Katalog

Dr. Ardalı ile görüşme: "Freud,aşıldı ama hâlâ yerinde' r\ Cahit Ardalı,* Freud hak1 ! • I . kındaki görüşmeye Freud la Einstein arasındaki benzerliği vurgulayarak başlıyor: "Ikisi de önde gelen düşünürler, ikisi de inatçı. Einstein son otuz beş yılında tek bir ürün veremedi bu yüzden. Freud hiç olmazsa hatalarını kabul ederdi." Dr. Ardalı 'ya göre Freud'un yeterince anlaşıldığı tanışılabilir, bunun nedenlerinden birisi kullandığı çetrefil Almanca. Bir diğeri ise, önemli dokümanlarının yayınının 2000 ya da 2102 yıhna dek ertelenmiş olması. Zira, Freud'un pek çok görüşünü çağın ahlakına uyeun oıarak değiştirdıği biliniyor. Hakiki görüşleri merak konusu... "Freud'a ilijkin pek çok bilgiyi hastalarından Marie Bonaparte'ın günlüklerinde bulmak mümkün. Kendi analizini yapmaya başladığıru buradan öğreniriz; iistelik bunlann yayımlanmasını arzulamaz." Ona göre "gelecek nesiller düjünmeye değmez." Freud'un psikanalitik teorisi biyo şünceyi gelijtiren oydu. Hekimlerin, sağlıklı bedenin ışleyişi hakkındaki pek çok veriyi, hastaltklı bedenden kalkarak elde ettiklerini düşünürsek, Freud'un da kişiyi nevrotik belirtilerden yola çıkarak tanımlamaya ve açıklamaya çalışması hekimliğiyle pek uyumlu gözükür. , Yüzyıl kadar önce, tıpta gün patolojinin günüydü. Pek çok hastalığa işaret eden organ ve doku değişiklikleri tek tek bulunuyor, hastalojist bir yapıda ve Newton'la Einstein'ın geliştirmiş olduğu mekanik görüşlerin etkisi altında. "Heisenberg ya da Bohr'un fiziğe katkılarını ise görmezden gclmiş. tnsan davranıslarının oluşum ve gelijmelerinde ailenin ve toplumun etkilerini ikinci planda tutmaya özen göstermiş. Kişinin gelismesini, kişinin kendi potansıyelinde ve yarattığı fantazilerde bulmuş." Dr. Ardalı, Freud'un duygulann gelijimiyle de yeterince ilgilenmemiş olduğuna ve 3 yaştna kadarki dönemin belirleyieiliğini vurgulamamış olmasına dikkat çekiyor. Çocukanne biriminin önemini de gözden kaçırmış Freud. Bütün bu olumsuzluklar dökümünün ardından, psikanalitik teorinin temel kavramlarını ona borçlu olduğumuzu vurguluyor Dr. Ardalı ve T.H. Huxley'den bir söz aktarıyor: "Bilimin trajedisi, güzel bir hipotezi çirkin bir gerçekle katletmesidir." 4 tnşKİn ve ÇOCUK Pslkiyoırlsıl, is tanbul. lık etkenleri ortaya çıkarılıyordu. Ruhsal hastalıklarla uğrajmaya "cüret eden" hekimler, patolojinin sağladığı olanaklardan meslektaşları ölçüsünde yararlanamadılar. DüşUncelerin ve duyguların olujumunu, anatomi ve fızyolojiden yola çıkarak açıklamak mümkün olmadı. O dönemde patolojinin işgal ettiği yerin bir benzerine de bugün, görüntüleme tekniklerine dayanan radyolojı, nükleer tıp gıbi dal Freud okuma önerileri t reud'un en iyi >ekilde, kendi yazdıklarından okunabileceğini söylemek pek pratik bir öneri sayılmaz. Çünkü tüm eserleri çevrilmediği gibi aradaki boşluklar bütünsel bir kavrayışı zorlajtırıyor. Kaldı ki profesyonel olmak için bir amacı olmayan ve fıkir sahibi olmak isteyen okur için zorunlu da değil. I reud düşüncesi ve uygulamalarına tlişkin bilgilcrin derli toplu sunulduğu üç kitabı önermek isterim. Engin Geçtan'ın Çağdaş Yaşam ve Normaldışı Davranışları ile Psikanaliz ve Sonrası, temel kavramları ve bunların Freud sonrasında geçirdiği dönüşünıleri kolay okunur bir dille anlatıyor. Remzi Kitabevi'nin yayını her ikisi de Orhan öztürk'ün Psikanaliz ve Psikoterapi kitabı da psikanalitik teoriye temel oluşturan bilgiyi özlü bir jekilde aktarıyor. Klasik bilgiye daha çok yer veren bir kitap. Evrim Yayınları'ndaki yeni baskısı çok yakında piyasa çıktı. • I ngilizce'de ise sayısız "giriş" kitabı var. Hepsi birbirinden güzel. Ama kişisel gözdem, "A and Z"nin Freud for Beginness adlı çizgili kitabı. Almanca'da Freud ve ona ilişkin okumak ise herhalde başlıbaşına bir zevk. lar oturuyor. Şimdi onlar çok moda, pek çok biÜnmeyeni açıklığa kavujturuyorlar. İnsan davranışına da epey ışık tutacağa benziyorlar. Ne var ki, Freud'u doyurmayan biyolojik veriler onu psikanalitik teoriye yönelttiği gibi, psikiyatristleri de bu tür ışık kaynaklarına ep>eyce soğuk bakmaya itti. Onun gözde bilimi fizik, bilhassa termodinamik ve mekanik oldu. Kapalı sistemleri esas alan; korunan, dönüşen enerjilerle uğraşan on dokuzuncu yüzyıl sonu termodinamiği, Freud'un psişik enerji kavramına kaynaklık eder. İnsanın ruhsal "aygıt"ını adeta bir buhar kazanı gibi düşünen Freud, var olan cinsel enerjinin çeşitli biçimlerde boşaltılmasının (dolayısıyla da kazanın patlamadan işlemesinin) davranışın temelinde yatan eğilım olduğunu önerir. Enerji niye cinsel? (Freud her şeyi cinsellikle açıklıyor ya, ondan!) Hastalarda gördüğü belirtilerin ardını arkasını arajtırdığında, çocukluk yıllarındaki cinselhayatı bulan Freud, enerjinin kaynağının doğuştan gelen, biyolojik bir cinsel dürtü olduğunu kabul eder. Daha sonraları cinsel dürtüye, saldırganhk dürtüsünü de ekler. Ama temel yaklaşım, çeşitli revizyonlara rağmen varlığını muhafaza eder: Fazlalık enerji bir jekilde sübaplardan dışarı verilmelidir. Sağlıklı bireylerde, dışarı verme işlemi topluma faydalı biçimlerde yapılır. Hasta bireyler ise, fazla enerjilerini bu jekilde veremediklerinden, düjünce ya da davranı; düzeyinde kabul edilemez, işe yaramaz belirtiler üretirler. Bu çok mekanik gözüken yaklaşımı Freud'un da pek ideal bulduğu söylenemez. Yirminci yüzyılda bir kenara atılmış bir mekanik anlayışına dayanmasını bir yana bırakalım. İnsan davranışını fizik ile anlamak ne ölçüde mümkün? Ama Freud'un bajka çaresi yoktu. Ve bizi uyarmıştı! Kendi dürtü teorisini mitoloji ya da metapsikoloji diye adlandırması, psikanalizi ne ölçüde bir dogma olarak kabul ettiği hakkında bir fikir verebilir. Gelişim aşamaları sırasında olanbitenin insanın gelecekteki hayatını nasıl ve hangi yoldan etkilediğini araştırmak, ilk kez Freud'un aklına gelmedi herhalde. Ama, bu konudaki en kapsamlı ve sistematik düşünce tarzını ortaya attığını en atejli karşıtları bile yadsımıyorlar. Ustelik, teorisini oldukça sık gözden geçirdiği bilinen Freud, her evrede önemfi değişiklikler yapmaktan çekinmiş birisi değildi. 1897'de psikanalitik keşiflerine bajladığında, bir terapi yöntemi bulmak gibi bir yüce amaç ifade etmiyor; Sadece, Descartes'tan o (ve bu) yana süren "akıl eşittir ruh ejittir bilinç" önermesinin alternatiflerini arıyordu. Rüyalara ve gündelik hayatın aynntılarına daldığında has Freud 19021908 arosı, öârencilerini ve psikanalizin diğer öncülerini çevresinde topladı. Bu ilk analilikçiler Viyana Psikanalist Birliği'ini oluşturdular Pslkanallst hareket Freud, bugün hakkında neler düşünüyor (du)? / / O üt çocukluğu dönemini O çok vurguladığım için doğuştan gelen (yapısal) etkenlerin önemini yadsıdığım şeklindeki suçlamaya karşı bir cevap hakkı kullanmak istiyorum. Suçlamanın kaynağında, insanlaıın nedensonuç ilişkisine kısılıp kalmaları yatıyor. Gerçek hayatta olan bitenin tanı tersine, hastalıkları tek nedenle açıklamakla yetiniyorlar. Psikanaliz, hasta]ık nedenlerini araştırırken rastlantısal etkenlere ağırlık verir, doğuştan gelenleri ise pek önemsemez. Ama bunun en önemli nedeni, rastlantısal olanlar hakkında gerçekten söyleyecek bir şeyleri olması, yapısal etkenler hakkında ise herkesin bildiğinden fazla bir şey bilmemesi (...) Her iki kümedeki etkenlerin ortakla$a sonuçlar yarattığı kanısındayım; (...) dogustan ta$ıdığı özelhkler ve rastlantılar, bir insanın yazgısını belirlerler. Genellikle ikisi bir a ı da etkilidirler. Hangi bireyde hııgi etkenın daha ağırlık taşıdıpm ayırt etmek, ancak ner bi. vaka.nn tek tek anlaşılmasıyla mümkün olur (...) Bireysel vakalarda yapının ya da yaşantının payını kestirebilmemiz bilgimizin ulaştığı evrcye bağlı; bilgimiz ve anlayı^ımızın dcğişmesine paralel olarak yargılarımızı, (klinik) kanaatımızı değiştirme hakkına da sahibiz." ("Transferans'ın Dinamiği" adlı makalesinden, 1912). "Bugün", Freud için neler diyebilir? Sürekli bir nörobiyoloji rüzgânndan söz ediyoruz. Ama bu rüzgâr karşısında Freud'un ayaktalığının açıklamasını Thomas Mann'ın şu ifadelerinde bulmak mümkün: "Büvük hakikat karşıtı da bir büyük hakikat olan bir hakikat." Dosya Not 1 Niıan 1990