Katalog

GÖKYÜZÜPSİKOLOJİ dan değerlendırmekte Gözlemcı ufuktaki Ay ı bır duzlem bakışı ıle seyretmekte tepedeki ayı aradığında ıse başını yukarıya dıkmektedır Bunu yaparken kaslarını ve bakışını çekmekte ve germekte, gozunun optık ozellıklerı değışmekte ve Ay ağ tabakasına daha kuçuk olarak duşmektedır Sozgelımı sırt ustu bır masaya yatsa nız tepedeki ayı terazı perspektıfınden daha buyuk goreceksınız aynı pozısyonda başınızı eğerek seyrettığınız ufuktaki Ay a kıyasla Sozgelımı başaşağı bacaklarınız arasından seyrettığınızde de dolunay kuçuk gorulecektır Gozlerınden bırıne bır ışık kaynağı tutulduğunda da dolunayı kuçuk gorursunuz Butun bunlar yeterınce karmaşık değıl mı? Ama başka noktalar da var Bızım uç boyutlu algılama yeteneğımız en fazla 500 metre uzaklıkta sona erer bu nedenle bız uzak mesafelerde bulunan ıkı ağaçtan hangısının bıze daha yakın clduğunu bılemeyız bırakın yıldızların hangısının buyuk olduğunu bılmeyı Bu durum larda bızı sadece nesnelerın buyukluğu (kuçuk = uzak, buyuk = yakın) ılgılendıpf ve ufuktaki tepedeki Ay ın buyukluğunde olduğu gıbı sık sık hata yaparız Ufuktaki ayın buyukluğunu c"oğru olarak tahmın etmek gozumuzun aya bakmadan hemen once ne yaptığıyla da yakından ılışkılıdır Sozgelımı alacakaranlıkta yıldızları seyrettıysenız uzağa antrenmanlı gozler ve çok buyuk goz bebeklerı, ayın ne kadar kuçuk olduğunu gorecek ve hayal kırıklığına uğrayacaksınız Buna karşılık lyıce aydınlatılmış bır masada bır kıtap okuduktan hemen sonra pencereden dışarıya aya bakarsanız kocaman bır Ay keşfedecek buyukluğu karşısında hayret edeceksınız Uc gün sonra dolunay var Ufuktaki Ay ile tepedeki Ay niçin farklı? • • c 9 u n sonra, salı gunu dolunay var J B Hava açıksa bızı varlığıyla mutlu ^0 eden sevgılı uydumuzun ufukta hafıf sarı varlığıyla bıze'yusyuvarlak bır merhaba dıyeceğını gorecek, sonra tostoparlak bembeyaz rengıyle yavaşça tepeye doğru suzulduğunu seyredebıleceğız Çocuğunuzla sevgılınızle dostunuzla veya yalnız başınıza hıç fark etmez dolunayın keyfını tadın Tadarken de bu yazımızı duşunun Bır bakın bakalım, ufuktaki dolunayın buyukluğuyle, sonra tepede goreceğınız dolunayın buyukluğu aynı mr? Uydumuz Ay'ın dolunay bıçımındekı buyukluğunun çeşıtle mekân ve zamanlarda "değiştlğinl" bılırız Ufuktaki Ay ıle tepedeki Ay ın buyukluklerı farklıdır pedekı dolunayın cekılen butun fotoğrafları bunu kanıtlıyor Gozlemlenen ufuktaki buyukluk etkısı ıse sadece optık bır yanılgı Buna rağmen bız guneşte olduğu gıbı hep bu buyukluk tuzağına duşerız Gerıye şu soru kalıyor Niçin hep yanılıyoruz? Nesıllerdır bılım adamları bu soruyu ya nıtlamak ıçın kafa patlat tılar Asurlulardan bugu ne bu sorunun yanıtını aradılar Sonkitap Niçin farklı? Pekı nasıl oluyor da buyukluğu aslında hep aynı olan bır cısım bıze farklı buyuklukteymış gıbı gorunuyor? Ay, sarı bır dısk bıçımınde ufukta gorunduğunde tepe noktasında bulunduğundan daha buyuk gıbıdır Ancak bu etkının nereden kaynaklandığı sorusuna verılen yanıtlar bazen çok çeşıtlıdır Bazıları ışık kırılmasının etkısınden başkaları yoğun atmosfer tabakalarının etkısınden vb soz eder Ama olayın fızıksel olarak bır anlatımı yok dolunayın optık çapı hep aynıdır Ufuktaki ve te Şu gunlerde bu konuda yenı bır bılimsel kıtap yayımlandı 421 sayfalık "The Moon lllusiön" Kıtapta, Ay a tutkulu psıko loglar fızıkçıler norofız yologlar norobıyologlar ve gokbılımcıler hıpotez lerıyle çarpışıyor tartısı yorlar Bu konuda en basit ve en açıklayıcı goruş şu Ufukta ağaçları, evlerı dağları ve Ay ı oldukça uzakta goruruz Gozlemcının bılınç altında Ay ın yukarda tepedeyken daha uzakta olduğu duşuncesı vardır Gözlemcı ufukta bu nedenle Ay ı olduğundan daha yakın ve daha buyuk olarak algılar Eğer Ay evlerın arkasındaysa bu etkı daha kuvvetlenır Iklnci bir açıklama Ayınsan ılışkısını bırbırıne daha ıç ıçe gormekte bu ılışkıyı daha yakınlaştırmakta ve başka bır nokta Kuzey Carolınadan gelen bır açıklama, her ne kadar dığerlerı gıbı tartışmalara yol açsa da olayı daha aydınlatıcı ve daha zekıce anlatıyor Uçaktan bakıldığında ınsanlar agaçlar evler yeryuzune aıt her şey oyuncak gıbı gorunur Bunun nedenı olarak gözlemcı ıle nesneler arasındakı uzaysal boşluğun her turlu kıyaslamayı ımkânsız kılması gosterılmekte Dolunay yanılgısının da buna benzedığı ıle rı suruluyor Eğer yuk seklerde uçan bır jete bınersenız ufuktaki Ay ı tepedeki Ay kadar kuçuk gorursunuz Bu da butun dunyanın aslında bır oyuncak olduğunun kanıtı Her şey bakış acısına bağlı Sıze dolunay var seyredın derken dolunayla ılgılı bır dızı olay anlattık Inşallah bunları okumaktan dolunayı kaçırmazsı nız Guzel dolunay seyretmeler (zt) Bir uçağa binsenlz.. 2572