Katalog

İ K L İ M B İ Li M K I S A H A B E R L E R Buzul çağlarının sebebi ne? Henüz, bu sorunun kesin yanıtı yok, ancak akla en yakın 5 hipotez üzerinde duruluyor. Plummer, McGeary4 Çeviri: Kağan Kale uzul çağlarına ne sebep oldu? Bu soru, bir yuzyıl önce bılım adamları tarafından buzul çağları teorısı kabul edildiğınden ben sorulmaktadır Iklım bılımcıler ancak son bırkaç yıldır kabul edılebılır cevaplar vermeye başladıklarını duşunuyorlar Sorunun önemı, akademık olmanın ötesındedır iklım değışıklıklerını anlamak, doğru ve uzun donemlı hava tahmınlen ıçın bır anahtar olabılır En kuçuk ıklım değışıklıkjerı bıle urunlerı ve ınsanlığın beslenme sorununu etkıler Buzul çağları ve aradönemler arasındakı dalgalanmaların nedenlerını bılsek, olasılıkla dığer bır buzul çağının yakın olup olmadığını ya da yeryuzu tarıhının soğuma ya da ısınma dönemlerınden hanglslnde olduğunu bılebılırız Buzul çağlarını açıklamak ıçın bırtakım teorı ve hıpotezler ılerı surulmuştur Her bırı bazı gözlemlenmızı açıklar, ancak hıçbırı tek başına butun verılerı tatmınkâr bır şekılde açıklamaz Bız akla daha yakın olan bırkaç duşunceyı gözden geçıreceğız üzerinde kara parçaları okyanus sularının serbest dolaşımını engellemekte, boyle bazı okyanuslar dığerlerınden daha sıcak olmaktadır IV. Deniz suyu dolaşımındaki değişikllkler Bır hıpoteze göre Atlas Okyanusu sularının Arktık (kuzey kutup denızı) sularıyla serbestçe karışması bır buzul çağını başlatır Gunümuzde Atlas Okyanusu ve Arktık Okyanusu serbestçe karışamıyor Bu nedenle Arktık Okyanusu yuzeyı, yılın büyuk bır bölumunde buzla kaplıdır Bır hıpoteze göre kıtasal buzullaşma, daha sıcak Atlantık sularının sığ bır kanalla Grönland ve Kanada arasına akmasıyla başlar Bu, Arktık Okyanusu, kış boyunca donmaktan koruyacaktır Arktık Okyanusu uzerınde esen ruzgârlarm topladığı nem, kuzeydekı kara parçaları uzerındekı buyuk mıktar dakı karı oluşturacaktır Buzsuz denızler nem sağladığı surece buz tabakası buyuyecektır Ancak buzullaşma devam ettıkçe, buza donuşen sular nedenıyle denız sevıyesı duşecektır Sonunda denız yuzeyı Grönland'la Kanada arasındakı sığ kanalın altına duşup Atlas Okyanusu'nun Arktık Okyanusa sağladığı sıcak su akımını durdurur Bundan dolay Arktık Okyanusun yuzeyı donup buz tabakasına sağlanan nemin mıktarı duşecektır Buz tabakaları gerı çekılıp kaybolacaktır Bazı bılım adamları, bu mekanızmanın geniş ölçude buzullaşmayı açıklamadığını duşunurier Dığerlen, bu hıpotezın çok sıcak ara dönem ıklımlerının açıklayamadığına ışaret ederler Bunun yanında kar ve buz guneş ışığını da yansıtır Bu nedenle donan Arktık Okyanus ve üçte bırı buzullarla kaplanan kara parçaları, daha çok guneş ışığını gerı yansıtarak buzul çağını devam ettırmelıydi C B Buzul çağında yanardağlar ne kadar etkılı oldu? CO dunyadan gerı yansıtılan ısı mıktarını azaitır Bu, bır nedenle atmosferdekı CO ; mıktarı azalana dek ısınma eğılımıne neden olur Yuksek CO oranı ara dönemlere rastlarken düşuk CO2oranı buzul çağlarına rastlar CO2 hıpotezınin önemlı bır sorunu, atmosferdekı CO2 yoğunluğunun döngusel değışımını açıklıyamamasıdır Bır açıklama şöyledır Bitkı örtusu fazlayken atmosferdekı CO2 oranı azdır Bunun sebep olduğu soğuma bır buz çağını getırır ve dunya uzerındekı bıtkı örtusünun buyuk kısmı ölür, bu da CO oranının artmasına neden olur ve ısınma clönemı başlar Fakat önemlı bır bıtkı örtüsü değışıminı gösteren bır kanıt yoktur Diğer bır hipotez, yanardaglan ıçerır 1886'da Endonezya Krakatoa'dakı buyuk yanardağ patlaması, butun dunya uzerınde 2°C'lık bır sıcaklık duşmesını getırmıştır Yuksek atmosfer ruzgârlarının taşıdığı toz birkaç yıl sureyle atmosfere gıren guneş enerjisını azartmıştır Sureklı olarak bırbirıne yakın bır patlamalar serısı, buzullaşmayı başlatmaya yeterlı bır ısı dusmesıne neden olmus olabılır ok sayıda ülkede sıkı nufus planlamaları uygulanırken, Japonya'da . doğum oranının rekor düzeyde düşTnesı sonucu panığe duşen hukumet çiftlerı çocuk sahıbı olmaya özendırmek içın yollar arıyor Malıye Bakanı Ryutaro Hashınoto, yüksek öğrenim gören kadın sayısı hızla artan Japonya'da doğum oranının buyuk ölçüde duşmesinden endışeye duştüklerını söyledı Japonya hükumetı, çocuk sahıbi olmayı teşvık edebilmek amacıyla vergı oranlarının düşürülmesı, doğum ıznı suresınin arttırılması, bırden fazla çocuğa sahip olan annelere verılen yardım parasının yukseltılmesı ve hukümetın para yardımlarında bulunması gibi alternatıfler üzerinde duruyor Japonya'da doğum oranının arttırılması ıçin yenı önlemler tartışılırken, başka bir uzakdoğu ulkesı Çın'de ıse nufus planlaması ıçın bırden fazla çocuk sahıbı olunmasının yasaklanması gıbı sert önlemlerın uygulanmasına devam edılıyor Japon kadınlar çocuk doğurmuyor I. Yeryüzünün yörüngesl ve güneşe eğiminln farklılıkları Yeryüzünün herhangl bır parçasının solar ışımadan (güneşten) aldığı ısı mıktarı gelen guneş ışırflarının açısına ve daha az bır dereceyle güneşe olan uzaklığına bağlıdır Dünyanın guneş çevresındekı yörungesının boyutları bınlerce yıllık bır penyotla yavasça değlsir. Dunyanın kutuplarının dunyanın guneş çevresındekı yörungesının duzlemıne göre açısı da perıyodık olarak değışır Verılenn son analızlerı yörüngesel ılışkılerdekı değışıklıkler ve dunya eksenının ' sallanması"nın buzul çağları ve ara dönemlerden buyuk ölçüde sorumlu olduğu teorısıne, guçlu destekler sağlamıştır Derın denız tortulları, yuz bınlerce yıl öncesının ıklım değişıklıklerının oldukça doğru kayıtlannı vermektedır Yörüngesel değişımlerın astronomık gözlemler tarafından elde edılen zaman tahmınlerlyle ısınma ve aoguma döngulen çakışmaktadır Yörüngesel değışım teorısı jeolojık zamanın buyuk kısmındakı buzullaşma yokluğunu açıklayamıyor Aşağıdakı mekanızmaların bır ya da bırden fazlası, buzul çağları sorununa katkıda bulunmuş olabıllr Kas zayıflığına karşı, ağırlık çalışması BD'de yapılan bır araştırmaya göre 90 yaşlarındakı zayıf kışılerin ağırlık çalışması yapmaları, kasların gelişmesıne ve zayıf kaslardan doğan kazalardan kaçınmalarına yardım edıyor ABO Tarım Bakanlığı'na bağlı beslenme araştırma merkezı tarafından, 1988 yazında, yaşları 86 ıla 96 arasındakı 6 kadın, 4 erkek uzerınde 8 hafta boyunca yapılan deneyde, deneklerın, haftada 3 kez ve 45 dakika suren seanslarda ağırlık çalışması yaptıkları belırtıldı Bulguların yayımlandığı Amerıkan Tıp Kurumu Oergısı'nde, deneklerden sadece bırinın, fıtık ağrılarının başlaması uzerıne çalışmayı bıraktığı, dığerlerının ıse herhangı bır yaralanma olmaksızın ufak ağrılara rağmen deneyı tamamladıkları ıfade edıldı Araştırmacılar, araştırma bulgularının, yaşlanma dolaytsıyla ortaya çıkan kas zayıflığıntn, egzersızler yoluyla gıderılebıleceğını gosterdığını belırterek kas gucunun, enşkınlık boyunca, yuzde 30, yuzde 40 azaldığını, oysa ağırlık egzersızlerının yapılmasıyla kasların öncekı yıllardan çok daha güçlu olabıleceğını ıfade ettıler Bu arada, merkezın başkanı Dr Marıa Fıatarone ıse deneyın bıtımınden 4 hafta sonra, deneklerın kazandıkları güçlerinin 3'te 1'inı kaybettiklerını, bu yuzden de ağırlık çalışmasının uzun dönemli yapılması gerektığinı belirtti. V. Antartik buz tabakasının okyanus üzerine kayması Oldukça spekülatıf olmakla bırlıkte şaşırtıcı bır hipotez, Antartik buz tabakasındakı değişıklıklerın buzul çağlarından sorumlu olduğunu kabul eder Tabanı suyla kaplı buyuk bır buz tabakası, bır kutle olarak okyanus uzerıne kayar Bu yuzden buyuk buz dılımı dalga hareketıyle parçalanmadan önce guneş ısısının önemlı bır mıktarını uzaya gerı yansıtır Bu bır buzul çağını başlatacak dunya çapında bır soğumaya neden olur Geçmıştekı Antartik buz tabakasının hızlı ve anıden kaydığını gösteren bazı kanıtlar vardır Bu mekanızmanın dunya ıklımlerını o kadar soğutup soğutmayacağı henüz gösterılememıştır Bılım adamları buzul çağlarına ve aradakı sıcak dönemlere neyın neden olduğunu tam olarak anlıyamamaktadır Yalnızca yörüngasel değislmler teorısı son zamanlarda güçlü bılımsel destek sağlamıştır Bu, en azından, ıklımsel değışım dongulerını neyın kontrol ettığını açıklar görunuyor Ancak önerılen dığer mekanızmalardan bırı ya da bırkaçı buzul çağlarının oluşumundan sorumlu olmalıdır (Physical Geology, 1985, Callfornla St. Uni.) KAYNAK: PLUMMER, C , C , McGEARY, 1985, Physical Geology, Californla State Universtty, Sacramento A III. Kıtalann pozisyonlarının değlşmesi Bır başka hipotez, buzul çağlarına kara parçalarının kutup bolgelerıne doğru yaklaşmasının neden olduğudur 'plate tectonık" (kıtalann hareket etmesı teorısı) kara parçalarının hareket etme mekanızmasını açıklar Ancak "Plate tectonık" geç senezoık dönemdekı ıklım dalgalanmalarını açıklamıyor Butun kıta kayması kanıtları, geç senezoık dönem süresınce kıtalann kutuplara göre önemlı ölçude durum değıştırmedıklerınl gösterıyor Kesın olarak son buzul dönemlerı ve ara dönemlerde kıtalar kayma göstermemıştır Bununla bırlıkte, kıtalann ekvatordan daha kuzey enlemlere doğru ılk hareketlerı, şımdıkı kuzey kıtalarını buzullaştırmaya daha uygun bır duruma sokmuş olabılır Bugunku ıklımler, denız suyunun dolaşım şekiltennden çok fazla etkılenmryorlar Dunya II. Atmosferdekİ değlşlklikler Bır dlzi hipotez buzul çağlarını, atmosfenn solar ışımayı suzebılme yeteneğındekı değışıklıklerle açıklamaya çalışır Gezegenımıze ulaşan solar enerjının buyuk kısmı ya uzaya gerı yansıtılır ya da atmosfer tarafından emılır Eğer atmosfenn bıleşımı değışırse, dunya yuzeyine ulaşan ve tutulan güneş ısısının mıktarı da değışır Hipotezlerden blrl, buyük iklım değışıkhklerınden CCTnın sorumlu olduğunu kabul eder Bu hıpoteze göre atmosfenn ıçındeki CO oranı artarsa dunya ısınır Bunun nedenı atmosfere gıren güneş enerjislnı tutan bıtkı örtusunün etkısıdır Atmosferdekİ Sonuç 16