Katalog

BİLİM KÜLTÜR Filmcilikte Amerikan tekeli u yazımızda, buluşların toplumu na.sıl etkiledığını, olayların gıdışini na'sıl değıştırdığını ınceleyeceğız. inceleme bırçok bakımdan yapılabilir. Bız, bunların tekel koşulları yaratmadaki rolü üzerınde duracağız. Bunun ıçın de Holivud örneğını ele alacağız. Kolay para kazanmanın ve sömürunün yolunun pıyasada tekel koşulları yaratmadan geçtığını bugün artık bılmeyen yok. Durum öteden beri biliniyordu Arlsto, 2500 yıl önce yazdığı "Polltics" adlı yapıtında konu üzerınde şöyle duruyordu: "Para kazanmanın en kestirme yolu, tekel koşulları yaratarak tek satıcı olmaktır." Fılozof bunu ikı örnekle somutlaştırıyor. Birı Thales örneğı, ötekı, Sıraküzalı bır açıkgözun örneğı. Thales'e, herkes, felsefe gibı boş bır şeyle uğraştığı ıçın zengın olamadığını söylüyor. O ıse, hayatta amacının para kazanmak değıl, doğanın sırlarını öğrenmek olduğunu, ısterse, kendısının de kısa zamanda zengın olabıleceğını söylüyor ve bunu kanıtlamak ıçın görkemlı bir örnek veriyor Zeytın ürünunun bır yıl sonra çok bol olacağını yıldızbılım alanındakı bilgılerınden çıkaran fılozof, Mllet ve Sakız adasındakı zeytinyağı preslerının hepsını daha kıştan kıralıyor. Ürün gerçekten bollaşınca da bunları kıraya vererek bol para kazanıyor, bu yolla da kendısını alaya alanlara lyı bır ders veriyor. B Amerika, dünya f ilm sanayiini nasıl ele geçirdi? VehbiBelgil teklenmesinden geçiyor. Holivud örneği Aristo günümüzde yaşasaydı, bunlardan da önemli olan Holivud fllmclllğlnl örnek verırdi. Çünkü, Holivud da, Birinci Dünya Savaşı'nın yarattığı tekel koşullarından ustaca yararlanıp, yalnız Amerikan pıyasasını değil, dünya pıyasalarını da ele geçırmiş, bugünkü yıkılmaz haline gelmıştir. Konunun incelenmesi bizim filmciliğimiz bakımından büyük değer taşıyor: Tabii, ülkemızın tanıtılması bakımından Ülkenin tanıtılması demek, turizmımızın büyük boyutlar kazanması demektir Ulkemizin tanıtılması, salonlarda şampanya yudumlatmaktan değıl, bugune kadar sadece keııdı yağı ile kavrulmuş Yeşilçam'ımızın des Bılgeler, günün üç bölüme ayrılmasını, bunun 8 saatinin çalışmaya, 8'inın eğlenceye, son bölümunün de uykuya ayrılmasını önermışlerdır öteden beri Eğlence bu kadar önem taşıyor yaşantımızda insarıları eğlendırmenın her yerde bırçok yolları bulunmuştur Fakat, bunların ıçinde, hareket eden resimlerle eğlendirme, hepsini bastırmıştır. Çunkü, bu yolla, eğlendirme, yerel bir sanat olmaktan çıkmış, evrensel boyut kazanmıştır Karagöz yerel eğlendırmeye, film evrensel eğlendırmeye en güzel örnektır ilk film gösterisınin Frarua'da 28 Aralık 1895'te, dört ay sonra 23 Nisan 1896'da da Amerlka'da yapıldığını bilıyoruz. Gösterisı bir anda büyük kıtleleri büyülemıştir. Filmciliğin "tarih öncesı" diyebıleceğimiz bu dönemde dalgaların kıyıya çarpması, rüzgârın dalları kımıldatması, işçılerin fabrıkadan çıkışı gibi olayları ilk seyircılerı tatmın edebılıyordu Fakat, konulu film gereksinmesi kısa zamanda kendini hissettirdi. Bu alanda Avrupa, Amerika'dan çok üstündü. Eskı Dünya ulkelerı eskı kültür merkezleri ıdı Amerıkalılar ıse bu alanda çok yaya idiler. Bu yüzden, dünya fılmcılığınin bu ilk dönemecinde (18951914), Fransız, İngiliz, Alman, Rus, ltalyan. filmlerinin, âdeta kapışıldığına tanık oluyoruz Bu dönemın Amerikan filmlerı her bakımdan ilkeldı. O zamankı Amerikan fılmcileri şu düşüncede idi: "Filmcıliğe büyük sermaye ile atılmak bizım için akıl kârı değildir. Avrupa'nın derin kültürü ve tekniğı bizde yok." Gerçekten de butün büyük yapıtlar hep Avrupalılarca yazılmıstı, yüzyıllar boyunca; Amerikan yazını ise henüz "başlangıç" aşamasında idi. Ancak, Yenı Dünya'nın filmcilerı burada yanılıyordu. Çünkü, fılmde önemli olan ünlü yapıt değıl, heyecan verici konu idi. Yapıtın ünü, fılme sadece cila veriyordu. Nitekım, Amerikan filmcileri, sonradan, bunun en güzel örneklerını verdi: Kovboy Hareket eden resimler savaş sonrası ilk ışi, Avrupa çıkarması oldu. Amerikan orduları ülkeye dönerken filmcıler Avrupa yolunu tuttu Bunlar, cepheden dönen Avrupa film adamlannı büyük ücretlerle Holivud'a çağırdılar. Haftada yüz dolar alan bır adama 10.000 dolar verırsenız durum ne olur? Böylece, Avrupa fılmciliğinin çöktüğu bu sırada Amerikan fılmciliği yukselmeye başladı. Ancak, filmciliğin guçlenmesi ıçin daha bırçok yenı buluşa gereksınme vardı: Zikzak hareketlı fılmler, sessız filmler sıkma, ya başlamıştı seyırcılerı Anormal zikzak hareketler, şentlerın fazla hassas olmamasından kaynaklanıyordu. Bu yüzden, sanayıde 16 karelık filmler yapılıyordu. Önce buna çare bulundu. Şımdi kare sayısı sanıyede 24'e çıkmış, hareketler paytaklıktan normale donmüştü. filmleri, gansgter tıımıerı, Walt Dısney'vari çızgı fılmler, gunün büyük olaylarından alınmış konulara göre yapılan fılmler, Amerikan ıçsavaş filmlerı, Kızılderılılerle ılgili fılmler... Yenı Dünya fılmcilerının, film sanayıine katkıları arasında sayılabılır. Ve Birinci Dünya Savaşı İşte ışler bu mınval üzere gıderken bırden hıç beklenmedik bır olayla karşılaşıldı: Eskı Dünya ulkelerı dunyayı bölüşmek, piyasalarını genışletmek ıçın bırbırlerı ile ölümkalım savaşına girdi Savaş, fılmde çalışan hemen herkesı, artıstlerı, yönetmenlerı, teknısyenlerı studyolardan cephelere sürdü Bunun sonucunda film üretimi durdu; durmadıysa bıle buyuk ölçüde azaldı. Oysa savaş dışındakı ülkeler halkı, film tutkularını gıdermek ıçın film ıstiyorlardı. işte bu sırada, Amerikan fılmcileri, o kalıtesız ilk fılmlenyle ortaya çıktı. Savaşın yarattığı tekel koşullarından yararlanarak çok para kazandı. Amerika savaş dışında idi ve rahat rahat para kazanıyordu Ülke 1917 baharında savaşa katıldı ıse bunun filmcıliğe fazla bır etkisı olmadı. Bu arada Amerikan filmleri dünya pıyasalarını tutmuştu. Hani bır sözümüz vardır: "Para akıl, elbise yürüyüş öğretır" diye. İşte bu sözümüze uygun olarak Amerikan filmcılerinin, Bu sırada yenı bır felaket dünyayı sardı: Dükkânlar, mağazalar mal dolu olduğu halde, alıcı yokluğundan, firmalar, bankalar ıflas edıyor, ışsızlık görülmemış boyutlara yukselıyordu Tuhaftır, krız hemen sadece film pıyasasını etkılemedı. Bunda, seslı fılmın yenılığının de rolü oldu. Holivud, dünyanın en büyük krızini ses sayesinde kolaylıkla atlatmıştı. Şımdı sıra kendisine çekidüzen vermeye gelmıştı. 1920'den 1949'a kadar süren bu dönem, Amerikan filmlerinin dünyayı tuttuğu dönemdir. Butün ülkelerde hemen butün gençlerın amacı bır yolunu bulup Holivud'a gitmek, kısa zamandan üne ve paraya kavuşmaktı. Bu dönem ülkemızde de yaşandı. Film iyi para getıriyordu. Ancak, bir filmın kendi masrafını çıkarıp, bıraz da kâr bırakması yeterlı değildı. Pıyasa altın yumurta yumurtlayan tavuk durumunda idi ve daha fazlasını kaldırabılırdı. Ancak, bunun için yenı tekel koşulları gerekiyordu. Bunun da yolu bulundu. Kapitalist rejım için "serbest rekabet rejımı" denır. Oysa, kapitalistin en sevmediğı şey rekabettır Çok daha bol para kazanmanın yolu rakıplerı mümkün olduğunca yok edıp tek kalmadan geçer Bu da dikey ve yatay kartelleşme ıdı. Film pıyasasında üç aşama vardır. 1) Uretım, 2) Dağıtım, 3) Gösterım. İşte bu üç alanın üçünde de dikey kartelleşmeye gidildi. D FAXt 151 41 55 1929 dünya iktisadi krizi INGILTERE'DE INGILIZCE INGİLIZCE DIL KURSU ENGLISHIANGUAGECENTRE TEK DILLE YASANIR Ml? İNGkJZCEy YaAMERkA'* YaİNGlTCflF* YadaSTANBU. BESTdtÖGRENİN Ytooyu. btHmn, h f yopı ttwwnfe oi* yomdo. btoMnfc oMd». komputf*. yutto v*ya tni dak*nkd» konddama Çok zcngln KM^vşıportf oMMtatMto YoQun. İNikJiünlmı çofc yoQun kunlor ÇM It VOB okulan »ÇocuMar v to gançtof Içtn Yaş gnjpfcjma o » l kuntar VörwNd v* Ijodomlonno «ut kınfc» MtoMll r , ÜJfMR i Sürücü Kursu ÇANAJANS ISl 00 44 EVET IPETEK LİSAN ÖĞRENMEK GEREK DERSANESI BUTUNLEME KURSLARI Önce VCB tatllnW yaparak kursiarmıza katıknız. Den K»tl ucmtl: 2.000 TL+KDV 1 denln ucıetl: 120.000 TUKDV 2deainüc(«tl: 210.000 TL+KDV Sdenlnucratl: 3O0Û0OTI+KDV Serencebey Yottuşu BefHctaf (Betedtyo Hotk Pazan Yant) GELIN BIRLIKTE KARAfl VERELIM V U SüRUELI CTELİ KAÜSİSI GJySET'EPE 174 28 9 0 1 7 4 28 91 3360206 AmaBen, ENİYİ 3360279 EN ÇABUK 3491824 'i EN KOLAY 3491825 t Ayda 35.000.TL yc 3S22421 Nasıl Ogreneblllriın 3637786 diyonanıs, mnyın 3593069 * 7£ . 14707341470398 J U&l 61 0 5 1 5 8 2 8 2 ^ 21