Katalog

ARKEOLOJ İ Dünyanın en eski yolu bulundu İngiltere'de tesadüfen keşfedilen yol 6000 yıllık ve ilk kez o dönemin insanları üzerine ayrıntılı bilgi veriyor. Tahta çivller... Tahta iğneler... Güçlü toplumsal örgütlülük... Çeviri: Gülşat Aygen yılında turba (yer kömuru) kesen Raymond Sweet, aslında her kış yaptığı ışı yapıyor, Ingıltere'nın guneybatısındakı Somerset Levels'ın genış turbalığındakı drenaj hendeklerındekı yabanı otları temızlıyordu Bır ara kazması sert bır cısme çarptı Bu bır kalastı Svveet, bınlerce yıldan berı bırıkmış metrelerce turbanın altında olduğuna göre çok eskı tarıhlere aıt olabıleceğını duşunerek kalası şırketıne, şırket de Cambrıdge Unıversıtesı'ne yolladı Unıversıtedekı tarıh oncesı donem Avrupası uzmanı John M. Coles ve ekıbı derhal araştırmaya başladılar Bu kalasın neolıtık (geçtaş devrı) dönemden kalma olasılığı çok fazlaydı Bunun uzerıne yapılan araştırmalar bu kalasın bır bataklıkta 1.800 metrelik bir yol oluşturan blnlerce kalastan biri oldugunu ortaya çıkardı Radyokarbon analızı de kalasın 6000 yıl oncesınden, neolotık donemden kaldığını kanıtladı Svveet, bugu• ne kadar keşfedilmiş en eski yoiu bulmuştu. Artık Svveet Track (Svveet Yolu) olarak bılınen yol hakkındakı araştırmalar 10 yıl kadar surdu Bu sure ıçınde, tıcarı turba kazılarıyla neredeyse yok edılmek uzere olan bu yolun 400 metrelik bolumu açığa çıkarıldı, rotası saptandı, ınşa tarzı çozumlendı, yolu ınşa eden ınsanların yetenek ve faahyetlerıne ılışkın ıp uçları değerlendırıldı 1970 Teknoloji: Sadece tahta Bu keşıf sayesınde Svveet Yolu'nu yapanların yaşamlarına ve teknolojık duzeylerıne ılışkın, daha önce bılınmeyen pek çok bılgı edınılmesını sağladı Neolitik dönemin teknolojisl tahtadan ıbarettı ve bugune kalması olanaksızdı Organık olduğu ıçın kuruyan odun, havayla temas edınce hızla çurur Bu bolgede bugune kadar bozulmadan kalabılmıştır Çunku asıtık, suyla kaplanmış turba, odunu nemlı tutmuş, dağılmasına neden olabılecek bakterı ve mantarların buyumesını, ınsanlar ve hayvanlar tarafından keşfedılmesını önlemış Somerset Levels, nesıller boyunca yeşıl çayırlar, sıyah turbalıklar ve suyla dolu drenaj hendeklerıyle kaplı bır alan olarak bılınıyordu Geçmışte bır kez fıyort halını de almıştı 10000 yıl once Kuzey yarıkurenın buz tabakaları erıyıp denız sevıyesını yukseltınce Levels, su başkınına uğradı Suyun yuzeyınde sadece kuçuk kum ve kaya adacıkları ve şımdı Polden Hıll adı verılen tepeler kaldı Bölgenın tabanı o zamandan berı ıslaktır 10 M Ö 5000 yılma kadar, Atlantık Okyanusu'nun suları, vadı tabanını kalın, tuzlu balçıkla, çökeltılerle kapladı 500 yıl ıçınde denız çekıldı Çevre tepelere yagan yağmurlar vadıdekı boş meyıllerden akarak nehırlerın sık sık taşmasına neden olurken vadı, tuzlu bır bataklığa dönuştu Kamışlar balçıkta kök salarak temız su bölgelerı oluşturdular Kamışlar buyuyup, ölup bataklığa duştukçe sureklı turba oluşumu başladı MO 4000 yılına kadar turba tabakası belkı 1 metre kalındı O ana kadar ınsan elı değmemış olan vadıde yalnızca vahşı hayvanlar, balıklar ve omurgasızlar vardı Yuzyıllar geçtıkçe turba bırıkerek sonunda 10 metre kalınlığa ulaştı Tabaka tabaka oluşumu sırasında uçuşan polenlerı de Içıne aldı Polen tanecikleri, genış bır alandakı bıtkılerın ve hatta ekınlerın neler olduğunu bugun saptayabılmemız sağlar MO 4000 yıllarında Brıtanya'nın ılk çıtfçılerı Avrupa kıtasından gelıp, ekıp bıçecek yer aramaya başladılar Levels'tan daha tyı bır yer bulamazlardı, çunku alçaklardakı nemlı bölgeden yıyecek ve malzeme (kamış), bataklığın kenarlarında (ıp, dallardan orulmuş engel vs yapımında kullanılan akçaağaç, soğut ya da balık, yabandomuzu elde edebılırlerdı Kereste ve ekın alanı ıçın daha kuru olan bayırlardan yararlanabılırlerdı Polenlerden elde edılen bılgılere göre ormanlar, bınlerce yıl boyunca kesılıp ekın alanları yapılmıştır Polen ızlerı MS 400 yılında sona erer Su baskınlarına uğrayan Levels'ta artık yenı bıtkıler buyuyemez oldu Oaha sonra bu bölgu kurudu, ama artık koşullar turba oluşumuna uygun değıldı Swoet Yolu kullanıldığı dönemde şBkildeklne benzlyordu Yükselen sularia yol bozuldu Keşfedildlğlnde yerinde duran tek kalas fotoğratın ortasında görülmekte lemek uzere önculer yollamışlar (inşaat öncesı kurulmuş ön rotayı, ızlerden saptamak mumkun oldu) Daha eskileri var Ağaçlardakı halkaların analızıyle Levels'a yerleşmış ılk ınsanların, yolu ınşa edenler olmadığını da öğrenmış bulunuyoruz Yolun kuzeyındekı tahtalar arasında 400 yıllık meşe ağaçlarından yapılanlar bulundu Bu ağaçların bulunduğu ormanın yol yapılana kadar zarar görmeden kaldığını gosterıyor Oysa yolun guney kısmındakı odunlar 120 yıllık meşelere aıt Demek kı bu bölgedekı ağaçlar 100 yıl önce Brıtanya'nın en eskı çıftçılerı, belkı de yolu yapanların dedelerı tarafından kesıldıler Aynı yöntemle yolun yalnızca kısa bır sure hızmet verdığını de bılıyoruz. Dığerlerınden 11 yıl genç olan bır kaç kalasın onarım ıçın daha sonra kullanıldığı anlaşılıyor Daha sonraları ıse sureklı su baskınları nedenıyle başka onarım yapılmamış olmalı Svveet Yolu'ndakı ağaç ışçılığının nıtelığı, yolu ınşa eden ınsanlar hakkında başka bılgıler de veriyor Özgun neolıtık aletlerle meşe ve dışbudakları kesmeyı, kalasları parçalamayı, delıkler açmayı deneyen araştırmacılar, yolu yapanların ağaçların bazı özellıklerını çok lyı bıldıklerını ortaya Bu yol neden inşa edilmişti? Bulgulara gore Svveet Yolu'nu ınşa edenler, Polden tepelerının yamaçlarına yerleşmışlerdı ve yolu, kullandıkları ıkı adayı bırleştırmek ıçın yaptılar Kullandıkları ağaçları da guneydekı adadan ve tepelerden topladılar Yolu yapmak ıçın ışçıler planlanan rotanın hem kuzeyındekı hem de guneyındekı ormanlardan bır düzıneden fazla turde ağaç kestıler Çapı 1 metreye varan buyuk ağaçları (özellıkle meşe, dışbudak ve karaağaç) keserek yuzey ıçın uzun kalaslar yaptılar Dallar ve genç ağaçlar yolun altında uzanan destek yapıda kullanıldı Yolun kısa zamanda tamamlanmış olduğu saptandı Bu, çok guçlu bir toplumsal örgütlülük bulunduğunu da ortaya çıkarmakta Bellı kı ınsanlar oturdukları yerle tarlaları arasında bır yol yapılması gerektığını saptayıp yolun geçeceğı yerı belır Meşe kalaslar yapmak ıçın sert, duz ve budaksız keresteler elde edebılecekler ağaçları kesmışler Meşe kutuklerının ışın sal olarak çatlama eğılımınden yararlana rak buyuk ağaç gövdelerını ışınsal yondt keserek kalaslar elde etmışler Daha genc; meşeler ıse bu yolla çok dar kalaslar çı karılabıleceğı ıçın yandan kesılmışler Tahta çivileıin sıvrı uçları da ınşaatçı ların yeteneğını sergılemekte Herhald« taş baltalarını sık sık keskınleştırıyor ve ağaçların değışen özellıklertnı çok lyı bılı yorlardı Orneğın, fındık ağacı, akçaağaç kısa darbelerle kesılırken kavak ve söğu tıraşlama yöntemıyle sıvrıleştırılebılırdı Aşağı yukarı 6000 tane olan tahta çi vller, dunyada bılınen en eskı orman yo netımının varlığını da ortaya çıkardı O do nemın insanları fındık, dışbudak ve meşt ağaçlarını seçerek kesmışler ve kalanla rın hızla buyumesını sağlamışlar "Coppıcıng" adı verılen bır yöntemle bı kaç yıl sonra kesebıleceklerı duz, uzuı dallar elde etmışler Bulunan tahta çıvıle rın halkaları, çıvılerın bu yöntemle buyu muş duz ağaçlardan yapıldıklarını ortayi koyuyor Tahta çiviler koydu Taştan yapılmış aletlerını de odu nu da çok buyuk bır yetenekle kullandıt" ları kesınlık kazandı