Katalog

100 Y I L ÖNCE B İ L İ M DÜŞÜN BUL Basınçlı havayla posta servisi "Industrielle Rundschau" dergisi 1890 yılında şehirlerarası posta servisine lllşkln şu tartışmayı duyuruyordu: Johnson Boru Postası'nın deney hattı. Bir metre çapında küre 30 metre uzunluğundaki boru da basınçlı hava kuvvetlyle yol alıyor. H ızla llerleyen yüzyılımızda artık saatte 100 kilometre veya saniyede 28 metre hızla yol alan lokomotifler gibi nakil araçlarının hızıyla yetinilmiyor. Günlük basında sık sık demiryolu taşıtlarının hızının arttırılması konusunda çalışmalar yapılması gerektiği tartışılmakta. Demiryolu ulaşımı kuşkusuz taşınan şeyin cinsine ve biçimine bağlı kalınması gereken bir alan. Oysa ulaştırma alanında cansız maddelerin taşınması için çok hızlı işleyen yeni yöntemler üzerlnde duruluyor. Londra, Birmingham vb. gibi kentlerin pnömatik (hava basınçlı) yeraltı yolları ile Berlin, Paris, Viyana kentlerinin boru postası şebekeleri bunun örnekleri arasında yer alıyor. Bu sistemlerde hareket ettirici kuvvet basınçlı havayla sağlanıyor. Ingiliz sisteminde çoğunlukla raylar üzerinde hareket eden arabalarda bulunan boru postası kutuları var. Amerika'da ise New York ve Şikago kentleri arasında Johnson sistemine göre planlanan ve özgün bir kolaylık sağlayan yeni bir pnömatik paket taşıma yöntemi uygulanacak. Yaklaşık 1 metre çapında silindir boru içine yerleştirilen kürenin içine yerleştirilen paketler basınçlı hava yardımıyla boru içinde hareket ettiriliyor. Boru içindeki sürtünme en aza indirilmiş. Resimde yaklaşık 300 metrelik deney sisteminin New Jersey'de Marion kentindeki bitiş istasyonu görülmekte. Resimde ulaşım borusu, küre ve kürenin açık durumu çizilmiş. Çapı, borunun çapından biraz daha küçük olan küre, boru içinde tümüyle serbest hareket ediyor. Küre ile boru çeperi arasındaki sürtünme nedeniyle meydana gelen kuvvet kaybı, kürenin çok hızlı hareket etmesinden dolayı dikkate alınmıyor. Deney hattında yapılan çalışmaların sonuçlanna göre küre boru içinde saniyede 27 metre hızla yol almakta. Küre boru içindeki en yüksek hıza giderek artan ivme nedeniyle ancak hattın sonunda ulaşıyor. Bu sonuca göre kürenin 300 Ingiliz mili uzunluğundaki bir mesatede saniyede 130140 metre hıza erişecegi hesaplanmış. Bu, halen en hızlı lokomottflerin eriştiği hızın yaklaşık 5 katı. New York'tan Şikago'ya halen 25 saatte giden paket postası "Johnson Boru Postası"nın hizmete girmesiyle yaklaşık 4 saat gibi kısa bir sürede ulasacak. (I.M.) Aysin, Bilgln, Mine ve Yeliz, yılbaşı için birbirlerıne reçel hedıye etmeye karar verdiler. Kızlar, yaptıkları reçelleri kavanozlara koydular ve kavanozları üçe ayırıp karton kutuların içine yerleştirdiler. Sonra güzel bir paket yapıp kutuların üstlehne, verecekleri kişilerin adlarını yazdılar. Toplam kavanoz sayısı 50 ile 100 arasındaydı. A, B, C,... harflen 1 den 9'a sayıların yerlerini alıyor. Buna göre, Aysin kavanozlannın D/F'sini Mino'ye, C/B'sini Yeiiz'e verdi. BHgin, kavanozlannın H/G'sini Ayşin'e, H/A' Kaç tane kavanoz var? •Behiç Ak" sını Mine'ye ve D/G'sını Yelize verdi. Mine kavanozlannın F/G'sini Ayşin'e verdi. Yeliz, kavanozların A/B'sini Bikjin'e, D/H'sini Mine'ye verdi. Yılbaşı aksamı üç kız kendilerine verilen paketleri açtılar. Ayşin aldığı kavanozların H/E'sini Bilgin'den, F/E'sını Mine'den aldı. Mine, aldığı kavanozların D/I'sını Aysin'den, D/H'sini Bilgin'den, D/A'stnı Yeliz'den aldı. Toplam kavanoz sayısı kaçtır? Not: Soruda verilen kesirler, sadeleştirilmiş haldedir. örnegln kesir 2/4 ise, yukarıda 1/2 olarak verilmiştir. Bilmeceyi doğru olarak çözen 20 okurumuza "fspanya BüyüsU" kitabını armağan ediyoruz. Çözümler kazananlar Harfli bölme Işlemi 175249 "Dln Tlcareti" kitabını kazanan okurlanmız. Ramazan Buğdaycı Izmir, Osman Dagcı İstanbul, Bütont Demlrbaş Samsun, Nesrin Alkan Ordu. Volkan Anoz Kırşehir, Ayşa Oöktepe Konya, Muhlttln Atakan istanbul, Eraan Ocak Ankara, Clhat Bilglç Ankara, Nurhan Budakoglu Balıkesir, Kadlr Bozacı Yalova, Jato Gener izmir, KokM l Hocaoğlu Ankara, Tayfun Tasar Denizli, Slbel Eroglu İstanbul, Denlz Gokbulut Izmir, Nurten Erus Taraklı, Zafer Güldüoğlu • Eskişehir. ömer Gemlcl Balıkesir, Cenglz Şap Izmir. Yedi kere Şimdi, bu sorunun cevabını 30 saniyede bilmek için: 1)Ya çok 'matematikzekisı'olacaksınız, 2) Ya Mısırlı Ahmes'ın papirüse yazılmış ikı bin yıllık kitabını karıştırmışolacaksınız, 3) Yada Fibonacci serılerı ile bir tanışıklığınızolacak. Ben kendime ikincı şıkkı seçtim. Ahmes hepsini tek tek hesaplayıp alt alta yazmış ve toplamış: 7 sandık, 49 kutu, 343 paket, 2401 cilt, 16805 dergı. Fibonacci ise zeki bir tıp, "7'nin 5'inci kuvveti" demiş. Yani 16805 dergı. Her bir birim de baştan itibaren 7'nin kuvvetleri şeklinde gıdiyormuş 7', 7\ 7', 7' gibi... Toplam 19607 bırim eşya taşırrnşım, bu arada. Meraklılarına not: Fibonacci bu bilgiyi Llber Abbacl adlı kıtabında yazıyor. Sahaflardabulabılırsınız!Başkablrnot:Bilmecelerın çözümüne ıtırazı olanlar ya da alternatifleri olanlar, lütfenyazsınlar. Hemenvezevkleyayımlayacağım. 19