Katalog

GÖKYÜZÜ KISA KISA 21 haziran+Eratosthenes Yer'in çevresi Eratosthenes, güneş ışığı ve gölgelerden, yerkürenin çevresini nasıl hesapladı? <^" Bülent Uyanıker 39 250 km olarak bulunuyordu Bu değerden elde edılen 6 247 km'lık yarıçap gunumuzde kabul gören 6.371 km'lik ortalama yançapa çok yakındır Bu kadarla da kalmıyor Yer'in yuzey alanını hesaplayan Eratosthenes, bılınen kara parçalarını goz önune alarak duşunduğunde bu kure uzerınde daha başka kara parçalarımn olması gerektığı sonucuna da varıyordu Amerıka'nın bulunması ıçın ıse daha bın yıldan fazla beklemek gerekecektı erkure'nın çevresı kaç kılometredır? Elımıze metreyı alıp ölçmek pratık olmayacağına göre Yer'in çevresını nasıl olçebılırız"? Bır an ıçın 2200 yıl gerıye gıttığımızı ve bu soruyla karşı karşıya kaldığımızı duşunelım Çağdaş gokbılımın babası Gallleo'nun engızısyon zoruyla Yer'in yuvarlaklığı fıkrını gerı almasına aşağı yukarı 1800 yıl var, Challenger'ı havada patlatacak teknolojıye ıse henuz bılımkurgu romaniarında bıle rastlanmıyor Hepsı tarıhte yerını almak ıçın sırasını beklıyor Eratosthenes, guneş ışığı ve gölgelerı kullanarak bu soruyu yanıtladı Kullandığı yöntem ıse yalın olduğu kadar, ınsan duşuncesının boyutlarını göstermesı açısından da oldukça ılgınç Eratosthenes, Asvan kentındekı bır kuyuya yılın en uzun gununde (21 hazıran) guneş ışınlarının dık olarak geldığını duydu Yanı 21 hazıranda eğılıp kuyuya bakıldığında tum guneş tekerının sudakı yansıması görulebılıyordu Oysa aynı anda İskenderlye'de guneş tam tepede değıldı Gerıye yalnızca parçaları bırleştırmek kalıyordu Ustelık İskenderıye'den ayrılmaya gerek bıle yoktu Eratosthenes, Iskenderıye'dekı gölgelerın uzunluğundan, o an ıçın guneş ışınlarının gelış açılarını 7 2 derece olarak ölçtu iskenderıye ve Asvan arasındakı uzaklık ıse, her adımın bırbırıne eşıt olmasını sağlamak ıçın ayakları arasına ip bağlayarak uzaklıkları adımlayan yuruyuşçuler sayesınde, yaklaşık 785 km olarak bılınıyordu Sorun çözulmüştü 7 2 derecelık açı, bır çemberın ellıde bırı kadar olduğuna göre İskenderıye ve Asvan arasındakı yayın uzunluğu Yer çevresının ellıde bırı kadar olmalıydı Böylece Yer'in çevresı 50 x 785 Patateslerden yedek kan plazması I Y Akşam gökyüzünde 4'lü seyir Gezegenler M erkur, hazıran ayı boyunca Guneş'ten yaklaşık bır saat önce doğu çevresınde belırecek Guneş'le arasındakı açının (uzanım) gıderek azalmasına karşı n gezegeni ayın son gunlerıne kadar sabah gökyüzünde ızleyebıleceğız Ökuz kümesıne doğru ılerleyen Venüs, sabah gökyüzünü süsiemeyl surdurüyor Ay boyunca sabah tanından hemen sonra doğacak olan gezegen, 6 hazıranda Ay battıktan beş dakıka sonra, doğu çevrenının uzerınde yer alacak Bu sırada Satürn'u görmek ıçın ıse güneye dönmek yeterli Venüs 20 hazıranda ıse Ay doğduktan (300) yaklaşık yarım saat sonra doğ muş olacak Mars, ayın ılk bırkaç gununden sonra gok ekvatorunu keserek yukseklığını arttırmaya başlayacak Hazıran başında ortalama 2 30 da doğacak olan gezegen, gıderek daha erken doğmaya başlayacak Mars'ı gökyuzur de bulmak pek de zor olmayacak 4 hazıranda Ay battığı anda ve 18 hazıranda Ay doğduğu anda gezegeni doğarken gorebılırsınız Akşam gokyuzune gelınce, Saturn, Uranus ve Neptün uçlusunun de katılmasıyla bu ay akşam gokyuzunde dort gezegen bırden ızlenebılecek Saturn, Uranus ve Neptun'u doğarken, ancak Jupiter'ı batmadan once görebıleceğız Jupiter ay başında 22 30'da, ay ortasında 22 00'de ay sonunda ıse 21 30'da batac^k Böylece gezegen hazıran ayı boyunca batıda gozden yıtene dek parlayacak Hazıran ayı gokyuzunun nazar boncuğunu kaçırmamanızı önerırım Çunku gezegen onumuzdekı ay sabah gökyuzune geçmeye hazırlanıyor Yazla bırlıkte gelen Saturn, akşam gözlemcılerının favorısı Hazıranın ılk gunlerınde 2330, ay ortasında 22 30 ve ayın son gunlerınde 21 40 ta doğacak olan gezegen, yılın ıkıncı yarısında gozlem zıyafetı sunacak Halkalı gezegen, 11 hazıranda Ay ıle birlıkte doğarken ızlenebılır Yay Takımyıldızı'ndakı Uranus ıse 28 hazıranda karşı durumda olacak Uydumuz Ay, hazıranda dolunay, 15 hazıranda son dördun, 22 hazıranda yenıay ve 29 hazıranda ılkdördün evrelerınde olacak 14 hazıranda yılın en erken sabahına, 21 hazıranda ıse yılın en uzun gunüne tantk oiacagız Böylece yaz, gökbılımsel olarak başlamış olacak I i nsan kan plazmasının en onemlı bolumu olan serum albumını bıtkılerden elde etmek mumkun Leıden / Hollanda1 dan bılim adamları bıtkı hucrelerının proteın dıştaladıklarını keşfettıler Ancak bunun ıçın söz konusu genın, aynı şekılde ayrıştınlan bıtkı proteınının bır yonlendırıcı elemanıyla bırleştırılmesı gerek Pata tes ve tutun bıtkılerının hucrelerı, bu yöntemın uygulanmasından sonra ınsan proteınınden fızıksel davranış açısından ayırt edılemeyen bır serum albumın oluşturuyorlar ("Bıotechnology", C8,s217) Gerçı bı yolla elde edılen proteın, bugune dek oldukça sınırlıydı, ancak bakterı ya da maya hucrelerının gen teknık yollarla sentezınden daha olumlu sonuç verdı Gunumuzde kan bağışlarından elde edılen ınsan serum albumıne tıpta kan plazması yedeğı olarak buyuk ıhtıyaç var Bu maddenın patates yumrularından elde edılmesı Hollandalı bılım adamlarına son derece çekıcı gelıyor, çunku aynı anda nışasta da elde edıldığınden uretım ma lıyetlerının nıspeten duşuk olabıleceğı eanılıyor (s.n). Tuzlu tarım raporu ılım adamları, tuzlu toprakta yetışen ve tuzlu suyla sulanabılen yenı urunler buldular Bu gelışrne, uzun denız kıyılarına sahıp, tatiı su ve ulaşım ımkânları sınırlı 3 Ounya Uikelerı ıçın buyuk önem taşıyor ABO Ulusal Araştırma Konseyı, 30'dan fazla ülkede yuzu aşkın bıtkı uzerınde yapılan 4 yıllık bilımsel çalışmanın sonuçlarını, "Tuzlu Tarım" adı altında bır rapor halinde yayımladı Daha önceden, ılıman ulkelerde yetışen bazı urunlerın tuza dayanıklı oldukları bılınlyordu Raporda, bu urunlerden kuskonmazın yoğun Işgucu gerektırmesıne ve pazara surülmesı bırkaç yıl almasına rağmen, bır ekıldığınde aralıksız 25 yıllık ürün sağlanabılmesı açısından çok elverişli bır bıtkı olduğu kaydedıldı Delavvare Unıversıtesı'nden bılım adamları, Amerıka'nın tuzlu bataklık topraklarında yabanı olarak yetışen kuşkonmazları alıp tatlı suda yetıştırdıler ve oluşan fıdelerı alıp tuzlu suya geçırdıklerınde, fıdelerın çoğunun ölmesine rağmen, bir kısmının buyümeye devam ettığını gözledıler Ekvator'un Galapagos Adası kıyılarında tuzlu sularda yabani domates çekirdeğinden uretılen urunlerın ıse küçuk ve tatlarının acı olduğu goruldu Çalışmalara katılan bılım adamlarından James O'Leary, toprağı sulamak ıçın de nız suyunun kullanılması halinde toprakta fazla tuz bırıkmesının bazı problemlere yol açacağı uyarısında bulundu 13 B Merkur Venüs V Mars A iupıter • Gunes