Katalog

sonraki koşucuya elden geldiğince daha az yanlışla, fakat daha verimli varsayımlarla yüklü olarak verebılmektır. Anaksimander'in 25 yuzyıl önce Miletde başlattığı koşu, hızı artarak dünyanın uygar köşelerinde sürmektedir Onun aziz hâtırasına memleketlıleri olarak lâyık olabilmek, onu ve öğretisını unutmamak, işte bu kosuya katılmakla mümkün olacaktır I. Kimbilir, Türkiye'nin yetiştirdiğı ve yetiştireceği bilimcilerbirgünbelkıgeneMiletde toplanarak bu büyük memleketlimız adına bir anıt dikecekler, insanlığa bilime dayalı uygarlığı hedıye etmiş bu büyük insanoğlunu gelecek nesillerin daha iyi hatırlamasını ve anlamasım sağlayacaklardır 80 yazının yazılmasında yardım ve eleştirılorinden yararlandığım dostlarım Y. Doğan Kuban'a, Aral I Okaya, H. Nüzhel Dalfes'e ve Gürol Irzık 'a teşekkür ederim 1 *Loglk dar Forachung. Jullus Sprlnger Verlag (1935, Viyana), son duzeltilmış ve genışlelılmış baskısı (8 baskı). J.CB Mohr (Paul Slebeck) (1984. Tubıngen) Eserm ılk baskısı 1934 Sonbaharında yayınlandığı halde 1935 tarıhını taşımaktadır (2) "Bacfc lo Bv» PrmaeraUcs" Conladura* and RafutaUorn'da 5 duzeltilmış baskı, Routledge (1989, Londra ve New York), ozellıkle s 139 ve sonrası (3) Diogenes Laertlus, On KMap Içlnd* ŞAhreVI Flknoflann Yaaam v* FkMarl (Yıınanca baskı ıle bırlıkte Ingıli7co bir çevlrl R D Hıcks tarafırulan Loeb Classıcal Lıbrary serısınden ıkı cılt olarak yayınlanmıştır Anaksımander bırıncı cılttedır) (4) Tales'ın olgunluk çagı 10 585, Anaksımander'lnkl Ise I 0 560 yıllarına tesâduf ettığıne göre ıkl buyuk duşunur arasında yaklaşık 15 yıllık bir yaş farkımn olduğu sanılmaktadır 5) Anakslmander hakkında ben bu yazıyı hazırlarken şu kaynaklara baş vurdum Guthrle. VV K C , A HMory at Graek PhUosophy, 1 cılt , Cambrldge Unıversıty Press (1962, Cambrldge); Barnes, J . Tha PmocraHc PhMoMphen. 2 genlsletılmlş baskı. Routledge and Kegan Paul (1982, Londra ve New York), Kırk, G S . Raven, J b ve Schofıeld, M The PrMocraOc PMIoaophars. 2 baskı, Cambrldge Unıversıty Press (1983, Cambrıdge), Anaksimander'in harltası ıçın 6kz Youssoııl Kamal, Monumanta CartograpMca AMca« «I AegypH (1926, özel baskı), clrt 1. s 22 (çok ender bulunan bu eser Istanbul Bayezıt Kutuphanesınde mevcuttur) Anaksımander ve dığer Mıiet'lı doğa bıllmcllerln bllım tarıhındekı yerlerının onemının çok guzel bir ozetl ıçınbkz Lloyd. G E R.. Earty OrMk Sdenc*: Thato* 10 ArModc, W W Morton and Co (1970, New York ve Londra) Anakslmander hakkında Turkçe guvenllir kaynak ne yazık kl yok denecek kadar azdır Benlm yararlı buldugum uç eser şunlardır. Saraç. C, lyonya PozK* Bllhnl, Ege Unıversıtesı Arkeolojı Fnstitusu Yayınları No 1 (1971. Izmır). Denkel, A. Dwnokrtoa/AfMoMM Iftcağ'da Doğa FelaaMert. Kalamıs Yayıncılık (larihsiz, Istanbul) ve Thomson, G , hk Flkaorlar (çevlren M H Doğan). Payel (1988. Istanbul) (6) Bu yazıda bahsedılen mıtolojik lıgurler hakkında bılgı ıçın bkz brhat, A MHolojl S4zlüflO 3 baskı. Hemzı Kıtabevı (1984, Istanbul)!^ Bu konuda orneğln bkz. Yıldırım, C. BIHm TartM Remzl Kltabevı (1991 .Istanbul), özellikle s 18 ve sonrası[8] d. I 0 64 veya 63, ö I S 232[9J Pkıaka terımının bllhassa renklı, bazen de bronzdan yapılmıs panolar ıçln kullanıldıgı konusunda bkz Dılke, O A W , Gr*ek and Roman Mapc Thames and Hudson (1985, Londra ve Readlng), s 23(10J Bu harıta olasılıkla Anaksimander'in Odnya'nın Çavrnl adlı kıtabında veya bu eserde toplanan verllere dayanılarak yayınlanmıstı. Strabon tarafından Plnaks olarak vasıtlandırılmasından, belkı de mozayıkden yapılmıs bir tablet veya bronz uzerıne ışlenmış bir pano şeklınde olduğu çıkarılabılır [11) Islâm âlemınde bu yol al Aş'ârl ve oğrencllerinin ve özellikle al Gazzâirmn akılcılık karsıtı öğretllerı etkısıyle, IbnI Rusd glbı buyuk akılcı dusunurlere raflmen 12 yuzyıldan ıtıbaren terkedllmıs ve sonuçta Avrupa'dakı Rönesans uyanışının koklerlnden bırı olan ntuazzam Islâm uygarlığı hızla çokmustur Kaderın bu garlp cllvesı sonucu Musluman duşunur IbnI Rusd, batılılarca Avrupa ronesansının temel akıl hocalarından blrl olarak addedılegelmıştlr Bu nedenle Rattaello'nun buyuk eserı Ailna Okukı adlı tabloda, batı uygarlığının buyuk duşunurlerının yanında Ibnı Rusd de yer almıştır Ozon incelmesi: Bu yıl deniz, Hemen yukarımızdaki Kuzey Kutbu üzerinde de ozon tabakasının zayrfladığı saptandı. llkbahar güneşlyle birlikte Avrupa, Rusya ve (belki deTürVlye) üzerindeki tabakada oldukça geniş bir "delik" ortaya çıkacak.. larına karşı gözlük ve geniş kenarlı şapk. kullanıyorlar. Avustralya ve Yeni Zelar da'da hava raporlarından sonra artık al mosferdeki UV yogunluğu da bildiriliyoı Buna göre güneş altında duruyorsunuz ve ya kaçıyorsunuz, acıkta değil özellikle bi Straloffor bulutu ağaç altını tercih ediyorsunuz. Şimdi Kuzey Kutbunda da aynı yoğun lukta incelmenin saptanmasının önerr üzerine bir kaç söz Birincisi, insan yoğun luğu Kuzey Yarıkürede çok fazla. Bu ne denle ozon incelmesinin Avrupa üzerindı Oxon felaket sonuçları olabilir. Uzmanlar ve çe şitli yetkililer "Global dunya ölçeğinde fe laket "ten sözediyor ve bu incelmenin, sür 8u kış 250 bilim adamı bir araya gelerek Kuzey Kulbu nda ozan deliğını mceledl. Dört ay mesi halinde dünya üzerinde yaşam türen çalışmalarda, denizden, karadan, havadan araştırma yapıldı. LİDAR, ozonun konsantasyonunu ve statosfer bulutlarmın yuksekliğini ölçmek için kullanıldı. Morötesi ışın spek yokedecek "en büyük darbe"olabileceğin söylüyorlar. rometresl ile O3, NO2, NO3 ve OBr konsantrasyonu inclendi. 25 km yüksekliğe iki mikrolalga sondası yerleştirlldt. Ylne ozon tabakasmı Incelemek için ikl fuze fırlatıldı. Denlzdeki Bilim adamları, doğal ozon tabakasınıı )/r meteorololl aemisi. uc ucak ve balonlar da çalışmalarda ver aldı. yarısı veya daha fazlasının parçalanmas halinde ozon deliğinden söz etmekteler Şimdiye kadar yukarımızdaki ozon tabaka sının yüzde 8'inin klorlar tarafından "yen ASA araştırmacılarının son ölçümBu durumun Kuzey Avrupa'da özellikle, diğ" söyleniyor Tabii bu önümüzdeki haf leri Kuzey Kutbu'nda ozon tabakanelere yol açabileceğini öngörmek için, talarda sürecek ve durum Güneı sındaki incelmenin tanıldığından Güney Kutbuna yakın ülkelerin yaşadıklaKutbundan daha kötü olacak. Bugün Ku kdtfl ölduğunu gösterdi. Son ölçümler rına kısaca bir göz gezdirelim: zey Kutbu'nda klormonoksit mıktarı gune alarm vericıydi. Avrupa da, tıpkı Güney Şlllll bilim adamları atmosferden gelen ye kıyasla yüzde 50 daha fazla. Ozon yırtıl kutbuna yakın Avustralya, Güney Amerika yüksek oranda Ultraviyole ışınları nedemasının ozellıkle Kuzey yarıkürenin 205( ülkeleri gibitohlikealbndaydı. Gazeteleriniyle ülkenin güney kesimlerinde yüzlerce derece arasındakı bolgelerde çok etkil mizde, önce küçük bir ajans haberi, bir koyun ve som balığının kör ölduğunu ayrıolacağı belirtilıyor. Bu bölgeler Londra hafta sonra yabancı dergilerın ardından ca agaçtomurcuklarının deformasyona uğBerlln, Moakova gibı nufusun en kalabalir büyücek işlenen ozon konusunun daha ayradığını ve deniz alglerinde pigment oluolduğu yerler Ancak aynı zamanda Kanrıntılı ve bir Türkçe /Bilim Teknik versiyoşumları bıldirdiler. (Spiegel,7/92) sas, Pompem va Ukrayna gıbı dunyanır nunu sunuyoruz.. Gözlerinde bir çeşit körlük başlaması nesayılı tanmsal bölgaleıi de tehlike ıçınde. Güney Kutbundaki ozon incelmesinin, deniyle yönlerini kaybeden tavşanlar elle Isveç'ın Kıruna kentınde bulunan Avrunerdeyse ABD buyüklügünde olduğu bilinitoplanmaya başlanmıştı. Çobanlar UV ışınpa Arfctlfc Stratosferlk Ozon deneylerl M«ryordu NASA'nın yuksek atmosfer araştırmaları bölümünün yöneticisi Michael Kurylo'nın, bu defa Kuzey Kutbu'nda yapılan son araştırma sonuçlarını Amerikan TV mikrofonlarına açıklaması bütün dünyada geniş yankı yarattı Amerikalıların yeni ölçüm cihazlarıyla donattıkları eski casus uçakları U2'nin (1960'larda eskı Sovyetler üzerindeki casus uçuşlarıyla Türkiye'de olay yartan uçaklar1) stratosferde yaptığı araştırmalar ve ölçümler, Kuzey Kutbuna yakın bölgelerde, güney Kanada ve New England eyaleti üzerinde, stratosferde ozon tabakasmı yokeden klormonoksit gazının çok yükMk yoğunlu$a ulaştıgını gösteriyordu Klormonoksit (CIO), aynı bölgede saptanan brommonoksıt ile birleşerek, ilkbaharda güneşin yeniden yükselmesiyle birlikte, hergün ozon tabakasmın yüzde 12'sini yemeye başlayacak demekti. Yani ozon tabakasının yüzde 40'a kadar incelmesi söz konusu. CJM.Celal Şengör, Doç. Dr., Avrupa Akademısi Üyesi, İTÜ Maden Fakültesi Jeoloji Bölümü 26814