Katalog

BİLİM AHLAKI HAFTANIN GÜNDEMİ Yeni bilim sahtekârlıkları Amerikan Ulusal Sağlık Enstitüsü araştırmalarında sahtekarlık yaptıkları iddiasıyla iki ünlii bilim adamı hakkında soruşturma açtı B ilim dünyası içindeki sahtekârlıkları, suistimalleri, çalmaları, yanıltmaları ve yalanları ortaya çıkarmak ve bilim adamları arasında bu konularda beliren anlaşmazlıkları çözmek, gerçeği araştırmak ve ayrıca toplumu. halk sağlığını bu gibi durumlarda k o rumak için Amerika'da Ulusal Sağlık Enstttüsü'ne bağlı olarak kurulan BlllmMl Bütünlük Ofisl (OSI), geçen sayımızda bildirdiğimiz Pıttsburgh Ünıversıtesı oğretim üyelerinden Erdem Cantekin olayının yanı sıra, ünlu bilim adamlarının karıştığı yenı suistimalleri de soruşturuyor. Bunlar arasında AİDS araştırmacısı Robert Gallo ve Rockefeller Üniversitesi Başkanı DavkJ BalUmora da bulunuyor. OSI, kurulalı henüç uç yıl olmadı. Bu büro üçü hukukçu geri kalanı bilim adamı olmak uzere 28 kışiden oluşuyor Soruşturma komıtesi, bilimsel suistimal Iddialarında tarafların birlikte katıldıkları yüz yüze oturumlar düzenliyor.. Bunun yanısıra, artık Amerikan üniversiteleri de bilimsel suistimal iddialarına karşı ciddi soruşturmalar açmaya başladılar. 1991 yılında OSI onemlı ışler yaptı Bunlar arasında immunolog Karl Imanlshl ile DavkJ Baltimore ve ünlü AIOS araştırmacısı Robert Gallo'ya ilişkin iddiaların incelenmesi sayılabilir. 1992 yılında bilimsel suistimalleri ortaya çıkarmaya yönelik girişimlerde önemli gelışmeler olabılır. cının immünblojik çalışmaları da bilim sahtekarlığı kapsamında dava konusu olmuştu Mahkeme, Karinın laboratuvarında yapılan araştırmalar, kullanılan verilerin düzmece olduğunu gösterdi. Şimdi konu karara kaldı. Gallo olayı AİDS araştırmacılarının öncüsü dünyaca unlü Robert Gallo'nun başı 1991 yılında epey ağırıdı ve 1992 yılı da Gallo için pek iyi geçeceğe benzemiyor. Gallo'nun, AİDS virüsünü, bir Fransız araştırmacının keşfinden "çaldığı" iddiası var. Bilim suistimali iddialarını araştıran Bilimsel Bütünlük Ofisi, Gallo'nun AİDS virüsünün saptanmasına ilişkin temel bilgileri, Fransız bilimadamlarından sağladığı izolatlardan elde ettiğine ilişkin bir raporu tamamlamak üzere. 1987 yılında AİDS testinın patenti Birleşik Devletler ve Fransa arasında paylaşılmıştı O tarihlerde de Gallo ile Fransız araştırmacı Luc Montagnler arasında hırsızlık suçlamaları yapılmıştı Şayet son rapora göre gerçek AİDS virüsünün ilk olarak Fransızlar tarafından izole edildiği ortaya çıkarsa, Fransız hükümeti ve avukatları patent dosyası hakkında yeni kanıtların ışığında girişimde bulunacak. Fransız tarafı, Gallo'nun testinin onun Fransız rakibi Luc Montagnler'in testiyle aynı olduğunu ve bunun gerçek virusü Fransızların bulduğunu gösterdiğini iddia ediyor. Baltimore ve Imanlshi Kari Olayı 1986 'da, hucre bıyolojisine ilişkin yazıların yer aldığı Cell dergisi, bir makalede bilimsel sahtekarlık kanıtları bulunduğu için toplatılmış, yazarlardan Rockefeller Üniversitesi Başkanı Davld Baltimore istifa etmiş ve Ulusal Sağlık Enstitüsü müfettişleri soruşturma açmışlardı. Thereza ImanishiKarı adlı araştırma Geçen hafta derglmlzln kapak konusunu oluşturan Erdem Cantekin olayı NATURE dergisinde de yer aldı. Bu çok tanınan bılım dergısının yazısını yayınlıyoruz. "Geçen ay Journal of Amerıcan Medıcal Assocıatıon (JAMA) dergisi, Cantekin'ın oldukça gecık Erdem Cantekin mış bir yazısını yayımladı. Yazıyla beraber dergının batı yakası edltörü Drummond Rennie'nin S sayfalık olaganustu bir yorumu yayıtnlandı. Rennie,. yorumunda yazının seruvenını anlatıyordu. Bir bılmecenın parçaları gıbı eklenerek gelişen bu oykunun başlangıcı 5 yıl oncesıne dayanıyordu CanMrin ve yıne Pıttsburgh Unıversıtesı'den Charlea Blueatone, çocuklarda orta kulak ıltıhabında kullanılan amoksısılın adlı antıbıyotık uzerınde klınık deneyler yapıyorlardı Bluestone, ılacın etkılı olduğuna karar verdı Oysa çalışma arkadaşı Cantekin aynı görüşte değıldı 1986da bu ıkı karşıt görüşe ilişkin ıkı yazı, Now England Journal ol MadJdn* adlı tıp dergısıne gonderıldı Dergı, Pıttsburgh Unıversıtesı'ne •başvurarak karşıt göruşlerı savunan yazarlardan hangısinin konusunda yetkili gerçek araştırmacı oldugunun bıldırılmesini istedi. Pıttsburgh Üniversitesi, dergıye yetkılı uzman araştırmacı olarak Bluestone'un adını verdı ve Cantekin hakkında klinik çalışmanın guvenilirlığıne golge duşurme girişimi nedeniyle disıplın soruşturması açtı Ulusal Sağlık Enstıtusu'nun bir kuruluşu olan Blllmaal BOMnluk Ofld'nın ıncelemesı sonucunda Cantekin'ın aklanmasına karşın, Pıttsburgh Üniversitesi, Cantekin'i işten atmaya çalıştı Sonunda yazısı yayınlanan Cantekin hucuma geçerek BliMtton* ile çalışmanın yapıldığı hastane ve 6 Pıttsburgh Üniversitesi mensubu hakkında bilimsel bir çalışmaya ilişkin doğru verıleri kamuoyundan saklamak ve karıyerıne zarar vermekten dolayı 40 sayfalık bir ıddıaname ile dava açtı. Ayrıca ABO Besın ve llaç örgütüne (FDA) başvurarak amoksısıllnın çocuklarda orta kulak ıltıhaplarında kullanımının durdurulmasını ıstedı Boyle bir karar, her yıl 30 mılyon reçeteye yazılan amoksısılını etkıleyecektı." Erdem Cantekin olayı Nature'de Dergimiz elinizdeki bu sayıylu lam beş yılını geride bırakıyor. Pazar magazin eklerini saymazsak (burada da Cumhuriyet Pazar istikrar rckorunu elinde tutuyor), gazetelerin verdikleri ekler arasında en uzun ömürlüsü Cumhuriyet Bilim Teknik oldu. Dergimizin uzun soluklu olmasımn nedenleri arasında, tabii öncelikle gazete yönetiminin, ülkemiz popüler bilim alanındaki kültürel boşluğu görmesi, bu alanda yayınlarla ülkemizin bilim hayatına, gençierin yetişmesine, çağdaş ve akılcı eğitime, Cumhuriyet in ruhuna, toplumdaki yerine uygun katkılarda bulunma istemesini, tercihini bu yönde kullanmasını saymak gerekir. (Kitap ekimizin de bu yönde alınmış önemli diğer bir karar olduğunu burada hatırlayalım). Doğaldır ki eklerin aynı zamanda gazete satışını arttırması beklentisi de vardır. Ama bunu nasıl ve hangi araçlarla yapacağınız da, toplum karşısında duyduğunuz sorumluluğa, gazete anlayışınıza bağlıdır. Bu canalıcı noktanın öneminin gazetenin dayandığı, seslenmek istediği, karşıhklı alışverişte bulunduğu okur tarafından da anlasılması, bu tutumun benimsenmesi ve desteklenmesi, eklerin uzun ömürlü olmasımn başka bir nedenidir. Yoksa bu ilişkinin kopması da doğaldır. O zaman karsılıkh kayıplardan söz etmek gerekir.. Dergimiz 5 yıl boyunca hem bilim dünyası ile okur arasında bir köprü olmaya gayret etti hem de bilim dünyasımn kendi içinde bilgi alış verişini, haberleşmeyi gerçekleştirmeye çalıştı. Bilimcinin, araştırmacının sesini, isini, emeğini elimizden geldiği kadar duyurmaya bundan böyle de gayret edeceğiz. Bilim dünyası içinde tartısmalan, bilimdeki gelişmeleri, yenilikleri, buluşları yazacağız. Çağdaş düşünceyi savunacağız. Dergi ile yaşamın bu güzel alanlarını kucaklamaya ve sonra yaymaya özen göstereceğiz. Gençierin düşünen, tartışan, öğrenen, karar veren özgür beyinlere sahip olmasına katkıda bulunmaya .çalışacağız. Ülkemiz biliminin, bilim adamının ülkemizde ve dünyada onurlu yerini almasına destek vereceğiz.. (Ne kadar çok isimiz var!..) Evet 5 yılı bitirdik; biz Cumhuriyet Bilim Teknik olarak kendimizi hiraz daha büyümüş, daha iyi şeyler yapmak için hazır ve dolu, mutlu (ama biraz da buruk) hissediyoruz.. Ya siz okurlarımız kendilerini nasıl hissediyorlar? Gelecek cumartesi yeniden huluşmak umuduyla, sağlıklı bir hafta dileriz.. ^\ „ r ^ 5 yılı bitirdik... O K U R D A N BİZE Bilimsel araştırmada açıklık Sayın Prof Dr. S Çelik'ın "Bilimsel Araştırmada Açıklık" başlıklı makalesini ilgl ve beğeni ile okudum Bu makalede bellrtilenlerin paralelinde söylenecek çok soz çıkabılir, ancak kimsenin sabrını taşırmadan ozetleyecek olursak Bilimsel çalışma ve araştırmalar gızlı soyut tatbıkatçıların kullanamayacakları biçimde gerçekleştırıldıği takdırde bunlar için sariedilen emek ve paralar savurganlıktır Japonya ve Osmanlı ımparatorlukları batılılaşma hamlelerine aynı tarihlerde başladılar Japonlar Batıya yalnız teknik adamlarını gondermışler, Osmanlılar ıse sanatçılarını Sonuç meydanda Nadıde çıçekler ozel bir ortamda ıtınalı bakım İle gelışir ve buturi ozellıklertnı sergıleyebılir. Aksi halde yozlaşır, sanatçılar da boyledır Ekonomık ve teknik gellşmesı olmayan bir toplum nasıl olacak da sanatçısına elverışlı ortamı sağlayabılecek? BilimTeknik bu açıdan çok olumlu ve çok iyi niyetli bir dergi Ancak Sayın Prol Çelık'in makalesınde belirttığı Soyut Bilimsellik'ten sıyrılamıyor örnek 1 Okurdan Bıze sutunundaki "foloğralları çeşitlı yüzeylere basmak ısteyen Bay Tunca Tatar bunun cevabını Bılım Teknık'te çoktan okumuş olmalıydı örnek 2: Bilgısayar Dünyası saytamız. Bu saytann okurları çoğunlukla PC sahıplen ise bu sayianın onların softv/are ve hardware kullanımlan ile ılgılı ıhtıyaçlarına yardımcı olabllecek pratik bilgller ıçermesi gerekir. Bir de şunu belirtmekte tayda göruyorum. Pratik'i övuyorum ancak bu teon'yı yadsıdığım anlamını hiçbır zaman kapsamaz Ancak ulkenin büyük baş hayvanlarını kırıp geçtren hastalıkların araştırmalarını bir kenara bırakıp "Ağaçkakanların boyun kasları" üzerinde bilimsel ıncelemelerde bulunmak suretıyle bilımselliği soyutlamak gerçek dışılıktır Son olarak. Pratlğın kapsamınu gırecek bazı ıncelemelerim ve bunlann sonuçlarını Bilim Teknik'te yayımlamayı düşunebilir mlsinlz? M. fmM ll*rwfc»«n/ Ayvalık Blllm Taknlgln notu: Çalışmalannızı lnc«l«mamlze göndeıirseniz Mvlnlrtz. Cumhuriyet BlÜMTEKNlK«No 257 15Şubat 1992 •Cumhurıyet Matbaacılık ve GazetecılıkTAŞ •Kurucusu YunusNadl • Genel Yayın Yonetmenı HatanCemal • Muessese Muduru Emlne Uşaklıgll • Yazı Işlerı Muduru Okay Gönensln • Yayın Yonetmenı. Ortıan Bursalı •Grafık Yonetmenı Tülaa HMdamlr 2573