Katalog

ların pahalıhgı gozonune alınarak ulke mız ve 3 dunya ulkelerı ıçın oncehklı olduguna ınanılan enfeksıyon hastalık ları, beslenme, akraba evlılıklerı, genetık ve kazanılmış sakatlıklar gıbı konu lara oncelık verılmesı vc bu konularda uygun gorulecek "Gudumlu Araştırma Pro|elen"nın başlatılmaM, 1. Turkıye'de yayıml.mmakıa olan çok sayıdakı yayın organlarının bırleş tırılcrek daha guçlu ve uluslararası nı telıkh a/ sayıdakı bılımsel dergılerın ya yınlanmasının yararlı olacagı goruşun den hareketlt YOK bunyesınde bır ça lışma grubunun oluturulması, 2. Bılgı ve gorgu arttırımı ve araştır ra.ı yapmak amacıyla ulke ıçı ve dışm dakı toplantı ve çalışmalara katılan og retım uyelerı ve dıger araştırmacılara maddı ve ozendırıcı destegın sâglanması, 3 Kutuphanelerın ve kurumlararası bılgj alışvertşının guçlendırılmesı, 4. Çag dışı kalmış teknolo)ilerın ulke mızde uygulanmasını engellemek ve yenı teknolojrferın transferını garantı et mek amacıyla, sanayı kuruluşlarının TUBITAK, TSt gıbı ılgılı kuruluşlar ta rafından yonlendırılmesı, denetlenmesı hatta kullanacaklırı teknolo)i yonunden ruhsatlandırılması E Araştırmalann geliştirilmesine ilişkin yapılan diğer öneriler Cevre kararları evre kalıtesının korunması ve problemlenn ortadan kaldırılmasına yo0 nclık temel ve/veya uygulamalı araştırmaların oncelıkle teşvıkı ve des teklenmesı, bu alana yonelecek araştırı cıların ozendırılmesı esastır Çevre araştırmalarından beklenen ya rarın saglanabılmesı ıçın çevrenın dısıphnlerarası nıtelıgı goz onundc cutularak araştırmaya katılanlaıın kurum ve kışı hazında degışık bılım dallarının ışbırlı gı ortamı yaratılmalıdır Çevrcnın kalkınmanın da sınırını oluşturdugu goz onunde tutularak tum bı lımsef ve teknolojık araştırmalara GSMH'den ayrılacak paylara kıyasla, çcvre araştırmalarının da aynı duzeyde paylara kavuşturulması gereklıdır Ulkenın genel çevre hedeflerı doğrul tusunda devlet kuruluşları, yerel yonetımler, mulkı ıdareler, sanayı kuruluşları yıllık planlarını hazırlar ve uygulamaya koyar Boylece alt bırımlerdekı uygulamaların ulke boyutunda genel siratejılere uyumu saglanmış olur ve denetımı mumkun olur Bu çcrçevede yer alan çevre araştırmaları bolgesel ve yerel ozeU lıklere gore farklı sorunlara yoneldığın den, sozkonusu sorunların çozumune yonelık araştırmaların (ınansmanında o mahalden elde edılerek fonlara aktarılan kaynaklar arasında bır baglantı kurmak yoluna gıdılmelıdır 1 Ulkemızın bılım ve teknoloı ala nında gorulen ıletışım noksanlıgıı n, pa halıya mal olan duplıkasyonlan neder oldugu bılınmcktedır Çevre I onusur da bunu ortadan kaldırabılmtk ıç i mumkun olan en ılcrı ışbırlıgı ortar ı yaratılmakla bcraber, sorunun gerçek ç • zumunun ıletışım ımkânlarımn gelı tırılmcsındc oldugu duşunulmektediı Bu amaçla, A. Ulkcmızde degışık kamu kurum ve kurulusları ozel sektor ve unıversıteler ce yapılan butun çevrc araştırmalarının mumkun olan cn buyuk hızla yayımlan ması saglanırulıdır B. Çevre ıle ılgılı yayınlara an doku man kunyesının bır bıblıyografya sıstemı ıle yayımlanamayan bılgılerın ıse ozet olarak bır bılgı ıletışım agına gırmesı sağlanmalıdır C. Çevre konusunda bır kalıte kont rolunden geçtıkten sonra verılerın bır verı bankasına gırmesı zorunlu kılınma lıdır D. Çevrenın uluslararası boyutu goz onunde bulundumlarak bu alanda ulkemızı de ılgıltndıren gelışmelerı ızlemeye ımkân verecek tevre konferans sıstem ierme abone olacak bılgısayarlı haberleş me merkezlerı ulkenın coğrafı yapısını Dosya 3b Haziran 1990 C ve araştırma kur'üluşlarının bu yapıda kı daeılımını da goz onune alarak seçı lecek oellı başlı araştırıcıların kullanımı na verılmeh ve kuruluşlara yerleştınlmehdır E. Benzer şekılde uygun cografı dagı lım gozetılerek bcllı başlı çevre araştır ma merkezlcrınde başlıca uluslararası bı lımsel maeazınler ve pcrıyodıkler hazır tutulmalıdır 2. Çevre kalıtesının korunması ve sorunların ortadan kaldırılmasına yonelık ulke ıhtıyaçlarına cevap verecek "Çev re Araştırmaları" adlı gudumlu ve uzun surelı bır proje paketı hazırlanmalıdır Bu projede, arzu eden tum araştırıcı ve kurumlar, bcllı normlara uygun olmak koşuluyla ve bılımsel olarak projenın merkezı yonetımınce denetlenmek kay dıyla gorev alabılmelıdırler Projede ana tema a) Seçılecek ve gelıştırılecek fızıksel, sosyal, bıyotık ve estetık çevre gostergelerı ıtıbonyle ulkemızın çevre kalıtesının, kaynak envanterının ve kullanım duru munun, b) Belırlenen çevre bozulmaları kar şısında çevreyı planlı kullanma ılkelerı nın, teknolojık gelışme ıhtıyaçlarının, or taya konmasıdır Boylece tedbır onerılerı ortaya kon duktan sonra uygulanabılecck antma ve kontrol teknolojilennın gelıştırılmesı ve\ x uretılmesı ıçın aynca bır proje desteğı sağlanabılır 3. Yerleşmı sorunlarını bır butun ola rak ıçıne al. ak sanayıleşme ve kentleş meden kaynaklanan sorunların çozumu ne yardımu olacak bır kent araştırmaları merkezı oluşturulmalıdır Bu mer kez, yerel yonetımlerın çevre sorunları na yardımcı olacak bılımsel danışman lık hızmetlen vermelı araştırmalara yerel yonetımlerın katılması ıçın kolaylık lar getırmelı, gerektığı hallerde teknolojı uretecek araştırmalar yapmalıdır a) Yerleşım alanlarında toplum ve ınsan saglıgı sorunlarının ele alınışında çev resel fakıorler dıkkate ahnmalı, yerleşım lerın gelısımı bu faktorlerı ele alıp degerlendırebılecek nıtelıklı teknık eleman iarca yonlendırümelıdır Koruyucu saglık hızmetlerının altya pısını olusturan bu hususun dıkkate alı narak tıp ve çevre mulıendıslığı dalların da ortak alanları kapsayan araştırma projelerıne destek verılmelıdır b) Çevre mevzuatındakı dagınıklıgı gı dererek yeknesak bır çevre mevzuatı oluşturuıması ve bu arada kent ımar >lanlan, dıger planlamalar ve arazı kul anım ılkelerının temelını teşkıl eden mevzuatın çevre boyutunu ıçme alacak şekılde gozden geçırılmesı gerekmektedır Bu amaçla yapılacak araştırmalar da teşvık edılmelıdır Bu çerçevede verımlı tarım toprakla rının korunmasına yonelık stratejıler çevre boyutu goz onundc tutularak gelıştırılmelıdır Çevre ıle ılgılı yaptırım ların etkınlıgını saglamak ve ıdarı ceza lara ışlerlık kazandırmak amacıyla yapıl makta olan araştırmalar desteklenmek tedır Teknolojık araştırmalar ve uygulama lar ıçm genelde bır hareketlenme ve plan lama ıhtıyao vardır Çevre teknolopsı araştırma ve gelıştırme çalışmaları da dı ger muhendıslık dallan ıle bırlıkte or tak bır teknolo)i merkezı kuruldugu tak dırde bu çerçeveye dahıl edılmelıdır Teşvık uygulamaları ve patcnt konj larında ıse çevrc boyutunu goz onune alan mevzuat duzenlemclerı getırmek yararlı olacaktır c) Alınacak teknolojı denetlemesı ted bırlerıyle, ulkemızın bır antma tesıslerı mezarlığına donuşmesının onlenmesı ıçın tedbırler alınmalı, optımal teknolo)i seçımı ılkelerım saptayacak araştırmalar yapılmalıdır 4. Egıtımle ılgılı olarak çevre konusun da bılgılı ve arajtırma yapabılecek nıtelıkte ınsan gucunun hem sayı hcm de nı tcltk yonunden yetıstırılmcsı ıçın bır araştırma başlatılmalıdır Meslekı egıtım gormuş çevre kokenlı elemanların ıhtı yaç alanlarında ıstıhdam edılebılmesı ıçın yontem araştırmalarına ıhtıyaç vardır Araştıncılar kadar oncmlı olan bır grup ıse ara eleman cgıtımıdır Bu amaçla ara araştırma elemanı yetıjtırılmesının dc araştırmalarda goz onunde bulundurul ması gereklıdır Araştırma yapan kadroların ozendırılmesı ıçın odullendırılme mekanızmalarının kurulması, yurtdışı gorevlendırmelerın bu sısteme baglan ması, yurtdışına gıden bılım adamları nın vergı ve fondan muaf tutulması gı bı onlemler genelde planlanmalıdır Çevresel etkı değerlendırmcsı konu sunda da ulkemızın, kamu ve ozel sek toru kapsayan bır ınsan gucu egıtımıne ıhtıyaç vardır ÇF.D konusundakı mevzuat eksıklığı suratle gıderıldıkten sonra, hem her turlu yenı yatırım ve aktıvıte hem de malzeme normlarının hazırlanmasında on çev resel ırdelemeler yapılmalıdır Bu konuda çevreyı daha az kırletecek urunlcnn, am balaj maddelerının gelıjtırılmesının teş vıkı uygun olur 5 Yapılan durum tespıt çalışmalarıy la ulkemızın flora ve faunasının ozellık lerı vc durumu belırlendıkten sonra, a. Bır genetık kaynaklar araştırma enstıtusu kurulmalıdır ve boylece ulkemı zın endemık turlerıne koruma getırılebılmelıdır b. Ozgun ekolojık yapıya sahıp ulu sal parklar, sayıca ve alan olarak arttırıl malıdır Bu bolgelerde ozel çevre koru ma tedbırlerı alınması ıçın araştırmalar yapılmalı ve sonuçlar uygulamaya kon malıdır c. Orman alanlarının korunması vc ağaçlandırmaya ozen gosterılmesı ıçın ya pılacak araştırmalar teşvık edılmelıdır d. Tarım alanlarının korunması ıçın gubre, tarım ılaçlarının ve yenı kımya salların kullanımının yerel ekolojık den geye ve ınsan sağlıgına etkılerı araştırıl malıdır 6. Çevre koruması ıle ılgılı uluslara rası anlaşmaların gerektırdığı araştırma lara ve AT çevre mevzuatı ıle ulkemız çevre mevzuatının, standardızasyon, bı lımsel normlar gıbı konularda uyumu nun saglanması ıçın gereklı araştırmalar acılen başlatılmalıdır Sınırlar otesı kırlılıkle mucadelcde gereklı ışbırlıgı ortamımn hazırlanması gerekmektedır 7. Enerjının tasarruf ılkelerı dogrultu sunda ve yuksek verımle kullamlması na, kaybın en aza ındırılmesıne, atıkla rın asgarı mıktarda ve gerı kazanımı da goz onunde tutularak uretılıp / tuketıl mesıne yonelık, bunlarla ılgılı antma sıs umlerının geliştirilmesine, enerjı tesıs lerının ekonomık ve ekolo)ik fızıbılıtesının gozetılmcsıne ıhşkın araştırmala rın teşvıkıne ıhtıyaç vardır Buna para lel olarak fosıl yakıt dışı ve yenılenebı lır nıtelıktekı ener)i kaynaklarının gelış tırılmesı ve kullanımına yonelık araştır maların oncelıkle destcklenmesı gerek l.d.r Yukarıdan berı bahsı geçen araştırnıa ve gelıştırme çalışmalarının TUBITAK' ın, Çevre Musteşarlıgı'nın ve tıcaret oda larına baglı ozel sektor kurumlarına, unı versıtelere baglı araştırma enstıtulerı veya merkezlerı kurarak ya da mevcutları bu dogrultuda rcorganıze ederek aşagıda or nek gosterılenlere benzer araştırma bı rımlerımn kurulması desteklenmelıdır • Yakma teknıgı • Isı ızolasyonu • Enerjı çevre sorunları • Yenılenebılır dogal kaynaklar • Komur, petrol ve dogal gaz • Zehırlı ve sakıncalı madde yonetımı • Hava kıletısı yonetımı • Su kalıtesı yonetımı • Katı atık yonetımı • Kultur ve sanat yapılan çevre ılış kılerı • Gurultu • Çevre ıktısatı • Çevre hukuku • Yerleşım sorunları Bu enstıtulcrdc mumkun olduğunca "zaman paylaşımı", "maliyete katkı" esasları ıle kurum dışı araştıncılar da ça lışma yapabılmelıdırler Çevrenın dınamık yapısını da goz onunde tutarak, bu ozellıgı ılgılılcre yan sıtacak, uike boyutunda bır orgutlenmc modelı kurulmalı, çevreye yonelık araş tırmaların dınamızmı ve sonuçların ılefiçimı bu yolla saglanmalıdır Deniz araştırmaları Denız araştırmaları, fızıksel, kımyasal, bıyolojık, oşınografı, denız jeolojısı vc jeofızığı, denız leknolojısı, taşımacıhk, turızm ve savunma konularında toplu ma çok çeşıtlı katkılarda bulunur Bu gune kadar bu konularda değışık araştırmalar yapılmışsa da dısıplınlera rası bır bılım dalı olması nedenıyle dı ğer bılımlcrle bırlıkte ele alınıp Turkıye'nın canlı ve cansız kaynakları, gemı ınşaatı ve denız taşımacılıgı, tunzm ve rekreasyon potansıyelının gelıştırıl mesı ve alıcı ortam sorunları konuların da mevcut olan sorunların çozumlenmesı ıçın denız bılımlerı ve teknolo)isı araştırmalannın desteklen mesı gerekmcktedır Bu sorunların çozumu, ulkemızın konuya ıhşkın kararhlığı ve buna baglı bır devlet polı tıkasının oluşturulmasına, etkınlıkle uy gulanmasına baglıdır Denız arajtırmalannda şu temel yararlar sağlanabılır 1 Yenılenebılme ozcllıklerı olan kay naklardan bu ozellıklennı en alt duzeyde etkıleyecek ışletım yöntem ve yonetırn lerın yardımı ılt cn ust duzeyde uretım sağlayabılmek 2 Yenı canlı ve cansız kaynakların bu lunmasını çabuklaştırıcı şekılde olanak oluşturmak, 3 Denızlerın çeşıtlı amaçlarla kullanımında ekonomık açıdan randımanlı sonuçlar clde edılmesıne olanak sağlamak, 4 Çeşıtlı kullanımlar sonucu denız or tamının doğal yapısının ve ekolo)ik den gelerın cn alt duzeyde etkılenmesını saglamak, 5 Ulusların kendı denızlcrım tanıma sına olanak sağlayarak, kullanıcılar ara sındakt çıkara dayalı uyuşmazlıkların onlenmcsıne veya mınımum duzeyde tutulmasına ve mıllı alaka ve menfaat lerın koTunmasına yardımcı olmak lıştırme", "Planlama" ve "Koordınasyon" konularında bır "Bı lımsel Ulusal Polıtıka'nın' behrlenme sı ve uygulanmasında yetkılı ve sorumlu olmalıdır 2. Denızlenmızın fızıksel, kımyasal, jeolojık, bıyolojık ve ekolojık yapısı su reklı oiarak ıncelenmelı, açık uenız, kı ta sahanlığt, kıyısal sular etkıleşımlerını, ozumleme kapasıtelerını belırleyen ve denız ortamı yonetımını ve kontrolunu hcdefleyen araştırmalar yapılmalıdır i. Denız canlı kaynaklarında turlere gore stok buyukluklerını ve avlanabılecek maksımum mıktarlan, yenı kaynak lar dahıl, saptayacak, modern ve uygun tcknolojık yontem ve bılınçh avlanma ıle cn yuksek ekonomık verımde canlı kaynaklardan sureklı olarak yararianma yı sağlayacak optımızasyon araştırmaları yapılmalı vc yenı kaynak araştırmaları na ağırlık verılmelıdır 4. Turkıye denızlerındekı enerjı rezervlerı ıle ekonomık değerı haız cansız kaynakları saptamaya yonelık araştırmalar gerçekleştırılmelıdır 5. Dentz araştırmalarında amaçlanan hedeflere ulaşmak ıçın gereklı olan ve çeşıtlı kuruluşlar tarafından ortaklaşa kullandabılccek 7080 metre boyunda yenı bır araştırma gtmısı hızmetc sokul malıdır 6. Denız bılımle. ve teknolojısı konularında daha ılerı duzeyde egıtım ve ogretım yapılabılmesı ve ayrıca yeterlı sayıda araştırıcı teknık eleman yetıştırıl mesı ıçın umvtrsıtelere araştırma prolelerı yoluyl.ı da parasal destek saglan malı ve vcnmlı ış sahalarının oluşturul mas.1 ıçın teşvık edıcı unsurlar yaratılma lıdıı 7. Denız bılımlerı ve teknolojılcrı konuLırında yapılan araşcırmaların bonuçları bır verı tabanında toplanarak "ge mı ınşaatı', "denız taşımacılıgı", ' ba lıkçılık", "ener]i ' ve ılgılı "yan sanayı" sektorlerınde mal uretım ve hızmete donuşturulmelı ve ulusal ekonomıye kat kıları saglanmalıdır 8. Ulkemızın ulusal denız menfaatle rı dogrultusunda uluslararası ılışkılenn ve munhasır ekonomık bolge karakterının gcrektığını belırleyıcı vc duzenle yıcı ıraştırmalar yapılmalıdır. D Öneriler t. Bır "Ulusal Denız Bılımlerı ve Teknolo|isı Yuksek Kurulu" ıle bu kurulun ışlcyışının tanzım ve takıp edecek daı mı bır sekretaryanın kurulması gerek lıdır Bu kurul, denızler ve denulerden yararianma ıle ılgılı "araştırma", "Ce f