Katalog

METEOROLOJİ A RA ŞT I RMA LA RI 1 Fırtına bulutları (Cumulonimbus) Tropıkalfırtına sıstemlennde, fırtına bulutları normal bulutlardan uç kat daha fazla ısı emıyor Ancak o kadar fazla guneş ışığını uzaya gen ıletıyor kı ısıtma etkısı zayıflıyor Yeryuzunun ısınmasıbudengeylbozabılıyor 2TÜybUİUt(Cirrus) Tutam hallndekı bu tüy bulutların uzaya gen ılettıklerinden daha fazla ısıyıyeryuzune aktardıklarına ınanılıyor Kısa bır sure önce bek . lenmedıkbırşekıldebuyukmıktarlardamınik buz knstallerı ıçerdıkteti saptandı kı bu, ısı çokme etkısınl 3 Alçak bUİUtlar (Stratocumbulus) Ufukta tabakahalınde görulen alçak bulutlar Tuy gıbı yumuşak bu bulutlara ılıman ıklım bölgelorındekı, s\Okyanusun uzerınde V"* alçak düzeylerde yaygın o/arafc rastlanıyor soğuma etkısıyapacak O miktarda güneş ışığını ^ ıletlyor N ^ 16 km. Yeni araştırmalar bulutların dünyamızın sıcaklığını nasıl etkilediğinı ortaya koyuyor. Uydu aracılığı ile elde edilen yeni bilgiler, bilim adamlarının bulutların davranışı ile ilgili bilmedikleri noktaları açıklıyor. Çeviri: Yonca Özkaya Bulutların gizemi çözülüyor asmavı bır gokyuzu, beyaz bulut parçalarıyla bezenmış Bır yanda guneş ışıyor Bulutlara bakınca sankı yumuşaklığını, sıcaklığını hıssedıyorsunuz Başka bır gun gok gıpgrı Bulutlar bırbırınden ayrılmıyor Yağmur beklentısı her tarafı sarıyor Bız, sıradan bır ınsan olarak ya havanın sıcaklığını ıçımıze çekmeye çalışıyoruz ya da ıslaklığından korunmak amacıyla şemsiyemizi elımıze, yağmurluğumuzu sırtımıza geçırıyoruz Oysa bılım adamları yıllardır bulutların yeryuzunün hava koşullarını etkileylş bıçımını araştırıp duruyorlar Kısa bır sure öncesıne kadar, bulutların gucü çözulememış sır özellığını koruyordu Yerkurenın ısınması ve ıklım değışıklıklerı ile ılgılı bılmecenın eksık parçaları bır turlu yerıne konamıyordu Gunumüzde bılım adamlarının kafasındakı sorular, uzaya yerleştırılen uydular aracılığı ile yavaş yavaş yanıt buluyor Uydudan sağlanan gözlemler, atmosferde yapılan deneyler, bulutların dünyamızın sıcaklığını nasıl etkiledlğini ortaya koyuyor Bu arada meteorologların bllglsayartı matematlk modellere dayanarak yaptıkları hava durumu tahmlnlerinln de pek gerçeklerı yansıtmadığı ortaya çıkıyor Bulutların yeryuzunu hem ısıttığı hem de soğuttuğu bılıniyordu Ancak yeni verıler, bulutların bu Ikı ışlevının aynı ağırlıkta olduğunu gösterıyor Tropık bölgelerde bulunan bulutlar, ılıman bölgelerdekılerden ayrıldığı gıbı, dunya ısısını da farklı şekılde etkıhyor Su uzerınde bulunan bulutlar da kıtaların uzerınde bulunanlardan özellık ve etkt olarak farklılaşıyor Bu farklılaşma, yaşanan mevsım hatta gunun saatıne gore bıle değışıyor lerı ya da dığer kuçuk parçacıklar etrafında yoğunlaşmasının bulutları meydana çıkardığı bılıniyordu Okyanuslarla atmosferın ılışkısını, ısı ile suyun tum dunya uzerınde paylaşımını sağladığının da farkına varılmıştı Bulutların ögrenılmış olan dığer bır özellıklerı de guneş ışınlarını uzaya gen ılettıklerı, bu sayede yeryuzunün soğumasını sağladıkları ve atmosferdekı ısının buyuk bır bölumünu emdıklerı şeklınde sıralanıyordu Bılınmeyen, bulutların dunya ıklımını nasıl etkıledığı ıdı Şımdıye kadar, bılım adamları araştırmalarını ılıman bölgelerde ve kıtalar uzerınde bulunan bulutlarla sınırlamışlardı Uydu aracılığı ile elde edilen bilgiler, bılım adamlarının bulutların davranışları ile ılgılı bilmedikleri noktaları bulmalarını sağlıyor M Yeni veriler Şıkago Unıversıtesı oğretım uyelerınden Veerabhadran Ramanathan ve arkadaşlarının bulut davranışlarıyla ılgılı elde ettıklerı yeni veriler şöyle Bulutlar sera etkısını umul/nadık şekılde fazla etkılıyorlar Öyle kı atmosferdekı karbondıoksıt mıktarı 250 kat artıyor Bulutlar oylesıne fazla miktarda guneş ısısını gen ıletıyorlar kı yeryuzu uzerınde yoğun bır soğuma etkısı göruluyor Cumulonimbus dıye tanımlanan 16 km yukseklığınde fırtına kulelerı oluşturan tropık bölgelerdekı dev fırtına sistemlerlnln, çok farklı oranlarda etkıler gosterdığı tespıt edıldı Bulutların genel duzeyının uç kat uzerınde ısı emdıklerı ortaya çıktı Bu bulutlar aynı zamanda o kadar fazla miktarda ısıyı gen ıletıyor kı ısıtma etkı Uydu ile gelen bilgiler Bulutlar hakkında uydu aracılığı ile elde edilen bilgiler bılım adamlarını iki gruba boldu Bır kısmı, bulutların çeşıtlıhğı ne ve karmaşıkhğına rağmen, aslında çok basıt bazı ılkelere göre hareket ettıklerını savunuyor Dığer bır kısım ıse (lyımserler) on yıla kalmadan kabul gormuş olan tum modellerın değışeceğıne ınanıyor Bılım adamlarının uzerınde anlaştıkları konu, dünyanın ısınmasında, modellerde, uzerlertnde fazla durulmamasına rağmen bulutlar kadar önemlı rol oynayan unsurların olmadığı Suyun toz zerrecık sı ertelenıyor Bu ozellık, bılgısayarlarda kayıtlı değıl Dunya yuzeyının yuzde 20'sını tropık bolgelerın kapladığı, tropık cumulonimbus bulutlarının orantısız etkılerı dıkkate alındığında, ısı dengelerının ne olacağını varın sız tahmın edın Dr. Ramanathan bu konuda şunları söyluyor "Okyanuslar ısındıgında, denge nasıl korunacak? Isınmada olsun, soğumada olsun en ufak bır değışıklık, tropık ısı dengesını de önemlı ölçude etkıleyebılır " Daha çok ısınan bır okyanus, daha çok bulutun oluşmasına neden olacak Bu arada doğal olarak bulutların ısıtma ve soğutma etkılerı de çoğalmış olacak Soğuk etkısı görulen bolgelerde yukseklıklerı artacak Bulutlar yeryuzunden çıkan ısıları atmosferde emıyorlar, aynı zamanda bır kısmını uzaya da ıletıyorlar Ancak alçak duzeylerde emdıklerı ısı, yukseklıklerı arttığında ve soğuk havada, daha az oranda gen ıletılıyor Dr Ramanathan'ın bu verılerden çıkardığı sonuç, daha çok bulutun yüksek duzeylerde bulunmasının tropık bölgelerdekı ısı dengesını bozacağı ve bu arada sera etkısını şıddetlendıreceğı oluyor Dığer bır saptaması da çöl ve nemli bolgelerin yer değlştlreceği şeklınde Uydu aracılığı ile elde edilen verılerden bır dığerınde de, alçak düzeylerde bulunan ve stratocumbulus dıye tanımlanan tuy bulutlarının Kuzey Amenka, Kuzey Pasıfık ve Guney Yarımkurede'kı okyanusların ılıman bölgelerının neredeyse tumünu kapladıkları tespıt edıldı Bu bulutlar yerel soğutma etkısı gösterecek miktarda güneş ışığını gerı ıletıyorlar 20