Katalog

MÜZİ K TARİ H İ Tl P Çok iyi "erkek soprano yaratmak" için, yüzlerce genç erkekiğdişediliyordu. Derleyen: hmailMurat yılında Papa IX. Clemens blrdenbire kadın sanatçıların sahneye çıkmasını yasakladığında italyan müzik âlemi büyük bir şok yaşadı. Erken barok döneminde çok sayıda kadın besteci ve opera sanatçısı yetiştiren italya için bundan böyle müzikte yeni bir dönem başlıyordu: On yedinci ve on seklzinci yüzyıl boyunca sürecoK olan kaatrata'lar devri. O yüzyıllarda aryalar ve kantatlar hadım edllmls erkekler tarafından söylenecek, müzik dünyasının hadımları arasından büyük sanatçılar çıkacaktı. Kasrataların çoğunluğu ses sanatçısı olmanın yanında birer besteciydi. Hadım sanatçıların arasında çok yetenekli bestecilerbulunduğu, ilkdefa 1940lıyıllardaVatikan kitaplıklarına serbest giriş izni elde eden Amerikalı araştırmacıların incelediği belgelere dayanılarak gün ışığına çıkmıştı. Bu tarihten sonra bu sessiz hazineler yeniden keşfedildi. Italya'da barok çağında gerçeklesen erkek çocukları iğdiş etme olgusu herhalde tarih boyunca görülen en sistemli ve kitlesel hadım uygulamaları arasındadır. On binlerce erkek çocuk İtalyan operasına "eleman sağlamak" amacıyla hadım edilmişti. İtalyan müziğinin soprano ihtiyacını karşılayan hadımlar 250 yıl boyunca kadın sasinin yarinl doldurmaya çalıştılar. Müzikte hadımlar dönemi 1668 Duyma hücreleri mi hassas, gorme hücreleri mi? I Unlü kastratalardan Oirolamo Crescentini (17661846) nsan kulağınıh duyu hücreleri insan gözündekinden on, hatta yüz kat daha duyarlı. Tübingen ve Frankfurt Üniversıtesi'nden bilim adamları kısa bir süre önce yaptıkları araştırmalarla bu scnuca vardılar. Deneysel veriler ve teorik tartışmalar temel alınarak yapılan tahminler, insan kulağındakı saç hücrelerinin halen 10"21 Joule yüksekliğinde bir enerjiyi algılabildiklerini ortaya çıkardı. Kıyaslamak için: inşaatlardaki gürültü, bu enerji değerinden yüz mılyon kez daha büyük. Çubukçuklar diye nitelendirilen gözlerin duyu hücrelerindekı enerji değeri ise yaklaşık 4X10 19 Joule yüksekliğinde. Ancak çubukçukların daha düşük bir duyarlılığa sahip olmalarının nedeni, biyolojik değil fiziksel. Tek bir ışık kuvantının emilmesi bile ilgili sinir hücresini teşvik etmeye yetiyor. Ama bir ışık kuvantından daha kü~ çük bir enerji miktarını foto reseptör'e (alıcı) ulaştırmaya imkân yok. Böylece ışığın parçacık karakteri, fiziksel alanda bir alt enerji sınırına neden oluyor. Engelleri aşan foton Reseptörlerin enerji sınırları tüm duyu organının enerji sınırıyla özdeşleştirilemez, çünkü vücut yüzeyinden reseptör hücresine giden yol üzerinde tahrik enerjisi kayboluyor. Üstelik çubukçuğa dek uzanan yoldaki "engelleri" aşmış olan bir foton, beyine optik tahrikler göndermek için yeterli olmuyor. Tübingenli ve Frankfurtlu bilim adamlarının istatistiki değerlendirmeleri, algılanmış tek bir ışık kuvantının iki eylem potansiyeli ürettiğini gösterdi. Ancak bu iki eylem potansiyelini sürekli mevcut olan spontan aktivitelerden ayırt etmeye olanak yok. İnsan görme duyusunun bir duyarlılığı algılayabılmesi için göze yaklaşık 100 fotonun düşmesi gerekiyor. Bu ise 10 E"17 Joule yüksekliğinde bir enerjiye denk düşüyor. Duyma organında ise algılanabilen ses alanının yüksekliği, süresine, yoğunluğuna ve kulak zarına bağlı. Tahrik kulaktan geçerken gücünü de yitiriyor. Ortakulak için yapılan bir değerlendirme, ayrıca enerji akımının mevcut büyüklüğünün yüzde bir oranına düştüğünü gösteriyor. Bu effektler göz önünde bulundurulduğunda, duymakta, görmekte olduğu gibi benzer bir enerji sınırı ortaya çıkıyor. Kulağın saç hücreleri, gözün çubuklarından çok daha duyarlı olduğu halde, insan energetik açıdan bakıldığında duyduğu kadar iyi gorüyor. (sn) Çocuk satışı Fakir aileler erkek çocuklarına iyi bir gelecek hazırlama kaygısıyla onları hadım edilmek üzere satıyordu. Hadım edilen çocukların yüzde 60 kadarı iğdiş edilme sırasında ölüyor veya sakat kalıyordu. Geriye kalan çocukların yüzde 25 kadarı kl Kastratalar barok kultürunun önemli unsurlan arasındaydı. llse koroları, tavernalar, gezgln müzik topluluklannda, fakir bir yaşam surdürüyor, hadımlann ancak yüzde 10'u ünlü korolarda yer alıyor, yüzde 5'i ise uluslararası üne kavuşuyordu. Şöhret basamaklarını tırmanan bu kastratalar zengin oluyor ve sanatı yoluyla hadım edilmişliğin ezikliğinden bir ölçüde kurtuluyorlardı. Yedl yıllık eğltim Hadım edilen çocuklar arasında yeteneği göze çarpanlar yedi yıllık bir müzik öğrenımınden geçiriliyor, bu sıkı oğrenim sırasında beste yapma, solistlik, retorik, enstrüman, kadens, süsleme, şiir, dramaturji ve harmoni derslerı alıyorlardı. Günde 5 saat şarkı söyletilen çocuklar müzik okulunun tiyatro sahnesinde operayla tanışırlardı. Yirmi ile otuz yaşları arasında müzik kariyerlerine başlayan hadımları, genellikle 90 yaşına kadar yaşadıklarından uzun bir sahne hayatı beklemekteydi. Erkek çocukları hadım etme işlemi oldukça basit bir yönteme dayanıyordu; er Kadınlann sahneye çıkmasını yaaaklayarak kastrasyon geleneğinln doğmasına yol açan Papa IX. Clemena. bezleri keskin bir bıçakla vücuttan ayrılır; ancak ameliyatın ardından kanama ve enfeksiyon nedeniyle çocukların büyük bölümü yaşamını yitirirdi. Kanamayı durdurma ve enfeksiyonu önlemek için kesilen bolgedeki yara, kızgın demirle dağlandıktan sonra üzerine sıcak kül dökülürdü. Kısacası hadım işlemi Iskenceyle eşdeğerdl. Hadım edilme (kastrasyon) nedeniyle henüz ergenlik dönemine girmemiş çocuklarda ıskelet gelışimi duruyor, gırtlak gelişimi tamamlanmadığından ve erkeklik hormonu eksikliği yüzünden ses kalınlaşması olmuyordu. Soprano niteliğindeki sesin yanında kastratların akciğer kapasitesinin normal erkek vücudu ile aynı olmasından dolayı kadın sopranolara göre büyük bir üstünlük sağhyorlardı. Soprano hadımlar seslerini elli saniyeden uzun süre aynı düzeyde tutabilir, sonra yavaş yavaş alçaltarak süsleyebilirlerdl. Hadım edilmelerinden dolayı boyuna gelişmiş dev cüsseleriyle iri yarı kastratalar sahnede kahraman ve aşık rollerindeydi. 20