Katalog

S O S Y O L O J İ D E S O N 1 0 Y I L Sosyolojinin temel kavramları değişiyor 1980'lerde kültürel değişme konuları sosyolojinin odağına yerleşti. Ekonomi politik, kültürü bir yansımacılık bağlamında ele aldığı için eleştirilmeye başlandı. Son 10 yılda sosyolojide hem bir çözülme hem de yeni yeni fikirlerin doğduğu bir ortam yaşandı. Söyleşi: Şahin Alpay Prof.Dr. Ayşe Öncü Prof. öncu Hayır Çok durağar, bir dönem oldu, ama Türkiye'de gayet lyı yetışmış bir toplum bılımcılerı kadrosu da var 1980'lerde belkı ıstenılen uretım yapılamadı, ama tum yokluklara karşın Turk toplumunun değışmesı uzerıne yazan çızen ve araştırma yapan sosyologlar oldu Unıversıteler böylesıne çalkantılı olmasaydı, bu yıllar daha verımlı geçecektı Fakat yıne de 1980'lerde yapılan araştırmalar Turkıye'nın değişme dınamıklerıne ılışkın ötekı azgelışmış ulkelerden farkını vurgulayan bir dızı konuyu gundeme getırdı Târımsal yapı araşt'rmaları Türkiye'de orta ve kuçuk köyluluğun sureklılığının nedenlerı ve sonuçları uzerıne yoğunlaştı yor? Sanayı ötesı toplumda ışbolumu nasıl olacak? Enformasyon, bılgı toplumu nedır? Bu toplumda değişme nasıl oluyor? Böylece sosyolojinin temel kavramları da değışmeye başladı Kültürel değişme konuları sosyolojinin odağına yerleşti Ekonomi politik, kulturu bir yansımacılık bağlamında ele aldığı ıçın eleştirilmeye başladı kısaca, 1980'lerde sosyolojı hem bir çözulme hem de yeni yeni fikirlerin doğduğu bir ortam yaşadı Köylülük hâlâ belkemiği Geçenlerde dlnlediğim bir konuşmanızda 1980'lerde hemşeri cemaatlerinin kazandığı onem uzerinde durdunuz... Prof. öncu Evet, 1980'lerde Türkiye'de köyluluğun hâlâ toplumun belkemığını oluşturması, ışçı sınıfının sanayı ışçılığı olarak deneyımlerının çok sınırlı ve kı C ok kabaca, toplumsal yapı, yaşam, kultur ve değışmesını ınceleyen bı. lım dalı olarak tanımlayabıleceğımız sosyolojl, toplumsal bıhmler arasında sınırları çızılmesı belkı en guçolan dısıplın Toplumsal yaşamın hemen her alanı sosyolojının konusu olabılıyor Bunun ıçın sosyolojının eğıtım, bılım, hukuk, dın, sıyaset, sanat, edebıyat sosloyojısınden gelışme, sanayı, tarım, kent, köy sosyolojısıne kadar uzanan pek çok dalları var Son on yılda sosyolojide gozlenen ana eğlllmler nelerdır"? Dunyada ve Turklye'de sosyolojının yeni yonelımlerı nedır? Bu sorular uzerıne Boğazıçı Unıversıtesı Sosyolojı Bölumu Başkanı Prof. Dr. Ayşe öncü ıle konuştuk Soyleşımızın bir özetı şoyle camaları arttıkça, bu harcamaların hedef aldığı toplum kesımlerı uzerıne araştırmalarçoğaldı, uygulamaların değerlendırılmesıne genış fonlar ayrıldı ABD, Ingiltere ve Kuzey Avrupa'da bırçok yukseköğrenırr ve araştırma kurumunda sosyolojıyı bes leyen bu fonlar oldu ABD'de araştırma ların buyuk çoğunluğu ışsızlık, yaşlıhk zencıbeyaz, bölunmuş aıle sorunları, İnglltere'de konut sorunu, Batı Almanya'da göçmen ışçıler sorunu uzerıne yapılar araştırmalar adeta bir endustrı halıne gel mıştır 1970'lerde bu tur bir kurumsal sosyolojının yanında, daha eleştlrel bir sosyolojiden de soz etmek mumkun Dısıplının kendı ıçınden kaynaklanan ana muhalıf ekol, kendını politik ekonomi başlığı altında tanımladı Bu ekol, toplumsal olgular butununun ıktısat, sosyolojı ve sıyaset başlıkları altında parsellenmesını eleştırıyordu Esas olarak kapıtalıst toplumun dınamıklerıne bir butun olarak ve eleştırel gozle bakan bu ekol, sosyolojide yenıyı, farklıyı sımgelıyordu Türkiye: Duraklama dönemi 1980'lerde Türklye'de sosyolojinin durumuna baktığımızda ne goruluyor? Prof. öncü 1980'ler Türkiye'de sosyal bıhmler açısından bir duraklama dönemi oldu Bunun çeşıtlı nedenlerı vardı Unıversıteler çok genış çaplı bir yenıden örgutlenmeye sahne oldu Bunun etkısıyle unıversıtelerde araştırmalar durdu En hayati konular Türklye'de her zaman tabuydu. Ama bu dönemde lyıce tabu oldu Batı'da toplumsal sorunlar hakkında ne kadar çok şey bılırsek, o kadar tyı önlem alabılırız dıye duşunulduğu halde nedense Türkiye'de hemen uzerıne bir kapak kapatılır, araştırma yapılamaz örneğln 1980'lerln en onemli konusu askeri kurumlardı Bu konuda hemen hemen tek çalışma Mehmet Ali Blrand'ın kıtabıdır Bırand, bu kıtabı bir gazetecı olduğu ıçın yazabılmıştır Bir sosyal bılımcı konuyu tarafsız yöntemlerle araştırdım derse, çok daha sakıncalı sayılabılıyor 1980'lerın başka bir özellığı de Batı'da da ötekı Ortadogu ulkelerı uzerıne yapılan araştırmaların hem nıtelık hem nıcelık açısından daha ağırlık kazanmasıydı Türklye'de sosyal billmlerin durumu 1980 lere nazaran 1960'larda ve 1970'lerde daha lyiydi denebillr mi? Prof. öncu Ben o kanıdayım O yıllarda çok araştırma yapıldı Yeni fikirlerin uretıldığı gelışmış ulkelerde Turkıye uzerıne doktora tezı yazan oğrencı sayısı çok daha fazlaydı Bunlar, Turkıye'ye donup araştırmalarını burada surduruyordu Artık bunlar azaldı Araştırma olanaklarının çok sınırlı olması nedenıyle dönen de yok gıbı 1980'lerde Turkıye, belkı Almanya dışında Batı'da fon ayrılacak kadar ılgınç bir ulke olarak gorulmedı Turkıye otorıter bir rejımın hâkım olduğu, araştırma yapılamayan, ıçıne kapaiı bir ulke görunumu verdı 1980'lerln Türklye'de sosyal bllimler bakımından harcanmış yıllar olduğu söyleneblllr mi? Ağırlık kazanan ekoller Sayın öncü, son on yılı düsunecek olursak, sosyolojl biliminde ne glbl genel eğlllmler var? Prof. öncü 1980'lerde sosyolo|i gerçekten çarpıcı değışmelere sahne oldu Bu değışmelerı aktarabılmek ıçın daha öncesının, 1970'lerın bir panoramasını çızmek gerekır Ancak bunu yaparken bir noktayı hatırda tutmamız zorunlu Sosyolojı kuramsal çerçeve, araştırma yontemlerı ve konuları bakımından çok çeşıthlık gösteren bir bılım dalı Sosyolojinin çatısı altında, çok farklı, bırbırlerıyle çatışan ve çelışen değışık ekollerın var olması, dısıplıne buyuk bir canlıhk ve uretkenlık getırmektedır Tum bunlar, bir butun olarak sosyolojıder» soz etmeyı guçleştırıyor O zaman soruyu şoyle koymak gerekır 1980'lerde sosyolojide hangı ekoller canlılık kazandı, hangılerı geçerlılığını yıtırdı? 1970'lerde çok kabaca Iki tür sosyolo]i yapılıyordu denebılır Bir yanda refah devletının sosyal sorunlara yonelık uygulamalannı ınceleyen bir kurumsal sosyolo|l'den soz edebılırız Ikıncı Dunya Sa vaşı'nın sonundan ıtıbaren gelışmış Batı ulkelerınde refah devletinin sosyal har sa surelı olmasının yanı sıra buyuk kentlere goçenlenn karşılaştıkları kımlık sorunları başka bir önemlı araştırma konusu oldu Araştırmalar, buyuk kentlerde oluşan hemşeri cemaatlerının, kent nufusunun sıyası partılere ve sıyasete eklemlenmesınde çok önemlı bir mekanızma olduğunu ortaya koydu Dünyaya dönersek, onumüzdekl 10 yıtda sosyolojl araştırmaları slzce hangi konular uzerinde yoğunlaşacak? Prof. öncü Görsel ıletışım, global kultur, buna reaksıyon olarak ortaya çıkan yerel çeşıtlemeler sanırım en önemlı konular olacak Kültür sorunu sosyolojide başlıbaşına bir sorun olarak yenıden gundeme gelmış durumda Uzun yıllar uvey evlat olarak görulen kultur sosyolojısı şımdı en canlı alanlardan bırı, kulturun belkı "üstyapı" değll, "altyapı" olduğu anlayışına gelındı Kultur, ıdeolojı, bılgı yanında yeni teknolojılerle bırlıkte çalışma yaşamında, ış bölumunde ortaya çıkan değışmelerle ılgılı araştırmalar guncellık kazandı Eskıden ev ve çalışma mekânı ayrımı vardı, şımdı bunlar bırbırıne karışmak uzere Global kültürün parçasıyız 1990larda Türklye'de sosyolojl nereye yönelebllir? Prof. öncu Turkıye nın bu eğılımlerın dışında kalması mumkun değıl Turkıye de global kulturun bir parçası halıne gelıyor Turkıye 1980'lerde dunya ıletışım ağının bir parçası olmaya başladı, 1990'larda daha da böyle olacak Artık Turkıye'nın eskısı kadar dunyadakı kultuLütfen sayfayı çeviriniz 1980'lerde eleştlrel sosyolojl de sarsıntı geçlrdl. Çunku eleştırel yaklaşımlar esas olarak sanayı toplumunun urettığı kavramlar bağlamında eleştırıler getırıyordu 1980'lerde bu kavramların, ortaya çıkmaya başlayan sanaylötesi toplumun anlaşılmasında yetersız olduğu goruldu Toplumda ne tur bir değişme yaşanı