Katalog

SAÖLI K POLİTİKASI SPOR P S İ K O L O J İ S İ mazsa bazı alanlarda, bugun öykunduklerınden tumuyle farklı bır yol ızleyerek sağladıkları başarıları bıle kımsenın gozu gormuyor Koruyucu ve temel halk sağlığı, ilk yardım sisteml, temel eğıtim ve halk eğltlml konulardan bazıları Gerçekten de bundan sadece 12 yıl önce, Sovyetler Bırlığı'ndekı sağlık hızmetlerı, ozellıkle koruyucu hekımlık ve temel halk sağlığı alanında Dunya Sağlık Orgutu (WHO) tarafından sadece gelışmekte olan ulkeler ıçın değıl, gehşmış ulkeler ıçın bıle örnek gösterılmıştı (Alma Ata Deklarasyonu 1978) Ozellıkle Sovyetler'e bağlı Asya Cumhuriyetleri'nde elde edılen başart gerçekten de örnek gosterılebılecek duzeydeydı Daha 1965'te 10 000 kışıye duşen doktor ve hasta yatağı sayısı bakımından Sovyetler Bırlığı, ABD ve Japonya'nın bugunku duzeylerınden bıle daha lyı duruma geçmıştı Ortalama çocuk ölümü (1 yaşına kadar), 1926'da bınde 200 ıken, 1965'te bınde 30'un altına duşmuştu Bugün de Sovyetler Bırlığı, hekım, sağlık personelı ve hasta yatağı sayısı bakımından dunyada en önde gelen ulkelerden bırı, ama gelın gorun kı, bu sayısal ustunluk elde edılen urune artık yansımıyor Bugun, çocuk olum oranı, Japonya'dan 5 kat, ABD, Ingıltere ve Federal Almanya'dan 2,5 kat yuksek Sıstem bır döneme kadar gelışmesını surdururken gorecelı olarak dunya standartlarının gerısıne duşuyor ve gunumuzun gereksınımlerını karşılayamaz hale gelıyor Sovyek yurttaşı, yıne hıçbır şey ödemeden eğıtim ve temel sağlık hızmetlerınden yararlanabılıyor, çocuğunun eğıtımını nasıl fınanse edeceğı konusunda kâbuslar yaşamıyor, amelıyatında kullanılacak kanı karaborsadan sağlamak zorunda kalmıyor, tedavı masraflarını odeyemedığı ıçın hastanede rehın tutulmuyor ama bır kalp amelıyatı ya da bır bobrek transplantasyonu ıçın aylarca (belkı de yıüarca) sıra beklıyor, BT MRG gıbı teknıklerden zamanında ve yeterınce yararlanamıyor Hastaneler bakımsız, bınalar eskı, bır çoğunda kanalızasyon ve akar su yok, hekımler lyı yetışmıyor, hastasına ılgılı ve yakınlık gostermıyor Çevre hastaneleri %40'ında bına ve donatım yetersız %27'sınde kanalızasyon yok %17'sınde akar su yok Çocuk sağlık merkezleri %21'f 1917'den önce yapılmış %46'sı 1940'tan önce yapılmış %30'unda kanalızasyon yok Acaba butun bu olumsuzluk, bugune kadar sağlık alanında uygulanan sosyalızasyon sıstemının kaçınılmaz sonucu mu ? Burokrasının, merkezıyetçılığın ve monolıtık yapıların gelışmeyı engelledığınden kuşku yok, ama butçeden sağlık hızmetlerine ayrılan payın 1960'tan berı sureklı duştuğu, sağlık kurumlarının altyapılarının yenılenmedığı, yatırım ve dışalımda sağlığın daıma arka plana ıtıldığı bır ulkede, belkı de sıstemden once ekonomık tercıhler sorgulanmalı Bu arada Sovyetler Bırlığı'nde %60'tan fazlasını kadınların oluşturduğu sağlık ış kolunun en duşuk ucret grupları arasında yer aldığı da unutulmamalı Butçeden sağlığa ayrılan pay 1960 1970 1980 1985 %6,6 %6,1 %5 %4,6 Kaybedilen üstünlük Etkili motivasyonun yeri ve zamanı Sporcunun,"optimal canlılığı" yakalamasını ve bunu dengede tutmasını sağlamada antrenöre çok iş düşüyor. Metin Tukenmez Eğitime para ödenmiyor Oyle anlaşılıyor kı gozlukçusu dahıl olmak uzere, tum sağlık hızmetlerı gorece en modern olanaklara sahıp özel klınıklerce sağlanan "Parti Merkez Komitesl", sağlık alanındakı gerılemenın faturasını buyuk oranda sosyalızasyona çıkarıyor ama sıstemı otekı sektorlerde olduğu kadar radıkal bır donuşume uğratmayı şımdılık goze alamıyor İlk aşamada sağlık sıstemını duzenleyen ve sayıları 5000'ı bulan yonetmelıklerı sadeleştırmeyı, Ingıltere'dekıne benzer bır "aile hekımlığı" sıstemı kurmayı ve sağlık kurumlarına çeşıtlı derecelerde otonomı kazandırmayı planlıyor Bu otonomının sınırı ıse pek bellı değıl Örneğın, "yenlden yapılanma'nın sağlık alanındakı en goz alıcı vıtrınıne yerleştırılen unlu göz cerrahı Svyatoslav Fyodorov'un, Moskova'dakı "Goz Mikrocerrahi Kollektifi" ıçın boyle bır sınır nerdeyse yok Daha çok ış alanını ılgılendıren aylık bır ekonomı dergısınde (Busıness In The USSR) Fyodorov'un kollektifi yenı duzen doğrultusunda "para kazanmayı oğrenen" ornek bır ışletme olarak sunuluyor, Fyodorov'un doktorluğundan çok gırışımcılığı ve tıcarı dehası tanıtılıyor Gerçekten de bu kompleks, sabıt ve yuzer klınıklerı yanında, gözluk çerçevesi, lens, llaç ve çeşitli cerrahl malzeme ureten ıkı fabrıkası, 1 500 hektarlık çıftlığı tokantaları, yıyecek dukkânları ıle tam bağımsız buyuk bır ozel ışletme nıtelığınde Hekımler devlet sağlık sektorunde çalışan meslektaşlarından 5 kat fazla maaş ve buna ek olarak tum ötekı çalışanlarla bırlıkte, ışletmenın kazancından pay alıyorlar Devlet, amelıyat edılen her Sovyet yurttaşı ıçın yaklaşık 220 ruble ödüyor Vabancılardan alınan ucret ıse 1500 dolar cıvarında Sovyetler Bırlığı'nde benzer statuyle çalışan bırkaç kurum dışındakı tum hastaneler ve enstıtuler geleneksel yapılarını şımdılık koruyor Yenı duzende pıyasa ekonomısıne geçış surecı ıçınde bu modelın bır tur "doner sermaye ' uygulaması bıçımınde daha da yaygınlaşacağı anlaşılıyor Ancak sağlık hızmetlerınde asıl kıtlesel yuku çeken, koruyucu hekımlık, ilk yardım, temel halk sağlığı, çocuk sağlığı vb sektorlerın nasıl bır yapı değışıklığıne uğratılacağı konusunda henuz hıçbır açıklık yok LJ (Yazıdakı bılgıler doğrudan gozlemlere, göruşmelere ve SB Sağlık Bakanlığı nın Doktorlar Bırlığı"IKongresı ıçın hazırladığı rapora dayanıyor E Chazov The People s Health ıs Socıety's Wealth Novostı Press Moscov 1969) Yeniye örnek: Fyodorov M otivasyonun devamı nasıl sağlanır"? lyı motıve olan sporcularınbaşarı grafığının yukseldığını bılıyoruz Ama etkılı motıvasyon konusunda antrenorler zaman zaman yanlışlara duşebılıyorlar Sporcuların ne kadar fazla moıveolursaodenlıbaşarılıolacağı ınancı y.ıygındır Bu yanlış bır kanıdır Aş.n motıvd.;yon sporcuları ısteksızlığe yöne'tır lyı zaman g jırmek, eğlenmek ıç.n nasıl bır optımal canlılık gerekıyorsa, lyı derece yapmak ıçın de canlılık duzeyını duşurmek bazen de yapılan spora göre yukseltmek gerekır Fazla duyarlılık ısteyen sporlar golf, bovvlıng gıbı duşuk canlılık yanı sakın olmayı, heyecensız olmayı gerektırıyor Basketbol, beyzbol gıbı sporlar ıse aşırı canlılık gerektırır Futbolda ıse adale gucunun yanında değışken ve zor hareketler ıçın çok daha yüksek canlılık gerekır Ve canlılık olayı sporcudan sporcuya değışır Sporcunun rahat ve guvenlı olması ıçın optimal canlılık denılen "akıcılık" olayının yakalanması gerekıyor Bundan dolayı sporcunun optımal duruma gelmesı ıçın çoğunlukla yardıma gereksınımı olur Canlılık duzeyını yukseltmek ıçın aşırı uyarma gerekebılır Bunun dengesını ayarlayacak kışı antrenördur Bu dengeyı yakalamak ıçın de sporcuyu ısteksız yapan veya çabuk motıve eden nedenlerı lyı anlamak gerekıyor Sportıf etkJnlıklerde ısteksızlığın başlıca nedenı sporcunun, antrenoru, aılesı ve çevresının ondan bekledıklerı karşısındakı sıkıntılarıdır Bu sıkıntıyı duymak sporcuyu buyuk btr ısteksızlığe yöneltır Bazı antrenorler bunu anlayamaz Sporcunun bu sıkıntılarını gıdereyım derken onun daha fazla sıkılmasına neden olabılır Örneğın, antrenorler bır maçtan önce oyuncularını aşın şekılde doldurur, sözde onları rahatlatacaktır, kendıne guvenlerını arttıracaktır, ama bu daha buyuk ısteksızlığe neden olabılır Ama yeterlı meslekı formasyona sahıp olan antrenorler sporcularının hangi baskıdan ötürü sıkıntılı olduğunu kolay gorur ve bunu azaltmaya çalışır Ayrıca aıle ve takım arkadaşları da sosyal durumunu lyı bır dılle anlatırsa, sporcu kendını daha az sıkıntılı hıssedecektır Bu durumda en azından onu rahatsız eden baskıyı yenmeye çalışacaktır Bazı antrenorler bunu anlayamaz, onlardakı bu ısteksızlığı eleştırmeye, onları bu konuda uyarmaya çalışır Ama bu dırekt yaklaşım sozde onları motıve etmeye yönelık sporcuları tamamen ısteksız yapar Çocuklarda sporu önemlı yapan bırçok faktör vardır Başarılı olmak onlara bırtakım ozdeğerler kazandırır Bunlara ek olarak takım yarışmaları oyuna katkıda bulunmak ve kuşkusuz kı bırtakım öduller sporu onların gozunde onemlı yapar Bazı çalıştırıcılar sporcuların ıç yapısına çok uzaktırlar Boyle olunca, doğal olarak onların gereksınımlerını anlayamazlar Ve bu antrenor ıçın sporcularının ısteksızlığını gıdermek pek olanaklı olmaz Antrenorler yapılan spor oncesınde genellıkle bır konuşma yaparlar Bu konuşma sporculara oyun hakkında oyunun onemı hakkında bır fıkır verır Sıktrltıları dağıtır Yeterınce motıve olmamış sporcular ıçın bu maç oncesı konuşmalar çok yararlı olabılır Sporcuların canlılık duzeyını yukseltebılır Optımal duzeye doğru getırır Ama zaten o anda optımal duzeyde olan sporcular ıçın bu durum daha değışık sonuç verır Bu konuşma onlar ıçın fazladır Onları optımal duzeyın ılerısıne goturur kı bu durumdd kesınhkle ısteksız olacaklardır Konuşma anında oyun ıçın ısteksız olanlara gelınce bu konuşmayı duvar gıbı dınlerler, hıçbır tepkılerı olmaz Aşırı ısteksız oyuncuların bu durumunu gıdermek ıçın bazı yollar vardır Sporculara oyunu kazanmaktan daha çok, gerçek kışısel kapasıtelerını gostermek ve bunu kısa zamanda başarmasını ıstememek gerekır Bunu oğrendıklerı zaman uzulmeyecekler, oyun ıçın ellerınden gelenı yapmaya çalışacaklardır Gençler kazanmak ve kaybetmek olayını kendı öz değerlerı olarak gormeye başladıkları anda, spor olayı çekıcı olacak, başaramamak korkunç olmaktan çıkacaktır Bu nedenle genç sporculara sonucun onemlı olmadığı, önemlı olanın katılmak ve yarışmak olduğunu sık sık anlatmak gerekır Bu durum onları ısteksızlıkten kurtaracaktır 15