Katalog

LONDRA'DAN MATEMATİK ABD'nin şerefine "kabak çiçeği" Edip Emil öymen G uneş ışığınm ıtme hızı ıle gıdecek bır uzay aracı Yanı yakıtı "foton" 60 bın metre karelık bır kabak çlçeğl gıbı 'Kabak çıçeğı", çunku uzaya çıktıktan sonra yerden yollanacak sınyaller ıle saklı olan kanatları açılacak, uzayacak, yuvarlak bır yelpaze gıbı buyuyecek Adres Merıh 200300 gunde yolculuk Sanıyede 10 kılometre hızla Insansız bu uzay aracı Ingıltere'nın Amerika'nın keşfının 500. yıldönümü nedenıyle 1992'de Merıh'e gönderılecek uzay aracı önerısı Evet, Amerika'nın keşfı uzayda kutlanacak ıkı yıl sonra Neden uç uzay aracı? Krıstof Kolomb'un Nia, Pınta ve Santa Marıa adlı uç gemısı olduğu ıçın Araçlar, uluslararası bır yarışma sonucunda saptanacak Yarışmaya Ingıltere, Amerıka'dan Johns Hopkıns Unıversıtesı Denel Fızık Laboratuvarı, Massachusetts Instıtute of Technology (MIT), ayrıca Sovyetler Bırlığı'nden 4, Çın'den ıkı kurum ıle Kanada'dan Uzay Derneğı ve italya katılacak İskambil kâğıtlarını kaç kez karıştırmalı? Kumarbazlar, briç ve poker meraklıları, sıradan oyuncular: Hepsi destelerin yeterince karılmadığından şikâyetçi... Haklılar... Kartların rastgele dizilişlerini sağlamak için 7 kez karmak gerekiyor. Çevirt özgıir Ulusoy ır deste iskambil kâğıdım, adamakıllı karıştırabılmek ıçın yedı kez karmak yeterlı Ne eksık ne fazla Kâğıt oyunlarının dıkkatlıce gözlenmesı ve bılgısayarlarla yapılan ınce nesaplamalar sonucu elde edılen matematıksel verıler, pek çok kumarbazın, briç meraklısının ve sıradan oyuncunun sezgılerını doğrulamakta, kağıtlar yeterince karışmıyor. Buluş, gazıno sahıplerınden kâğıt oyuncularına sıhırbazlara kadar, kâğıtların ne öiçüde rastgele dızıldığını bılmekten çıkarı olan herkesı ılgılendırıyor işın matematıksel yanı oldukça karmaşık, çünku bır destedekı kartlar "n" farklı şekılde dızılebılır Olası permutasyonların sayısı 52 faktörıyel, yanı 52x51 x50 yaklasık olarak 10*3 (yanında 62 adet sıfır olan dığını duşunuyor Bu dertten mustarıp olan Harvard Unıversıtesı'nde matematıkçı ve ıstatıstıkçı olarak görev yapan bu buluşun yaratıcılarından Dr. Persı Dlaconls, sorunu çözmek ıçın kullandıkları yöntemlerın matematıkçılerın soyut matematık problemlerını çözmek ıçın hallhazırda kullandıkları yöntemlerden farksız olduğunu söyledı Aynı zamanda bır sıhırbaz olan Dıaconıs, ylrml yılı aşkın bir sure gazıno mudavımlerı ıle sıradan oyuncuları gözledı Araştırmalarda en çok, destenın ıkıye bölunerek karıldığı "ıç ıçe geçme" yöntemı ıncelendı Dıaconıs'e göre bu yör'em, kartların rastgele dızılmesını sağlamıyor "Çoğu kışı kartları üç, ya da dört kez karıştırır, beş genelde fazladır' "Kartların fazla karıştırılmasının, her zaman ıçın lyı karıştırılması anlamına gelmedığının farkına varılması, kumarbazların kazanma şansını arttırdı Dr Dıaconıs ayrıca, bırden fazla deste bır arada karıştırılıyorsa, ust uste daha fazla kez karılması gerektığını söyledı Ikı deste dokuz, altı deste on ıkı kez karılmalı Atlantık Cıty Trum Plaza'da sekız deste, her oyunun başında karılıyor Gazıno sahıplerınden bırı kartları kontrol ettıklerını ve tamamen rastgele dızılmış olduklarından emın olduğunu söyledı Şu ana kadar kımsenın şıkâyetçı olmadığını da ayrıca ekledı Kartları bılgısayarların kardığı özel turnuvalar dışında, briç oyuncuları kartları genellıkle dört kez karmaktadır Buyuk bır sabırla, dığerlerını sınırlendırmeyı de göze alarak kartları yedl kez karanların sayısı oldukça az Dr Dıaconıs, briç oyuncularının karılmış glbl gorunen, ancak dızılışı rastgele olmayan kartların sağladığı avantajı kullan B A 7 2 İ8İ 9 İ3 Üsttekl kartlar •1. Kan? Bir deste kart keslllp kanldıktan sonra bile Hk düzenlemedokı bellı parçalar eskısı gıbı kalıyor Fotoğraftakı ömekte kupalarıkıye bölun dü Bırlıden altıya kadar olanlar ve yedıden papaza kadar olanlar ve sonra ıkl grup kart kanldı Alttakl kartlar Kartlar artık aynı duzende değll, ancak içine dlğer kısımdan kanşmış kartların bulunduğu blrlıden altıya kadar olan dızı aynen kalmakta Oyundakı kartların sayısı fazlalaştıkça kansmalan ıçln daha fazla kanlmalan gerekiyor Dlyagram Kavızlı çızgıler, destedekı ılk kartın, destenin bırden başlayarak yedi kez kanştmldığında geleceğı olası konumlar gösterıyor örneğın bırıncı kanştan sonra destede ılk sırada bulunan kart yıne ustte bulunan bırkaç kartın ıçerısınde Hatta beşıncı ya da altıncı strada yer alması olasılığı duşuk Dörduncu karıştan sonra bıle başlara yakın olma olasılığı yüksek Ingıltere'nın aracını Cambrıdge'de unıversıte yakınlarındakı buyuk teknoparktakı futurıstık araştırma fırmalarından bırı ıle Southampton Unıversıtesı yapacak Tasarı şu Araç uzaya çıkınca, artık roket motoruna gerek yok Saklı duran ve çok ınce bır maddeden yapılacak olan, 15 futbol sahası buyukluğundekı yelpazesı yavaş yavaş açılacak 4 metre çapında, 4 metre uzunluğunda bır sılındırde saklı olan yelpaze açılınca, 250 metre uzunluğa ve 60 bın metre kare buyukluğe erışecek Dunya eksenınden çıktıktan sonra da hızını ona guneş ışını verecek Yanı ışık partıkullerının (fotonlar) ıten gucu ıle sanıyede 10 kılometrelık bır hız kazanacağı hesaplanmış Buna göre yolculuk 200300 gun alırmış Aracın ağırlığı da sadece 500 kılo Bu araç tasarımını gelıştırmek ıçın şımdı çalışmalar başladı Ancak Avrupa'yı uzayda kımın temsıl edeceğı yarışmanın daha sonrakı bır aşamasında bellı olacak. 0.00 bır briç kulubu, Dr Dıaconıs'e danışmış Oyunu bır sure ızleyen Dıaconıs sorunu hemen çözmuş Oyuncular destenın bır öncekı eldekı konumlanışına bakarak, kâğıtların yenı eldekı dağılımını tahmın edıyor Dr Dıaconıs ıle Dr Bayer'ın, kâğıtların rastgele dızılımınden söz ederken aslında kastettıklerı şu Ancak yedinci karıştan sonra, 52 karttan her birlnln deste Içinde herhangi bir yere gelme şansı eşit oluyor. Yanı, dönum noktası yedı Ek karışlar, belırgın bır değışıklık getırmıyor Aksine, mükemmel bır bıçımde seklz kez karıştırılan kartlar, neredeyse karılmadan öncekı konumlarına gelıyor Dr Dıaconıs ıle Dr Bayer, sıradan karışlar göz önüne alındığında kartların hangı karıştan sonra tamamen rastgele konumlandığını bulabılmek ıçın, oyuncuların kâğıt karış yöntemlerını ve Las Vegas'ta bu ışı kendıne görev edınmış olanların kullandıkları yöntemlerı ınceledı Dr Bayer her poker oyunundan sonra oyunculardan kartları kendısı ıçın karmalarını ıstedı Ayrıca bılgısayarla da farklı karış şekıllerı denendı Uzun deneyler sonucunda aranan sayının yedı olduğu bulundu ve sonuç matematıksel olarak soyut bır şekılde kanıtlandı Buluş sahıplerı şöyle dıyor "Gerçeğe uyan bırtakım şeylerın doğru durust bır tanımını yapmaya ve bunu matematık dılıne çevırmeye kalktığınızda, sonuç genellıkle hayal kırıcıdır Bız şanshydık, çunku formul gerçek sorunla çakıştı Yanı tam anlamıyla bır mucıze" (Naw York Tlmea) dığını duşunuyor Bu dertten muzdanp olan