Katalog

BİLGİSAYAR TOPLUM Ozürlüye, yaşlıya ve hükümlüye bilgisayar Toplumun dinamik yaşamının dışında kalan bu kesimleri, iş ve eğitimin içlne çekebiliriz. Dr. Emin D. Aydın Marmara Ünl. Basın Yayın Yüksek Okulu öğrt. Üyesi G ünümüzde "zaman", pak çok teydan daha önamll. Oünluk yaşamımızda blraz daha "zaman" yakatayabUmak Içln nelere katlandığımızı blr dOtünün. 21. yüzyıla glrerken Intanoğlunun zamanla yantmda an büyük daatağl blkjlsayar. Bu akıllı maklnahrln kuUanlmaya baslaması Ile yenl terlmlar da gündeme geldl. "Bılgı Btllmı" adlı yanl blr blllm dalı ortaya çıktı. Bu blllm dalı Insanlar araaındakl Uaüşiml Incellyor ve lafnllan blkjlyl kullanıcıya an kma aurada ulaftırma amacına yönellk olarak kullanılıyor. Çağdat dünyada blkjlsayardan özuriülfh rin, sakatlann, körtehn, yaşlılann, hukumlulerin eğltiminde ve gelışmesinde da yararlanılmakta; böylece alatemler, kurumlararaamdakl tarklılıklar azaltılabllmaktadlr. Bu yazıda ülkemlzde özürlülarln. eğltiminde bllglaayardan yarartanma aorunu uzerinde durulmaktadır. lecektir Bilgısayar dostekli eğıtım yönünden üzerınde durulacak noktalardan bırı de ılk önce kışılenn sınıflandırılmasıdır Bızım burada hedeflediğlmiz kesım özürtütor, yaşlüar v« enlllldi Bllgisayar konferans sistemi Bılgısayarla iletişımde en basıt malzeme, bir bilgisayar istasyonudur Bilgisayar ıstasyonunu bır elektnklı daktıloya benzetebılınz En önemlı özellıklerınden bıri, çok çabuk kopya üretebılmesıdır Bır CRT TV'ye benzer bır aletle çok rahat gösterılebılır Üstelık bunlar artık hafıf, taşınır, güvenılır araçlardır ve gıttikçe de ucuzlamaktadır Ayrıca bu ıstasyon herhangl bir totofona bağlanabılmekiedır Bllgisayar konferana ş*b*k*l«ft; TV, radyo Istasyonlannda, daha başkalarına kalabalık bilgısayarlarla ulaşır Kullanmak ısteyenler, konferanslarda, genış tah taları paylaşırlar Yöntem ve yeteneklerin sınıflandırılması yönünden bu sıstemın özelliklerini şöyle sıralayabilirız • Girişlerın gelişmesınde bır çizık kullanılır Böylece daha genış yayın ve test ışlemlerı yeteneklerıne sahıp olunur Depolara gondermeden ya da dağrtım yapmadan önce hatayı duzeltme olanağı elde edılmektedır Çunkü gırışe dızilmekte, böylece kolaylık sağlanmaktadır • Bıreylere ya da sıstemdekı grupların üyelenne Özel mesaj gönderılebılir Mesajlar zamanında adlandırılabılır Kesin bır zaman ya da ıstenılen bir zamanda mesajlar dağıtılabılır • Bu konferans sistemıne halk da katılabılır Konferanstakı grupların bütün uyelerı, özel bır konu uzerinde tartışabılır Bu gırışler gelecekte katılımcıların her bırıne dağıtılabılınır • Aynı anda iki uygun kullanışa sahıptır Konferansa katılan butun uyelerın mumkun ol duğu kadar bır defada mesajlarını daktılo eder ve bır butunu okur • Isımsız ve özel mesajların gonderılmesınde ya da tartışma yöntemlerınde kışının kendısını daha özgur hıssetme durumu vardır Kışılenn kaynaklar uzerındekı gırışımlere cevap vermesı ıçın ısımsız gırışler yapılabıleceğı gıbı özel kalem adları da kullanılabılır örnek kullanıcı olarak kör ya da köturümler, hamıle kadınlar, goçmenler ya da evtı olmayanları anabılırız Bu tarz bılgısayarlar çok daha hesaplı olduğundan en çok bunlara yatırım yapılabılınir Bundan yararlanacak olan grup ımtiyazlı bır durumdadır Bu bılgısayarın özelliklerini çok kısa olarak dört maddede toplayabılırız • Bu sıstemleri kullanmayı öğrenen, bilgisayarlar uzerinde bılgıye ıhtıyaç duymaz • Kullanıcı kısa bir sure sonra bütun sıstemleri kullanmayı öğrenebılir • Özel yeteneğe ıhtıyaç yoktur • Kullanıcı az zamanda sorulara daha çok cevap kaydeder Bilgisayar destekli eğitim (BDE) BDE yırmı yılı aşkın bir süreden beri zihinsel ve bedensel özürlü çocukların sınıflandırılmasında ve eğıtılmesınde Amerika'da kullanılıyor Üstun yönlerı şunlardır ilk başta öğrenme hızı doğrudan doğruya öğrencı tarafından belırlenmekte Daha açık söyleyışte, öğrencı bır sonrakı bılgıyı veya soruyu hazır olduğu zaman kendısıne sorar Iklnclsl, daha direkt ve açık bır durtütepki etkıleşımı sağlar Böylece bikji veya sonuçların anında gerı beslenmesi gerçekle'şebılmektedır Üçuncü ve son olarak da öğretmenın sabrını zorlamadan veya dığer öğrencılerı sureklı aynı şeyı dınlemek zorunda bırakmadan ıstedığı kadar tekrarlama olanağı sağlar Devam etmekte olan uygulamalarda, öğretmen ve öğrencıler aynı yerde, aynı zamanda bır araya gelırler Fızıksel olarak öğretmen öğrencılerı görur Ders verme teknığinın BDE'yle bırleşmesı sonucu öğrencı, kendı evınde, kendı ıstasyonunda çalışma olanağı bulabılecek, öğretmen ıse uzaktan kumanda ıle denetleyecek, gelışmelerı ızleyecek ve gereklı uyarıları yapacaktır Şımdıye değın bilgisayar destekli eğitim, SANDALZ tarafından özurlu çocukların arasında başarıyla uygulandı 1971 'de Thompson ve Johnson, BDE'nın öğrencının dıkkat suresını uzattığını, öğretmene karşı olan ilgiyı arttırdığını söylemıştı Bu uçu gelecektekı ış olanaklarını etkıleyecek üç önemlı akımdır Gıderek "endüstrı sonrası" toplumu halıne gelmeyı hedefleyen ulkemız, malların fızıkı ışgucu ıle üretıldiğı blr ekonomı modelınden gittıkçe uzaklaşarak hizmet veya memur ağırlıklı bır ekonomıye doö,ru gıtmektedır Daniel B*ll'e göre (1973) endüstrt toplumunun lokomotifını *n«r]i üratlml oluştur maktayken endustn sonrası toplumunun l o komotifinı bllgl oluşturmaktadır Bır toplumun sınıf yapısını belırleyen, karar verme surecinın bılgıye dayanmasıdır Bu durum eğltımde dezavantaja sahıp olan İnsanlar ıçln bır trajedıdır "Beyaz yakalılar" (memurtara) ışleıin gerektirdığı eğitim ve beceriye sahlp olmak içın pek az fırsat lanınmıştır Artık orta ve büyük çaplı ışverenlerın büyük çoğunluğu bılgiye dayanan ışlemlerın hemen hepsını otomasyona geçırmışlerdır Bır zamanlar elle yapılan şeyler şımdı tuşlarla halledılmektedır Son yıllarda bilgisayar teknolojısı öyle gelışmıştir kı artık birçok şırket merkezı bır "zaman paylaşma" bılgısayarında kullanmak üzere ıstasyonlara düzınelerce ven ve program gırmektedır Bilgisayar ışlemı yapan insanlar, makınenın bızzat bulunduğu yerden uzakta, örneğin evlerınde ya da başka bır merkezde çalışmaktadırlar Bilgisayar ve ven ıletışım teknotojisi öylesine hızla gelışecektır kı önumuzdekı on yıl ıçınde birçok kırtasıye ışı ya da parasal Işlem bılgısayarlar arasında elektronik transferlerte gerçekleştırılecektır örneğın çek yaz ya da para ödeme yerıne alıcı ıle satıcı arasındaki alışverışın bilgisayar aracılığıyla yapılacağı bır "parasız toplum" oluşacaktır Yaşlılar içln destek ağı Genelde yaşlılann huzurevlerınde yaşadıkları sanılır Gerçekte ıse yaşlılar ya yalnız ya da başka ınsanlarla bırlıkte yaşamaktadırlar Yaşlılar fızıksel olarak fazla hareket edememelerınden dolayı korku ve yalnızlık ıçınde, yeterli hızmetten yoksun bır şekılde yaşamaktadırlar Bilgısayarlarla ders verme sıstemı yaşlı ınsanlarla mahallı destek personelını bır araya getırmek ıçın kullanılabılır örneğın yalnız yaşayan yaşlılardan herhangı bır haber alınamazsa guvenlık ıçın o kışı telefonla aranabılır ya da evıne kadar gıdılebılır Ayrıca uzman bır doktor yaşlıları haftanın bellı gunlerinde gidip zıyaret edebılır Yaşiılar kendl aralannda blr dergl yayımlayabılırler Bu aylık olabileceği gıbı haftalık da olabılır Bu derglde farklı meslek gruplarına aıt ılgınç anılar öğutler ve emeklılık dönemınde daha pratık yaşayabılmenın yolları yer alabılır Türkiye gibı gelışmekte olan bır ülkede emeklıler, ekonomık olarak guç koşullarda yaşadıkları ıçin genelde ek ışlerde çalışırlar Bu dergıde yayımlanacak eleman ılanları sayesınde ış bulmalan kolaylaşacaktır Ayrıca bu dergıde yaşlılann sosyal faalıyetlerı yansrtılarak aynı yaş grubundakı başka kışılenn de bu faalıyetlere katılmaları sağlanabılır Eğıtım konusunda emeklı oğretmenlenn teo rubelerınden yararlanılabılır Birçok yaşlı ınsan, eğıtımcı ve sosyal hizmet çalışanı olarak deneyım ve beceriye sahıptır Ancak fıziksel durumlan çalışmalarını surdurmelenne engel olmaktadır Enerjısı ve zamanı olan insanlar evdekı bilgisayar ıstasyonu sayesınde çalışmalarını surdureceklerdir Kimdir özürlüler? özürlü dediğimizde genollikle ilk akla gelen fızıkı olarak bırtakım şeylerden yoksun kimselerdir Fakırlık çızgısının aşağısında kalan insanlar da "ekonomık" özurlüdürler Bugun Türkiye'de yaklaşık 55 mılyon kışı yaşıyor Tahmlnen 30 mılyonu fakırlı çizgısinln aşağısındadır Bu çızginın aşağısım oluşturan kıtleyi yaklaşık olarak şöyle sınıflandırabılıriz % 10'u yaşlı, % 25'! genç, % 10'u göçmen, % 10'u azınlıklar Yaşlılar, hareket etme yeteneğınden yoksun kişıler, zıhınsel özürlüler ve hapishanelerde yaşayanlar özurlu ve engellıler sınıfını oluşturur Gruplandırdığımız bu kesımde bilgisayar, portatıf ıstasyonlar yoluyla ve eğıtım amacıyla evde kullanılabıleceğı gıbı hapıshanelerde de kullanılabılır Böylece fakırlere, özürlü ve engellılere daha lyı olanaklarla ış sağlanmış olur Örneğın cezaevınde yaşayan bır engellı, bu eğltım sonucunda hapıshaneden çıktığında ış bulmakta guçluk çekmeyecek, hatta daha iyı olanaklarla ış bulabılecektır Teknolojık gelışmelerden nasıl yararianılacağı konusunda hemen soru ışaretleri cJuşuyor, özellıkle bu teknolojık gelışmeden yararlanabılmek ıçin ödenecek ücret uzerinde durulur Bllgisayarla ıtetışımde, yeni gelışen tekno lojiler sayesınde ev ıstasyonlarında çalışma yapılablllyor Böylece verım daha da artıyor Bunun yanı sıra TV'nın eğıtım programlarında çocuklara yönelık "Susam Sokağı"na benzer programlar, özürlüler ıçın de amaçlanmakta Böylesi programlarla özürlülere eskısınden daha çok ve lyi hizmet verilebı Cezaevinde yaşayanlara Ülkemızde cezaevı sayısının artması, acaba daha çok guven duygusu ıçınde yaşamımızı mı saglamaktadır? Belki de 20