Katalog

B İ L İ M KÜLTÜR Doktor destekli döllenme Tüp bebekolayına karşı dinlerintutumu ve hukuki sorunlar... VehbiBelgil azetemizde ilk bilim yazarlığı denemem, sayın İlhan Selçuk'un aracılığı ile 31 Ağustos 1973 tarihli sayımızda çıkan "Akdenlz ölüyür mu?" adlı yazı ile başlamıştı. Denemeler, 20 Mart 1977'den itibaren süreklilik kazandı ve o günden bu güne aralıksız sürdü. Bu 17 yıl içinde tatlı, tatsız günlerim oldu. Tatlı günlerim içinde bir tanesini burada tekrar ele almak berıim için yeni bir "tatlı gün" olacak. O da tüp bebekleri ile ilgili iki yazımın hemen arkasından ilk tüp bebeği Ingiliz Louise Brovvn'ın doğumunun dünyaya duyurulması oldu. Bu konudaki ilk yazımda tüp bebekleri ile ilgili çahşmalardan (23 Mayıs 1978), ikincisinde, tüp bebeklerinin ortaya çıkaracağı sosyal, hukuki... sorunlardan (31 Mayıs 1978) söz etmiştim. Louise 25 Temmuz 1978'de doğmuştu. Tabii ben bu olaydan hisse çıkarmak istemiyorum. Benim yaptığım, bilim dünyasındaki gelişmeleri günü gününe izlemekti. Önce işler, "genel ilkeler"le çözülmeye çalışıldı. Ama olmadı. Sınırlı da olsa bazı düzenlemelere gidildi. Ortada, Roma Hukuku gibi örnek alınacak bir hukuk sıstemi de yoktur. Bu nedenle, hukuk sistemleri arasında, bu konularda tam bir uygunluk yok. Hattâ bir çok sorunlar askıda bırakılmıştır ve genel hükümler çerçevesi içinde çözülmeye uğraşılmaktadır. Çocuk sahibi olma, öldükten sonra çocugunda yaşama, insanda en büyük özlem. Masallarımız, çok kez, "Bir padişahın hiç çocuğu olmazmış... Bir padişahın hiç oğlu olmazmış" diye başlar: Padişah, sakallarına ak düştüğünü aynada görüp tasalanmıştır. Hemen kendisine ve sultan hanıma birer demir pabuç ile birer demırden asa (baston) yaptırır (demirden pabuç ve asa, çabuk aşınmayı önlemek içirj). Yola çıkarlar, tebdili kıyafetle tabii. Az giderler, uz giderler, dere tepe düz giderler. Bir ara yorulup bir ağaç altında dinlenmeye çekilirler. O sırada yeşil cüppeli bir derviş çıkagelir... Evet masallarımızın çoğu böyle başlar. Padişahın ve sultan hanımın bir amacı ülkesini padişahsız bırakmamaksa bir amacı da çocuk sahibi olmanın zevkini tatmaktır. Çocuk için büyüler, adaklar, dualar düşünülmüştür. Şah Rıza Pehlevi, hiç çocuğu olmayan Süreyya'yı boşamamış mı idi? Çocuk doğurmayan veya erkek çocuk doğurmayan karısının eli ile evlendirilen kocalar da bilirim (Tabii, Medeni Kanun'un kabulünden önce). Çevremize şöyle bir bakarsak bir çok çiftlerin çocuksuz olduklarını görürüz. Eh, bu durumda, bilimin sağladığı bu imkândan böyleleri, her ne bahasına olursa olsun, yararlanmak istemektedirier. Toplum demek çocuk demek. G Tüp bebeği tekniğinin 12 yıllık bir geçmişi var bugün. Bugün artık sadece tüp bebekleri değil, tüp çocukları da var, kız, erkek. Bunlar, belki 1015 yıl sonra "Tüp Çocukları Demeği" adı altında ulusal dernekler, sonra da uluslararası bir "Tüp Bebeği Dernekleri Federasyonu" kuracaklar. Şimdilik vakit çok erken: Louise Brovvn henüz on iki yaşında. Öbürleri ondan da küçük. Dernek de federasyon da kuracak yaşta değiller. Bilindiği gibi tüp bebeği tekniğinde, bebek ile eşler arasında doktor, asistan hemşirelerden birekipgiriyor. Tüpler, mikroskoplar, sıvı azot cihazlarından oluşan teknoloji giriyor. Sperm ve yumurta vericiler giriyor. Tekniği kendilerine uygulatanlar giriyor. Şimdi soruyoruz: Bütün bunlara din adamları, hukukçular, sosyologlar ve bilim adamları ne diyor? Kısaca inceleyelim: 1) Katollk mezheblnin görüşleri Katolik mezhebinin temsilcisi Vatikan, 1987 martında yayımladığı bir belge ile, her türlü döllenme tekniğinin karşısında olduğunu açıkladı. Bu görüş iki ana ilkeden kaynaklanıyor: 1) Embriyon'un, rahme düştüğü andan itibaren kutsal sayılması, 2) Nıkâhın kutsallığı. Vatikan'ın tutumu, slogan şeklinde şöyle özetlenebilir: "Cinsel birleşmesiz bebek olmaz/Be beksiz cinsel birleşme olmaz." Katolik Kilisesinin bu sert tutumu, dini bütün katolikler ve yüksek rütbeli din adamlarından bir çokları arasında tepkı yarattı. Ancak Vatikan, şimdilik, bu kararından geri döneceğe benzemiyor. 2) Müslümanlık Rahme düşen yaratık, ancak 120 gün sonrasından itibaren kutsallık kazanıyor. Bu süreden önceki tıbbi müdahale kutsallığa dokunmuyor. Başka deyişle, islamıyet, tüp bebeği tekniğini de yapay döllemeyi de kabul ediyor. Ancak bunun için, tekniğin, şeriata göre evlenmiş eşlerin yumurta ve spermleri arasında uygulanmasını şart koşuyor. Sosyologlar Doktor destekli dölleme Bilim dünyasının ilk tepkileri Bilim dünyasının ilk tepkisi takdir ve şaşkınlık oldu. ikinci tepki beklenti oldu. "Tüp bebeği dünyaya getirdik" demekle iş bitmiyordu. Bunun nasıl yapıldığının bilımsel bir toplantıda bilim adamlanna açıklanması gerekiyordu. İlk bebeği dünyaya getiren Patrick Steptoe ile Robert Edwards, bilim adamlığına yakışır biçimde tekniği açıkladı. Bunun üzerine, bini aşkın delege, kendisini, ayakta alkışladı. Böylece de teknik. tıp tarihinin kilometre taşlarından biri oldu (Steptoe, 21 Mart 1988'de kanserden öldü) Ancak, bu ilk teknik, birçok "denemeyanılma" yöntemi ile başarıya ulaşabilmişti. Neden? Tekniğin bazı eksıklikleri vardı. Zamanla bunlara da çare bulundu. Tamamlayıcı tekniklerden biri, yumurta ve spermleri sıvı azotta, eksi 196 derecede saklamaktı. Buz bebeği tekniği. Bu da tıbba Avusturalya'nın katkısı oldu: İlk buz bebeği Zoe bu ülkede dünyaya geldi. 3) Musevilik Tüp tekniğinde mastürbasyon gerekiyor. Musevilik, bunu kabul etmiyor. Ona göre, sperm, olacak bir insanı simgeliyor. Bu arada bir de ilke var: Kısırlık sorunları, yasa gereğince resmen evli eşler arasında çözume bağlanmalıdır kesinlikle. Tüp bebekleri ortaya çıktığı sırada hukukçular önce şaşırdı. Böyle bir konu hukuk tarihinde ilk kez önlerine geliyordu. Sperm satanlar, rahımlerıni kiralayanlar, bunlarla bebeğin ve anababanın olası ilişkileri, kıralık ananın kusuru sonucu bebeğin özürlü doğması, kocasının kesin kısır olduğunu bilen kadının miras hakkından yoksun kalmamak için ondan gebe kaldıgına kocasını inandırması, (akat sonra durumun anlasılması... Uçak kazasında ölen kocasının sıvı azotta bekletılen spermi ile kendisini gebe bıraktıran kadının ve çocuğun hakları... gibi içinden kolay kolay çıkılamayacak konular, yağmur gibi yağmaya başlamıştı. Hukukçuların tutumu Buluş buluşu çeker Doktor Destekli Dölleme konusunda devlet yöneticileri ile bilimsel araştırmacılar arasında çekişme, tarihin karanlıklarına kadar uzanıyor. Gen mühendisliği çalışmalarına sık sık yasaklar getirilip, sonra kaldırılmıyor mu? Bu durum bilimsel araştırmacıları rahatsız ediyor ve bilimin gelişmesini köstekliyor. Bunlar konunun serbest bırakılmasını istiyor. Haklı da değiller mi? Konan, kaldırılan yasakların ne yararı oldu insanlığa? İlk tüp bebek Louise Brown'dan bu yana "doktor destekli dölleme" yöntemlerinde çok gelişmeler oldu. Bunları, gelecek yazımızda inceleyeceğiz. î Bilim adamları (araştırmacılar) DERSANE İNGİÜZCE DIL KURSU ENGLISH LANGUAGE CENTRE EĞİTİM ÇANAJANS 151 00 44 FAX: 151 41 55 CbsD INGILTEREDE İNGİÜZCE Yılboyu. herkese. her yaşa ıstersentz aUe yanmda, Istersenfc otetde. kampuste,^ yurtta veya özel dolrentzde konaklamo, m Çok zengin sosyal ve jport» aktrvitelerle Yogun. hızlandınlmış çok yoQun kurslar Yaz okullan • Çocuklor ve s Ya) gruplarına ö » l kurslat Yönetici ve l»adamtanr>a özel kurslar" Meslekl kurslar IngHlzce ögretmenlerlne özel kurslar Sınav hazıriama kurslan Inglızce her turlü ku 111 •" • BARAT Yurtdfl Uıan Okullan Abld*4 HOuiy»! Cd. Yonca Ap. No. 1*2 Kat 4 0. 12 «0270 91(11 / Ittonbul ÜSKÜR Sürücü Kursu 336C206 336C279 3491824 3491825 3522421 3637786 3593068 K. Maltepe Erenköy EVET TEK DILLE YAŞANIR MI? İNGUZCEy YaAMERİKA'da YaİNGİLTERE'd» Ya da İSTANBUL BESTdtöGRENİN GELIN BIRLIKTE KARAR VERELIM BUYUK SURMEÜ OTBJ KARŞISIGAYRETTEPE 174 28 90 174 28 91 LİSAN ÖĞRENMEK GEREK Ama Ben, ENİYİ MITSUBISHI EN ÇABUK Son model otomobillerle EN KOLAY ehllyetinizl, sınavsız Ayda 35.000.TL'ye blz veriyoruz. Nasıl öğrenebilirlm Istasyon Cd. Şölen Mardiyorsanız, arayın kefin Üstü BAKIRKÖY TEb (1)57242 00 01 , . 14707 34147 0398 J 17 fjET SÜRÜCÜ KURSU