Katalog

İ K L İ MQV E T A R I M CO.'nin 2 kata çıkışı, buğday ve çeltikte yüzde 100, pamukta yüzde 80 artışa yol açacak. Uzmanlar, çevre sorunlarının etkileri ışığında geleceğin tarımını inceliyor. Su, stratejik bir madde oluyor. Prof. Dr. M.Şefık Yeşilsay ünümüzde insanlar atalarının kendilerine bıraktıklarından çok farklıbir dünyada yaşamakta. öyle anlaşılıyor ki nüfus artışı ve teknolojik gelişmeler bu değişimi giderek hızlandıracak. Sonunda insanlar alıştıkları çevre koşullarından çok kendilerinin yarattıkları farklı şartlarda yaşamaya zorlanacaklar. Son buzul çağının sonunda 4 mılyon olan dünya nüfusu, tahminen 18.000 yılda bir milyara çıkmış; ikinci milyar için 130 yıl geçerken daha sonra 60 yıldan kısa zamanda 5 milyarı aşmıştır. Günümüzde insanlıgın neden olduğu ve etkilendiği çevre sorunlarını şoyle sıralayabiliriz; nüfus patlaması, hava kirllliğl, ozon tabakası sorunları, aslt yağmurları, suların klrlenmesi, suyun aşırı kullanılması zehirti atıklar, radyasyon tehllkesi, balık nesllndekl azalma, ormansızlaşma ve çölleşme (2). Bu sorunlar insanlık İçin evrensel ve potansiyel tehllkelerdir. Geleceğin tarımsaJ Oretimi, toprak ve su kaynaklarının yanında iklim etmenlerindeki değişikliklerden «tkilenecektlr. Tahıl üretiminde patlama Bu gaz, yukarıda konu ettiğimiz özellikleri nedeni ile soğutma ve sünger sanayiinde, tuvalet malzemelerinde sprey aracı olarak kullanılır... Atmosferde C0 2 gazının artışı ile Gelecekte artan atmosferik sıcaklık ve CO miktarının çevre koşullarındaki etkisinifı tarımsal üretimde sağlayabileceğı artışın devamlılıği için diğer yaklaşım da genetik çalışmaları ile bugünkünden daha yüksek sıcaklık ve CO miktarında üstün verim sağlayan briki çeşitlerinin geliştirilmesidir. G Su: Stratejik madde Doğaldır ki sıcaklığı artan bir dünyada su, gerek tarım ve endüstri gerekse evsel kullanımt için önemi giderek artan stratejik bir madde olacaktır. Yeraltı sularının kullanımı ile düzeyi düşen veya tükenen (Kuzey Ürdün), bazı iç göllerin (Aral gölü) sulama ile kaybolmaya yaklaştığı, bazı nehirlerin artık denize damladığı (Colorado nehiri) günümüzde, pek çok ülke kuru tarıma veya kısıtlı su kullanımına geçerken ülkemlz gürül gürül akan nehirleri ile sulu tarım alanlarını genişletebildiği için son derece şanslıdır. Elverişsiz çevre koşullarına uyumda, bilimsel çalışmalar yaşamın devamı için ne kadar gerekli ise yine insanın sebep olduğu, artık nedenleri çok iyi bilinen, içinde bulunduğumuz çevresel tehlikelere de önlem almak insanlıgın görevi olsa gerektir. Canlılara etkiler... Atmosfer sıcaklığındaki artış hızı ve miktarı hakkında pek çok tahmin ve model çalışmaları yapılıyor. Bir yaklaşıma göre 15°C olan ortalama atmosfer sıcaklığının, bugünkü CO miktarının 2050 yılında ikıye katlanaral? 660 ppm'ye yükselmesi ile 1.9.4.0° artması beklenmektedir. Bu önemsenmeyecek bir fark değildir. örneğirt, son buzul devrinde ortalama atmosferik sıcaklık bugünkünden sadece 46°C daha soğuktu. Atmosfer sıcaklığının artması canlılarla ilgili pek çok fiziksel, kimyasal, biyolojik olaylarda da etkisinı gösterir Orneğın, ortalama sıcaklığın 3°C artması halinde, bugün bilinen iklim ve bitki örtüsu dağılımının değiseceğlnl, Akdaniz bolgesinin çöllesebileceği, Orta Avrupa'da subtropik koşulların oluşabileceği, Afrikadaki sahramn daha fazla yağış alacağı, Kuzey Amerıka'nın tahıl alanlarının daha kuruyacağı, buna karşın Sibirya'nın tahıl ve sebze tarımı için daha elverişli olacağı ve Kuzey Avrupa'da Baltık denizinin çevresindeki ülkelerin bazılarının ise buzulların erimesi ile oluşan sular nedeni ile yükselen deniz sularının altında kalacağı beklenmektedir (3,4). Ikllmln temel etmanlerlnden atmosfer sıcaklığı geleceğin tarımını etkileyecek faktörlerin önde geleni olarak gözükmektedır. Ozon tabakasının tahribi ve özellikle atmosferdeki karbondioksitCO gazı niçeliğinin artması, atmosfer sıcaklığındaki artışların temel nedenlerini oluşturuyor. Buzul devrinde 160220 ppm olan CO sanayi devriminde önce 280 ppm, 1958 de 315 ppm, 1988 de 345 ppm iken 2050 yılında 660 ppm civarında olması beklenmekte. CO miktarındaki bu artış endüstri, enerji2teğmini, ulaşım ve ısınmada gittikçe artan fosil yakıtlar kullanımından kaynaklanıyor. Şehirleşme, orman yangınları ve kesimi de atmosferik CO artışını hızlandırmaktadır. Atmosferde niceliği gittikçe artan CO2 molekülleri, güneşten gelip yeryüzünde ısı ışınlarına çevrılen duşük enerjili ışınları (infrared ışınlar) atmosfer dışına bırakmıyacağından "sera etkisi" denilen etki ile atmosferin sıcaklığını arttırmaktadır (5). Atmosferdeki sıcaklığın artmasına bir neden de stratosferdeki ozon (O) tabakasının incelenmesidir. incelemeye neden, 1928'de keşfedilen; renksız, kokusuz, ucuz, yanıcı ve patlayıcı olmayan klorofolokarbon CFC gazıdır. Ozonun tahribi Bitki üretiminde etkileri Atmosferdeki sıcaklık artımı ve buna ilişkin bir dizi olaylardaki etkileri yanında artan CO 'nin, tarımda bltkisel uretimdekl «tkilerl ilginçtir. Bilindiği gibi bitki, havanın CO 'yi ve topraktan aldığı suyu, giıneş ışınfarının yardımı ile yapraklarında hayatın llk organlk molekülüne çevirır. Fotosentez olarak bilinen ve reaksiyon için çoğu zaman toprakta yeterli su varken yaprak civarında sadece %0.03 veya 300 ppm CO bulunmaktadır. Daha 1800 yıllarının en başında CO gübrelemesi ile bezelyede ürün artışının' sağlandığı literatüre geçmiştir. Günümüzde bir fotosentez girdisi olan CO gübrelemesi, seralarda sebze ve çiçekçilikte uygulanmakta. Büyüme dolaplannda yapılan bilimsel calışmalarda, bugünkü CO miktarının iki katının olduğu koşullarda, buğday ve çel tik veıiminin % 36, mısınn % 16, pamuk veriminde İse %80 artış sağlandığı bildiriliyor. Bu araştırmalarda saptanan ilginç bir husus da verim artışına rağmen bitki su tüketim etkinliğinde ve bunun bir göstergesi olan transprasyon (terleme) hızı ile yaprak sıcaklığında bir değişikliğin görülmemesidir. Bu nedenle, nedenlerini daha önce açıkladığımız atmosferik CC artımının bitkisel üretimi arttırması bazfaraştırmacılarca olumlu karşılanmaktadır. Örneğin, üretimdeki artışın yanında bitkisel gelişmeleri de sağlayacağından, toprak yüzeyi daha fazla örtülecek, böylece su ve rüzgar erozyonunun etkileri azalacaktır. Fakat diğer taraftan, bitkisel gelişmedeki hızlanma kültür bitkilerinin yanında, yabancı otların ve zararlı böceklerin de gellşiminl de hızlandıracağından yabancı ot ve hastalıkların mücadelesinde kullanılan ilaç miktarı ve mekanizasyon gereksinmelerini arttıracaktır ki bunlar da ayrıca çevre kirliliğine neden olabilecektir (5) Herhalde insanlar; ateşi, kömürü, petrolü, nükleer enerjiyi kullanıp endüstride devrimler oluştururken bu denli çevre sorunları yaratacaklarını bilmiyorlardı. Ama günümüzde fosil yakıtların fazla kutlanımı önlenerek çevre korumada yeterli önlemlerın alınması, aşırı nüfus artışının yavaşlattlması, CFC üretimi ve kullanımının durdurulması, ormanların tahribinin önlenmesi, aşırı gübre ve tarımsal ilaçların kullanılmasından vazgeçilmesi v.b. önlemlere ilaveten güneş, hidroelektrik, jeotermal, rüzgâr enerjisi gibi alternatif enerjilerin kullanılması; yeşil alanların korunması ve CO tüketimini sağlayacak orman alanlarının genişletilmesi ile zor bir dünyada yaşamın yerine, pırıl pırıl güneşli, yemyeşil, bol su kaynakları ile verimli bir dünyada yaşama, insanların görevi ve gelecek nesillere borcu olmalıdır. Kaynaklar 1 Anonymus, 1988. Saving the Ozone. Dialogue No: 844/88. p. 6370. 2 Anonymus, 1988. Endangered Earth. National Geogrophic, Vo: 174. 3 Breemen, N. Van, 1989. International Con(erence "Soils and the Netherlands, August 1418, 1989. Bulletın of ISSS. No. 76. 1989/2 P: 15. 4 Çakallı, A. 1988. Dünyayı değiştirecek 3. Derece Bilim ve Teknik Cilt 21, Sayı 244, S. 3033 çeviri. 5 Kemper, W.D 1988. Agrıculture and the Greenhouse EHect. USDA. ARS Agrıcultural Research. Vol. 36 No: 3 P: 610. 6 Revvkin, A.C. 1989. Livıng With the Greenhouse efffect. Dıalogue. No. 85.3/89 P. 2432. Ürün patlaması Gelecekte insanlıgın beslenme, barınma ve giyim gereksinmelerini konu alan tarımsal üretim için çevrede, sıcaklık ve CO 'nin beraber artmasının etkilerini konu alan deneyler programlanmış ve model çalışmaları yürütülmektedir Her iki etmenin artışında fiziksel, kimyasal ve biyolojik olaylarının hızının artması ile, örneğin 3.8°C bir sıcaklık artışının tarımsal üretimde % 3056'lık bir verim artışını sağlayacağı saptanmıştır.