dönemlnde, safra yolları yaralanması veya kanamalar biraz daha fazla oranda ortaya çık Laparoskopik kolesistektomi Şok dalgalan İle litotripsi Böbrek taşlarında olduğu gibi safra Laparoskoplk kolesistektomi de 4 tokann karına glrls yerlerl 25918