Katalog

BESLENME Baştarafı 1. Sayfada temı hastalıklarına yakalandıklarını gözlemledıler Özellıkle de kabız, apandisit ve kalın bağırsak kanseri. Sonra bu hastalıklara karşı duyarlılık tarkları ıle ıkı topluluğun beslenme alışkanlıkları arasındakı derın farkı kıyasladılar Avrupalıların beslenmelerındekı dengesızlık ve rafıne edılmış besinler, Afrıkalıların bıtktsel ve ışlenmemış besinler ağırlıklı beslenme alışkanlıklarına oranla, metabolık ve yozlaşmaya yatkın hastahkların gelışmesınde başlıca etken olarak ortaya çıkıyor Öncelıkle besın lıflerının sındırılmeme özellığı, çeşıtlı ülkelerde yapılan çalışmalarda ıncelendı Halen bu lıflerın tuketım ortalaması duşuk, gunde yırmıyırmı beş gram arasında değışıyor Buna karşıhk ekonomık yönden daha a/ gelışmış ulkelerde, lıf tuketımı çok daha yuksek ve beslenme rejımlerınde sebzeler daha ağırlıklı olduğundan, tuketım ortalaması, gunde yuz grama kadar çıkabılıyor Aslında butun dunya ulkelerınde tahıl urunlerınden alınan lıflerde önemlı duşuşler var Bu bıraz da özellıkle ekmek, patates ve kuru sebze tuketımındekı çarpıcı azalmalardan kaynaklanıyor (dunya ortalamasında bır yuzyılda dort kat azalma) Bır de buğdayın gıderek daha çok ışlenıp, kepeğınden ve lıflennden arındırılması da lıf tuketımını duşuren bır başka etken Lifli besinler kansere çare mi? Besın lıflerının organızma uzerındekı etkılerıne eğılmeden önce ınsanoğlunda sındırımın nasıl ışledığını görmekte yarar var Besınlerde bulunan başlıca maddeler (proteınler, 'şekerler' ve yağlar), daha ağızda, sındırım salgılarının ve enzımlerın mudahalesıyle değışıklığe uğrar Sonra parçalanma mıde ve ınce bağırsaklarda surer ince bağırsaklar, besleyıcı maddelerın organızma tarafından asıl özumsendığı yerdır Lıfler sındırım sıstemı ıçınde genel anlamda pek çok değışıkhkler yapıyorlar Bağırsaklar duzeyınde organızma tarafından ozumsenmedıklerınden, besleyıcı maddelerın sağladığı enerjetık katkıya doğrudan bır yardımları yok Bu nedenle lıflerın varlığı, besınlerın enerjı yoğunluğunu azaltıyor Bunun sonucunda da daha az mıktarda besın alarak sofra başında daha kolay doygunluk hıssıne ermek olası Aynı oranda enerjetık katkı da kısılmış oluyor Bu nedenle kilo vermeye yonelık beslenme rejımlerınde, llf bakımından zengin besinler alınması onerılıyor Alınan besınlerde bıtkısel lıflerın zengın olması da besınlerın sındırım sıstemınden geçış suresını ılgılendırıyor Dunyanın çeşıtlı yerlerınde yapılan araştırmalarda, bır besının alınıp atılması arasında geçen normal zamanı (bu da 30 48 saat arasında değışıyor), buğday kepeğı değıştırmıyor Ama tasfıye olayı uç gunu aşarsa, o zaman kepeğın sureyı değıştırdığı, buna karşıhk besını alıp, atma suresı 24 saatten az olanlarda da geçışı yavaşlattığı behrtılıyor Buna göre besın lıflerı geçış suresını yaklaşık 48 saate ayarlayarak, bağırsak faalıyetlerını duzenlıyorlar Ayrıca yarıseluloz ve özellıkle seluloz gıbı annmış lifler bağırsaklardan geçışı etkılerken, emilebilen tur llfler (pektın) anlamlı bır rol oynamıyorlar Bu arada buğday kepeğının bağırsaklardakı maddelerın hacmını arttırarak kalınbağırsaktakı dışkıyı rektuma doğru yöneltme faalıyetını destekledığını gösteren pek çok olgu var Kabıza karşı lif Besın lıflerının sındırım sıstemının çalışmasında bazı olumlu etkılerı olduğunu bılen araştırmacılar ve doktorlar, aynı llflerın bazı sindirim bozukluklarının önlenmesinde, hatta tedavlslnde rol oynayıp oynamayacaklarını araştırdılar Bunların başında da kabız gelıyor Çeşıtlı ülkelerde yapılan araştırmalar, özellıkle kabıza karşı besın lıflerının, başta tahıl kökenlı lıflerın yararlı sonuçlar verdığını gösterıyor Ancak araştırmaların en ılgınç sonuçları, besın lıflerının kalın bağırsak kanseri uzerındekı etkılerı konusunda Bılındığı gıbı bu kanser turu, başta sanayı ulkelerı olmak uzere, pek çok toplumda olum nedenlerının başlarında gelıyor Bırleşık Amerıka ve Ingıltere'de yapılan araştırmalar, kalın bağırsak kanserlnde proteln fazlalığı ve hayvanı yağların rolunü ortaya koymuştu En yenı araştırmalar ıse karmaşık glusıdlerın ve özellıkle lıflerın bu yuk çapta tuketılmesının tehllkeyi azalttığını ortaya koydu Bu arada Fransa, Ingıltere ve Isveç'te yapılan araştırmalarda da çok az mıktarda besın lıfı tuketılmesının, gerek erkek ve gerekse kadınlarda rektokolık kanser rızıkosunu çok arttırdığı ortaya kondu Butun bu verılere, etyemezler arasında kalın bağırsak kanserınden olenlerın oranının çok düsük olduğunu eklemek de olası Besın lıflerı, ağırlıklı olarak sındırım sıstemı ıçın yararlı görunurken, su tutma ve lyon alışverışı kapasıtelerıyle de maddelere baglanmak ya da mıde ve bağırsak ortamının nıtelıklerını değıştırme özellığıne sahıpler Pekı, acaba varlıkları, besınlerın bıze sağladığı besleyıcı oğelerın sındırımını saptıramazlar mı? Doğrudan doğruya bu besı öğelerının metabolızmasının bozulmasına bağlı bazı patolojık durumları körükleyemezler mı? Eleştiriler Bugun eldekı verıler lıf bakımından zengın bır beslenmenın, vıtamın alınmasını aksattığını gostermıyor Besin llflerlnln mlnerallerln slndlrlmi uzerindekı olumsuz etkileri ile ilgili tartışma ise eleştlrlye daha açık. Sorunun pek basıt olmadığını araştırmacılar da kabul edıyor Gerçekten de bazı annmış lıfler, madenı tuzlardan yoksun ıken buğday kepeğı gıbı bazı doğal lıf kaynakları da bol lıf ıçerıyor Buna karşın besınsel proteınlenn özumlenmesı lıflerın varlığı nedenıyle aksayabılır, çunku proteınlenn sındırılebılırlığı çoğunlukla azalıyor Ancak oran yıne de çok yuksek, % 8085 dolaylarında kaldığından, proteın bakımından lyı beslenen toplumların halkında bır sakınca söz konusu değıl Gelışmekte olan ve gerektığı kadar proteın alamayan ülkelerde ıse bol besın lıfı, protein açığını yukseltebılır Ancak bunu da kanıtlamak gerekiyor Bu arada besın lıflerının şekerın ve kandakı glıkozun özumlenmesındekı rolu, son on yılda pek çok araştırmaya konu oldu Kanda glıkozun artması olarak tanımlanan şeker hastalığı, yeterınce ınsulun salgılanmamasından kaynaklanıyor ve yıne bır "gelışmış ulke" hastalığı 197O'lı yılların ortalarında Bırleşık Amerıka'da bır araştırma ekıbı tarafından yurutulen ve klasık beslenme rejımı yerıne, "karışık şekerler ve lifler bakımından zengin" yenı bır rejım, bırkaç haftalık uygulamalar sonunda aç kaınına kan şekerınde anlamlı duşuşler sağladı Benzer sonuçlar Kanada'da, şışman şekerlıler uzerınde yapılan araştırmalarda elde edıldı Besin lifi nedir? Pekı, ama neye besın lıfı dıyoruz? Beslenme ve fızyolojık bakış açısından bıtkı lıflerının ortak özellığı, mıde ve ınce bağırsaklar tarafından salgılanan ve sındırımı sağlayan sular tarafından çözulup dağıtılmayışları Böylece ekmek ya da patatesın nışasta molekulu, karmaşık glusıd (ya da polısakarıd), bağlantıları sındırım enzımlerı, tukruk bezlerı ve pankreas salgıları tarafından kolayca kesılen, çok sayıdakı glıkoz molekullerınden oluşuyor Buna karşıhk besın lıflerı dıye tanımlanan dığer karmaşık glusıdlere, bu enzımlerın etkısı ulaşamıyor Işte bu bıleşıkler yalnız ınsanın kalınbağırsağında ve basıt mıdelı hayvanlarda (monogastıkler) bakterı uremesı ıçın kalıntı artıklar olarak kullanılıyor ama gevış getırenlerın ışkembelerınde de aynı ışlemı gerçekleştırıyorlar Besın lıflerı çeşıtlı maddelerın karışımından meydana gelmekle beraber, genellıkle bıtkısel hucrelerın yuzeyınde bulunuyor Başlıcaları da seluloz, yarıselulozlar, odunözu ve pektınler Bıtkı lıflerı bakımından en zengın besinler kuru sebzeler, ışlenmemış tahıl urunlerı ve baklagıller Tahılların tanelerı ıçınde lıfler daha çok tanenın çevresel tabakalarında bulunuyor ve kepeğı bunlar oluşturuyor Tanenın ağırlığının % 15'ını de bu oluşturuyor Tohumunda da durum aynı Dolayısıyle unların lıf oranları doğrudan doğruya buğdayın ışlenmesı sırasındakı ışleme oranına, yanı kullanılan tanelerın bölumlerıne bağlı 14 Bu fılmlerde görduğumuz kalın bağırsak sındırım sisteminın son yırmı oes santımetresını oluşturuyor Sındinm posalarının geçışını ve stoklanmasını sağlıyor (A) Besin lıflerı bu geçışı duzenleyıp kabızı önluyor Ayrıca bırçok yenı araştırmada lıtlerın ve de özellıkle tahıl ve baklagıllerden gelen litlenn karacığer kansenne sebop olan tumörterın oluşmasını engelledığl de ılerl suruluyor (B) Bunun kanseroıen maddelerln kalın bağırsak mukozası uzerındekı etkısının saptırılmasından kaynaklanma olası olmakla birlikte, buna yol açan mekanızmanın keşfi gerekiyor Lif tüketerek kolesterol düşürmek Kalpdamar hastalıklarının başlıca nedenlerı, kandakı kolesterol oranının yükseklığı, kanda trıglıserıd grubundan yağların yoğun olarak bulunması ve tan