Katalog

Y E R Bİ Lİ M depremler de meydana gelmiş ve denizde oluşan dev deprem dalgaları (Tsunamiler) çevredeki diğer adaların sanıllerınde büyük hasara sebep olmuşlardır. Bu dalgalar yaklaşık 3035 m. yükseklikteydi, saatte 300 km.'lik bir hızla llerleyerek Santorini'nin çevresindeki küçük adaların yanı sıra Glrit ve Kıbrıs adalarına kadar ulaşmışlar, sahilleri tahrip etmişler, aradan 3 saat geçmeden Mısır'da Nil Nehri deltasını su altında bırakmışlar ve bundan sonra 1000 km. uzakhktaki Suriye'nin eski Ugaıit llmanını basacak kadar da kuvvetlerinden kaybetmemişlerdir. Santorini yanardağının patlamasının şiddetinin, birkaç yüz hidro(en bombasının birllkte patlatılmasıyla meydana gelen şiddete eşit olduğu düşünülmektedir. Patlama sonucu havaya saçılan volkan bombaları, piroklastikler, lapilli ve küller havadan rüzgârların da etkisiyle çok uzak mesafelere kadar saçılmış ve büyük bir alanı kaplamışlardır. Örneğin, Girit Adası'nın doğu kısmında kalınlıkları 10 m.'yi geçen ve radyometrik yaş tayinleri yapılarak zamanımızdan yakla$ık 3500 yıl kadar önce adaya havadan düşerek yığıştıkları saptanan kül ve tüf yatakları bulunmaktadır. O devirde etkin olan bu aralıksız kül yağmurları, Girit'in verimli ovalannı ve vadilerini doldurmuş, ürünleri mahvetmiş ve uzun yıllar adada tarımı olanaksız kılmıştır. ağaçta radyokarbon yöntemi ile yapılan radyometrik yaş belirlemesi ile de ağacın yaşının MÖ 14561459 yılları arasında olabileceği saptanmıştır. Yaş tayininde +44 yıllık bir hata payı da göz önüne alınmalıdır Daha sonra Santorini'nin çevresindeki diğer küçük adalarda ve Girit Adası'nda da araştırmalar yapılmış ve tüflerde K/AR yöntemi ile radyometrik yaşlar ölçülerek benzer yaşlar elde edilmiştir. Şiddetli patiamalaria çok geniş bir alana yayılan piroklastiklerin çevredeki adalara ve Batı Anadolu'ya havadan düşüp yığışarak karada kalınlığı yanardağa olan uzaklığa göre 20 cm. ile 30 m. arasında değişen yataklar oluşturmalarına karşın Ege Danlzi'ne ve Akdeniz'e düşenler de zamanla deniz dibine çökmüş ve denizaltında da sedimanter tüf yataklanmaları meydana gelmiştir. I Mermer Şist. | Eski lavlar f Diroklostıkler | Yeni lavlar Santorini Adalan'nın bugünkü durumunu gösteren harita yanda. Ege Bölgesi'nin kabuk yapısını gösteren keslt (Ostto) I Ö 10 ItM. •oo «oo Yok olan kültür Boylece hemen hemen bütün Mlnos ulusu yeryüzünden silinmlş oMu. Sadece yüksek dağların tepelerine kaçıp kendilerini kurtaranlar veya o sırada başka ülkelere uzak yolculuklara çıkmış olanlar hayatta kaldı. Elde edilen bilgilere göre hayatta kalan bu insanlar Girit Adası'nın batısına ve oradan da Yunanistan'a kaçmışlar. Minosluların göçüşünün etkilerı, Yunan tarihinin başlangıcında MÖ 1400 yıllarında Mlkan kültürünün parlaması ile meydana çıkar. Bu goçmenler, Yunanlılara yazılarını, sanatlarını, ok atmasını ve o zamana kadar Yunanistan'da hiç bilinmeyen spor ve oyunları, ayrıca bronz ve altın işlemeyi ve Miken kültürünün şöhretini dört bir tarafa yayan o büyük saray ve mezartarı yapmasını öğretmişler. Santorini yanardağından çıkan ve çevreye çok uzaklara kadar saçılarak yığışan piroklastiklerde 1950 yılından itibaren ayrıntılı volkanolojik çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. ilk kez 1956'da bir Yunanlı araştırıcı esas eski Santorini Adası'nın volkanik patlama ile parçalanması sonucunda meydana gelen adalardan biri olan Thera Adası'nda yaklaşık 30 m. kalınlıktaki tüflerde araştırma yaparken bunların altında kalan bir ev harabesinde kömürleşmiş odun parçaları ve Insan iskeletleri bulmuştur. Bunlarda radyokarbon yöntemi ile radyometrik yaş ölçümleri yapılmış ve yaşlarının yaklaşık 3400 yıllık oldukları belirlenmiş, bu suretle patlamanın tarihi ortaya çıkmıştır. Yüzyıllar boyunca Santorini Adası 1 İ.6. 1654 yılında patlamadan önce 2 Patlamadan sonra, kalderanın (volkanın çökmesi ile oluşan kazan) oluşumu ve denizln burayı kaplayısı. 3 Bugünkü durum, yeni bir volkanik etkinlik sonucu ortaya çıkan iki küçük adacık tilöfi içinde, Santorini'den havadan gelen ve gölün içine düşerek dibine çöken tüf ve kül yataklan saptanmıştır. Bunlar en fazla 24 cm. kahnlıkta olup, yapılan radyometrik yaş ölçümü ile 3110+160 yıllık bir deger elde edilmiştir. Bu yatakların kimyasal bileşimleri ile Santorini Adası'ndaki volkaniklerin kimyasal bileşimleri de tamamen aynıdır Bu gölün Santorini'ye olan uzaklığının 320 km. olması, patlamanın ne denli şiddetli olduğunu ve yanardağdan çıkan volkanik materyalin ne kadar uzak mesafelere ulaşabildiklerini bir kez daha kanıtlamaktadır. Santorini'den çıkan küller 320 km. uzaklıktakı Gölcük Gölü'ne kadar ulaşabildiklerine göre, iki mevki arasında yer alan Batı Anadotu'nun pek çok kısmının da geçmişte volkanik küllerle örtülü olması gerekir. Ancak karada oluşan bu ince örtü, daha sonra akarsu, yağmur ve rüzgâr gibi etkilerle erozyona uğrayarak aşınıp yok olmuştur. Sadece göllere düşenler su içinde çökelerek zamanımıza değın korunabilmişlerdir. Halen bu konudaki araştırmalar devam etmektedir. Santorini yanardağı nasıl oluşmuştur? Bu büyük yanardağı meydana getiren mekanizma nedır? Oünyamızın dış kısmını yaklaşık 75100 km kahnlıkta ve rijit özellikle "lltosfer" olusturmaktadır. Litosfer, 7 büyük ve 12 küçük parçadan meydana gelmişti. "Plaka" adı verilen bu parçalar, litosferin daha altında yer alan ve daha yumuşak ve kısmen akıcı olan "astenosfer" üzerinde yüzer durumda ve hareket halindedirler. Bu hareketli plakalar birbirine yaklaştıkları durumlarda önce çarpışırlar, daha sonra nispeten ince olanı daha kalın olan plakanın altına dalar ve litosferin altındaki astenosfere kadar ulaşıp içine batarlar. Yitim (subduction) adı verilen bu olayda litosferin batan kısmı Astenosfer içinde erir, bu suretle yaklaşık 150300 km. de rinliklerde yeni bir magma oluşarak, üstteki plaka içinden yukarıya doğru yükselerek kırık ve çatlak zonlarından yeryüzüne çıkıp yanardağlan meydana getirir. Milyonlarca yıl süren bu olayda, şoyet üstteki plaka üzerinde bir deniz yer alıyorsa, yeryüzüne çıkan magma denizaltında volkanizmayı başlatır. Bu volkanizma ile volkanik bazı adalar oluşmaya başlar ve bunlar genellikle yay şeklinde sıralanırlar. Bu olaylara bağlı olarak, Afrika kıtasını ve Akdenlz'i üzerinde taşıyan Afrika plakası; Anadolu, Ege Denizl ve Yunanlstan'ın üzerinde yer aldığı EgeAnadolu plakası altına yaklaşık 15 milyon yıl kadar önce, Girit Adası'nın güneyinden dalmaya başlamış ve bir yltim zonu meydana gelmiştir. Bu bölgede astenosfer içine dalan Afrika plakasının kenar kısmı yaklaşık 12 milyon yılda eriyerek 3 milyon yıldan beri Ege denizinde ada yayı volkanizması olusturmaktadır Afrika plakası günümüzde de yılda ortalama 2,52,7 cm.'lik bir hızla EgeAnadolu plakası altına dalmakta ve Ege Denlzi'ndekı aktlf volkanları beslemeye devam etmektedir. işte, Santorini yanardağı, volkanik ada yayı zincirinin bir parçası olup, uzun yıllar önce sönmüş olan diğer komşu yanardağların aksıne, volkanik etkinliğini günümüzde de sürdürmekdedir. Başlangıçta yaklaşık 1 milyon yıl kadar önce Santorini volkanizması denizaltında başlamış, magmadan gelen lavlar ve piroklastikler üst üste yığışarak su düzeyı üzerine çıkmış ve bu volkanik kökenli adayı meydana getirmişlerdir Santorini yanardağı, Minos uygarlığını yok eden MO 15. asırdaki büyük patlamasından daha sonraki yıllarda da fasılalı olarak çok büyük çapta olmamakla bırlikte volkanik etkınliklerine devam etmiş ve bu püskürmeler zamanımıza kadar süregelmiştir. Bunlardan tarihsel kayıtlara geçecek kadar şiddetli olanları ve en yı bilınenLütfen sayfayı çevirlniz Ada yayı volkanizması Günümüzde çeşitli arastırıcılar tarafından yapılan oşinografik incelemelerie deniz dibinden karotlar alınmakta ve radyometrik yaş tayinleri yapılarak Santorini yanardağının patlama yaşı ortaya çıkarılmaktadır. Ancak bu karotların bir kısmı da Ege Denizi'ndeki Nysiros, Kos ve Milos adalarında geçmişte çok önceden etkin olmuş diğer eski yanardağlardan çevreye saçılan volkanik maddelere aittir ve yapılan radyometrik yaş tayinleri 1 mllyon100.000 yıl arasında yaşlar vermektedir. Yanardağ oluşumu Patlamanın izleri Tüfler altında kalan antik kentte daha sonra yapılan araştırmalarda dik durumda bir ağaç kalıntısı bulunmuş ve bunun dik durumda olmasının, canlı iken volkanik malzemeyle birdenbire örtülmüş oldujğunu kanıtladığı anlaşılmıştır. Bu yanmış Anadolu'daki izler Bu arada ülkemlzde de bu konu ile ilgili ayrıntılı bir çalışma Amerikalı jeolog Sulllvan tarafından 1988 yılında yapılmış ve Batı Anadolu'da Manlsa il merkezinin güneyinde yer alan Bozdağ'daki Gölcük adlı küçük gölün dibindeki çamur birikin