Katalog

SAĞLIK POLİTİKASI Sovyetler Birliği'nde sağlık ve yenj arayışlar Batının ileri teknolojilerinin çok gerisinde kalan Sovyet sağlık sistemi bir dönüşümün eşiğinde... "Yeniden yapılanma"nın sağlık vitrinini, miyopileri ameliyatla düzelten Fyodorov süslüyor. Prof. Dr. Gencay Gürsoy Fyodorov 'un miyopileri lyıleştıren merkezl, Sovyetler'de sağlık politıkasının yönü hakkında Ipucu verıyor S ovyetler Bırlığı'nın ıçıne gırdığı buyuk toplumsal değışımın teorık arka planını hazırlayan ya da koşulların surukledığı bu kaçınılmaz değışıme teorık dayanak bulmaya çalışan sosyal bılımcılerın hemen hepsı, önce kendı geçmışlerıne yönelık eleştırılerını dıle getırerek söze başlıyorlar Bu eleştırıler zaman zaman yoğun bır sızlanma edebıyatına dönuşüyor ve bu ulkede sosyalızm adına yapılan her şeyın yanlış olduğu yolun^akı bıtmez tukenmez ıtıraflar dızısı bırbirını ızlıyor Bunların ne kadannın haklı ve doğru tespıtlere dayandığını, ne kadannın bunalıma gırmış ve belkı de ılk kez sınırsız konuşma hakkı elde etmış bır toplumda rastlanması olağan sayılabılecek ölçusuzluklerın urunu olduğunu kestırmek zor Bılgısayarlı tomografıden daha sonra gelıştırılen ve bırçok yönden daha duyarlı bır tam yöntemı olan magnetık rezonans göruntuleme (MRG) ıse ancak bırkaç merkezde uygulanabılır Sadece BT ve MRG teknolojılerındekı bu sayısal yetersızlık bile, tek başına, başta nörolojl olmak uzere, hemen tum tıp dallarındakı tam ve tedavı etkınlığıni bırdenbıre, uluslararası duzeyın en az 10 yıl gerısıne duşurmeye yetıyor Türkiye ıse bu alanda Sovyetler Bırlığı'nın tam tersı bır uç örnek oluşturuyor Sadece İstanbul ve yakın çevresınde, aşağı yukarı Sovyetler Bırlığı'ndekı kadar BT cıhazı bulunuyor Bunların hemen tumu oldukça gelışmış ve yenı modellerden Kuşkusuz bu sayı gerçek gereksımmın oldukça ılerısınde Buyuk çoğunluğu, tıcarı amaçlı özel laboratuvarların elınde bulunan cıhazlar, kapasıtelerımn haylı altında bır tempo ıle çalışıyor Hıçbır bılımsel denetıme ve standardızasyona tabı olmayan bu laboratuvarlar, bazen tıcarı ahlakın sınırlarını bıle zorlayan yöntemlere başvuruyor ve bu ustun teknolojının verdığı olanakların çok gerisinde kalan duzeyde urunler verıyor Bu yuzden çok yuksek bır ekonomık bedel ödenerek sağlanan teknolojık zengınlık, sağlık hızmetlerının etkınlığıne ve kalıtesıne aynı oranda yansımıyor, ama hıç kuşku yok kı sonuçta yıne de, gerıye doğru değıl, ılerıye doğru bır ıvme kazandırıyor Daha şımdıden, uç buyuk kentte, rutın ıncelemeler ıçın yeterlı sayılabılecek teknık duzeye sahıp 6 MRG laboratuvarı çalışıyor Bu sayının tıpkı BT'dekı gıbı, yakın gelecekte hızla artacağını ve gereksımmın ötesıne geçerek BT'dekıne benzer sorunlar yaratacağını söyleyebılırız Sovyetler Birliği'nde geçen yıl yapılan açık kalp amelıyatlarının sayısı 6 122 (ABO'de 140 000), bobrek transplantasyonu sayısı ıse sadece 500 (ABO'de 8000) Böbrek yetmeziığınde hayat kurtarıcı önemı sahıp olan dıalız unıtesınden, ABD'de bır mılyon kışıye 200, Sovyetler Birliği'nde 3,4 tane duşuyor Türkiye diğer bir uç örnek... Sağlık alanında da durum pek farklı değıl Kıme sorsanız, Sovyet sağlık sıstemının, tıpkı ekonomısı gıbı tam bır çökuntu içınde olduğunu söyluyor Gerçekten de bugun Sovyetler Birliği'nde özellıkle yuksek teknolojıye bağımlı tedavı edıcı sağlık hızmetlerı, bırkaç çarpıcı ıstısna dışında endışe verıcı durumda Orneğın, artık Turkıye'de bıle rutın ınceleme kapsamına gırmış olan bılgısayarlı tomografı (BT) aletlerının sayısı butun Sovyetler Birliği'nde 7O'ı geçmıyor Bunların yaklaşık %40'ı ıse, bu yöntemın henuz gelışme dönemının başında uretılen ve yenılerıne göre çok yetersız olan ılk jenerasyonlara aıt Yüksek teknoloji nerede? '4 Teknolojık yetersızlık kuşkusuz sağlık hızmetlerınde sadece nıcelıksel yetersızlığe yol açmıyor, aynı zamanda gıderek artan bır performans eksıklığı sonucu doğuruyor ve sağlık elemanlarının eğıtımıne yansıyor Ulkede, özellıkle erken kanser tanısına yönellk ışlev goren 3000 den fazla koruyucu "checkup" merkezı, 7500 onkolog, 4000 radyoloğun çalıştığı 21 kanser araştırma enstıtusu, 4000 özel kanser klınığı ve dıspanserı bulunmasına yılda ortalama 65 milyon kişiye duzenll checkup yapılmasına karşın, 1987 yılı içınde, kanser olgularının %282'sıne 3 devrede, %21,4'une 4 devrede tam koyulabılmış Bır başka ıfade ıle belkı de gereğınden fazla erken tam merkezı bulunmasına ve kıtlesel taramalar yapılmasına karşın, kanserlılerın yarısına, ancak artık hıçbır şey yapılamayacak evreye geldıkten sonra tanı koyulabılıyor Butun bunlar, sonuç olarak genel ekonomık çökuntuye, teknolojık yemlenmedekı yetersızlığe, burokrasıye, aşırı merkezıyetçı, hıyerarşık ve hantal kurumsal yapılara bağlanabılır Fakat bazı şeyler var kı ınsanı yine de şaşkınlık içınde bırakıyor AIDS gıbı kan yoluyla bulaşabilen hastalıklara karşı bır Önlem olarak, artık butun dunyada bır kez kullamlıp atılan plastlk enjektörier (dısposable) tercıh edılıyor 400 AIDS test labo'ratuvarı bulunan Sovyetler Birliği'nde de aynı endışelerle, bırkaç yıl önce bu tercıh yapılıyor ve yıllık enjektör gereksınımı 100 mılyon olarak saptanıyor, ama uzayda ABD ıle yarışan bu ulkede 1989'da sağlanabılen enjektör adedı ancak 4,5 mılyona ulaşabılıyor Bu yuzden, 1989'da kayıtlı hasta sayısı 85'ı geçmeyen Sovyetler Birliği'nde, AIDS'ın boyle anlamsız nedenlerden dolayı yayılması olasılığını hekımler endışeyle ızlıyor Benzer nıtelıkte daha bırçok hazın manzaraya bazı temel ılaçlar ve serumlar gıbı, uretımı ya da dışalımı cıddı bir sorun olmayacak kalemlerde de görmek olası Bu ıç karartıcı çökuntuye neden olarak ağız bırlığı halınde ılerı surulen açıklama birkaç cumle ıle özetlenebılır "Batının öncu teknolojllerlni yakalama şansını yitlrdlk". "Uluslararası (uluslarüstü) sanaylticaret komplekslerıyle bütünleşmeden bellmlzi doğrultamayız. " "Bunun Içln de önce plyasa ekonomislne geçmek zorundayız" vb Bu hazır reçeteye öylesıne ınamlmış ya da bel bağlanmış kı, bır zamanlar hıç ol Bazı kıyaslamalar Eski yapının sonuçları mı? Sovyet gOz uzmanı hyooorov 14