Katalog

SAÖLI K Sebze ve meyvede kimyasal zehirler Amerika'da yasaklanan ve kısıtlanan. pek çok tarım ve böcek ilacı Türkiye'de sınırsız ve denetimsiz bir şekilde kullanılıyor. Meyve, sebze yoluyla aldığımız bu ilaçlar çocuklar üzerinde çok etkili Yıldız Yağcı, Washington ocuklarımıza ısrarla yedirdiğimiz sebze ve meyvelerle aslında onları * zehirliyor muyuz? Tarımsal verimın arttırılması için giderek daha fazla kullanılan kimyasal maddeler ciddi sorunlar yaratıyor. Sorunlardan biri kimyasal maddelerin çevre kirlenmesine yol açması. Toprak altına sızan bu zehirli maddeler yeraltı sularını, nehirleri ve denizleri kirletip hem insanlara hem de o sularda yaşayan balık ve diğer canlılara zarar veriyor, bazılarının nesillerinin tükenmesine neden oluyor. Ayrıca bu toksik maddeler tarım işçilerinde zehirlenme ve ölümlere yol açıyor. Biz bu yazıda kimyasal maddelerle üretilen sebze ve meyvelerin insanlar, özellikle çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerine değinmek istiyoruz. Genel adı pestisld olan bu tarım ilaçlar ından, insektlsid olarak tanımlanan zehirler, böceklerle mücadelede kullanılıyor. Bu zehirlerin özellikle çocuklar üzerindeki etkileri Amerika'daki en etkin çevreci Örgütlerden Natural Resources Defense Councıl'in (Doğal Kaynakları Savunma Konseyi NRDC), iki yıl süren araştırmaları sonunda yayımladığı raporda özet olarak şöyle açıklanıyor: (1) Çocuklar vücut ağırlıklarıyla göreceli olarak büyüklerden daha fazla yiyorlar. İyi beslenmesine dikkat edilen bir okul öncesi çocuk, yetişkin bir insanın tükettiği meyvenin altı kat fazlasını tüketiyor. Yeni doğmuş bir çocuk içtiği meyve sularıyla daha da fazla tüketmiş oluyor. Ayrıca sinir sistemleri tam gelişmemiş olduğundan çocuklar nörotoksik insektisidlerin yapacagı olumsuz etkilere daha açıklar. Türkiye'de serbest, Amerika'da yasak C NRDC'nin raporuna göre bir kişinin kanser rlskinin yarıdan fazlasını, yasamının llk altı yılında vücuduna glren zehlrli kimyasal maddeler olusturuyor. Avrupa ve Amerika'da kimyasal madde üreticileri için araştırmalar yapan Cenevre'deki bir şirketin Türkiye'de 1987 yılında pamuk, elma, sebzeler, narenciye, buğday, fındık, zeytin, tütün, üzüm, patates ve şeker pancarı üzerinde yaptığı araştırmada aşağıda sıraladığımız kimyasal madde kalıntıları bulunmuş. Bu liste, sözünü ettiğimiz araştırmada Türkiye'de en fazla kullanıldığı belirtilen 18 insektisidi kapsıyor. Bunların neden olabileceği hastalıklar şunlar (210): Aldlcarb: Kanserojen, tümör oluşturucu Amitraz: Kanserojen Azlnphosmethyl: Karaciğer tümörü, sinir sistemi bozukluğu Romopropilato: Henüz bilinmiyor Carbaryl: Genetik bozukluk, böbrek yetmezliği Carbofuran: Zehirlenme Chlorpyrifosethyl: Genetik bozukluklar, sinir sistemini olumsuz etkileme. Cypermethrin: Kanserojen Deltamethrin: Tiroid tümörü Dimethoate: Kanserojen, üreme ve genetik Endosülfan: Kanserojen, embriyo zehirlenmesi, üreme bozukluğu Fenıtrothlon: Sinir sistemi bozukluğu Methamidophos: Sinir sistemi bozukluğu Methoxychlor: Böbrek ve karaciğer yetmezliği Monocrotophos: Henüz bilinmiyor Profenofos: Sinir sistemi bozukluğu Parathion: Kanserojen, embriyoyu olumsuz etkileme, genetik bozukluk, sinir sistemi bozukluğu Thiodicarb: Henüz bilinmiyor gütlerden Pesticlde Action Netvvork, Greenpeac», Int. Organizatlon of Consumers Unlon ve Amerika çapında NRDC, National Coalltion Agalnst Mlsuse of Pestlcldes, Amerlcans for Safe Food ve daha birçok küçük çapta yerel örgütlerin başarılı kampanyaları sonunda Amerika ve başka ülkelerde DBCP, EDB, HCH/BHC, 2,4,5T Chlordane, DDT, Dieldrin gibi kansere neden olduğu saptanmış kimyasal maddeler yasaklandı (11) Aldlcarb, Heptachlor, Aldrln, Endrin gibilerinin de tarımda kullanımı büyük ölçüde kısıtlandı. Ancak bu tehlikeli maddelerin kendi ülkelerinde yasaklanmış olmasına rağmen Üçüncü Dünya ülkelerine ihracatı sürüyor. Bu mültimilyonluk endüstrinin en büyük pazarını Üçüncü Oünya ülkeleri oluşturuyor. insanların eğitimsizliği, kimyasal madde üreticilerinın kâr tutkusu ve hükümetlerin ne pahasına olursa olsun verimi arttırma politikaları sonunda çocuklanmızın llerlkl yaslarda kanser ve dlğer clddl kronik hastalıklara yakalanma olasılığı artıyor. Bu riski azaltmak için annebaba, tüketici ve yurttaş olarak yapabileceğimiz çok şey var. ilk önce bağımsız kuruluşlarca yapılacak araştırmalarla bu konunun Türtdye'deki boyutunun saptanması geliyor. Hangi kimyasal maddeler hangi tarım ürünlerinde kullanılıyor, bu maddeler ge rekli dozda mı kullanılıyor, hangi ülkelerden ithal ediliyor, başka ülkelerde kullanımları yasaklanmış mı, çevre ve insanlar üzerindeki etkileri neler? Bunların araştırılıp ortaya çıkarılması gerekiyor. Sonra etkili çevreci ve tüketici gruplann yoğun kampanyalarıyla bu konuda toplum bilincinin arttırılması, ilgili milletvekili ve bakanlara yapılacak baskılarla, bu gibi maddelerin tarımda kullanımını sınırlayacak veya bazılarını yasaklayacak gerekli yasal değişikliklerin yapılması geliyor. Alternatif tarım teknolojileri geliştirilip uygulamak diğer bir uzun vadeli çözüm. Biyolojik kontrol, tuzakürünler, ürün rotasyonu gibi yöntemlerle insektisid kullanımı en aza indirgenebilir. Bireysel düzeyde yapılacak işlerin başında market ve pazarlarda manavlarda organik olarak yetiştirilmiş ürünler bulundurmalarını istemek geliyor. Fabrikadan çıkmış izlenimini veren hepsi aynı boy ve renkte, mükemmel görünüşlü sebze ve meyvelerden almamak, hem üzerlerindeki zehırlerle teması önleme hem de manavları bu tip ürünler bulundurmaya teşvik etmeme açısından önemli. Sebze ve meyvelerin o mükemmel görünüşü genellikle aşırı insektisid kullanımı sonunda elde ediliyor. Ayrıca alınan sebze ve meyveleri yemeden önce 4 litre su ve 75 ml slrke karışımına 510 dakika tutmak, ürünün içine işlemiş kimyasal maddeleri gidermese de yüzeydeki artıkları temizliyor. Meyvelerin kabuklarının soyulması ve bazı sebzelerin dış yapraklarının kullanılmaması da alınacak pratik önlemlerden bazıları. Yiyeceklerimizin sağlığa zararsız olmasını istemek en doğal haklarımızdan biri. Bireysel ve toplum olarak bu hakkımızı kullanmazsak, çokuluslu kimyasal madde üreticileri ve devlet eliyle çocuklarımızın zehirlenmesine göz yummuş oluruz. (1) Intolerabte Risk. Pestıddes In Our Childrens' Food. Natural Resources Defence Council,. New York: Şubat 1989. (2) Carcinogenicity Studeis with Deltamethrin In Mıce and Rats Elsevier Scientific Publishers Ireland Ltd. 1990. (3) EPA (U.S. Envıronmental Prote tıon Agency) Pesticide Fact Sheet Cypermethrin. 3.1.89 no. 199. (4) The Pesticide Handbook. International Organızatıon of Consumers Unions, 1986. Penang, Malaysia. (5) For Our Kids' Sake. Natural Resources Defense Council, New York: 1989. (6) Harvest of Unknowns Natural Resources Defense Council, New York: 1984. (7) Chemical Watch Factsheets. National Coalition Agalnst Mısuse of Pestıcides. VVashington D.C. 1989. (6) Pesticide Alert. Natural Resources Defense Council, New York 1987. (9) Dırty Dozen Pestıcides Fact Sheets. Pesticide Action Netvvork International, San Francisco: 1990. (10) The WHO Recommended Classification of Pestıcides by Hazard and Guıdelines to Classification 18991989. VVorld Health Orgnlzation. Geneva: 1988. (11) Demise of the Dirty Dozen. Pesticide Action Netvvork (PAN) International San Francisco: 1990. Çocuklar tehlikede Bunun yanı sıra sindirim sistemleri de gelişmemiş olduğu için bu zehirli maddeler daha çabuk emiliyorlar. Çocuklar kanserojen maddelere de daha hassaslar. Bunun nedenlerinden biri yeni doğan ve okul öncesi çocuklarda hücreler çok çabuk çoğaldığından hücre bozukluklarının yeni hücrelere geçip kanser oluşturma olasılığının yüksek oluşu. Oiğer bir neden de kanserojen maddelere çok küçük yaşta maruz kalınması, kanserin gelişmesine uzun zaman sağlıyor. I Türkiye'de araştırılmalı Amerika'da yasak Gelişmiş ülkelerde çevreci ve tüketici gruplann yürüttükleri kampanyalar sonurv da bazı kimyasal maddelerin kullanımı yasaklandı. örneğin uluslararası çevreci ör