Katalog

TIP A R A Ş T I R M A L A R I Kurşunun zararı kalıcı Az miktarda kurşun bile çocuklarda kalıcı nörolojik hasarlar yapıyor. Çeviri: Dr. Ahmet Türker e yapılan yeni bir araştırma, az miktarda kurşun alınmasının çocuklarda kalıcı nörolojik hasara yol açabildiğini ortaya koydu. Elde edilen bulgular, ortamdaki kurşun miktarının azaltılması için, Amerikan hükümetinin ve çevreci bir grubun bir kampanya başlatmasına neden oldu. Pittsburgh Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden Herbert Needleman, ilk kez 1970'li yılların ortalarında kurşun ölçümü yapmış olduğu 132 çocuğu yenlden muayene etti. O zamanki çalışmada, çocukların süt dişlerinde yüksek düzeyde kurşun (kümülatif temasın ölçütü) saptanmasının zekâ testi, konsantrasyon testi ve diğer psikolojık ölçümlerde düşük puanlar elde edılmesiyle bağıntılı olduğu ortaya konulmuştu. Needleman, bu çocuklardaki nörolojik hasar ve davranış bozukluğunun adolesan dönemden sonra da sürdüğünü bildiriyor. Kurşunun, düşük düzeylerde bile sinir sistemini etkilediği bilinmekte. Ancâk bu, kurşun teması sonrası 5 yıldan daha uzun bir süre geçmiş olan çocukların sağlık durumunun ikinci kez gözden geçirildiği ilk çalışma. Needleman, etkilerin kalıcı oldugunu ve yaşamdaki gerçek başarıyı etkilediğini belirtiyor. Yakınlarda yapılan bilimsel bir panelde kurşunun hayvanlarda kansere yol açtığı konusunda uyarılarda bulunulması ve Needleman'ın saptadığı bulguların yayımlanması aynı zamana rastlıyor. Ayrıca çevre ve besinlerdeki kurşun miktarının arttığı endişesı de yaygınlaşmakta. Kurşunun insanlarda kansere neden olduğu yolunda herhangi bir kanıt yok. Ancak, çocukların kanındaki kurşun düzeyinin düşürülmesi gerektiği vurgulanıyor. ABD'deki Hastalık Kontrol Merkezleri, tedavi görmeyi gerektirmeyecek daha düşük bir kurşun eşiği önermeyi düşünüyor. 1976 yılında bir desilitre kan için tehlike düzeyi 40 mikrogramdı. Daha sonra bu düzey desilitrede 25 mikrograma düşürüldü. Hastalık Kontrol Merkezleri ve Çevre Koruma Kurumu, şlmdi bu eşiği desilitrede 1015 mikrograma indiriyor. Needleman ve arkadaşları, yaptıkları son çalışmada 1970'li yılların ortalarında araştırmış oldukları 270 çocuğun 132'sini 19 yaşına kadar izledi. Kanındaki kurşun düzeyi desilitrede 30 mikrogram civarında, yani yüksek olan veya dişlerinde milyonda 12 kısım kurşun saptanan çocukların, şu andakı okulu terk etme olasılığı en az yedi kat yüksekti. Bunların okuma yeteneklerinin kendi yaş grubuna göre iki yıl geride olma olasılığı da altı kat artmıştı. Çocukluk döneminde daha fazla miktarda kurşun alınması, okuldaki derslerin daha kötü olması, sorumsuzluğun artmast, kelıme hazinesi ve gramer bilgısi puanlarının daha düşük bulunması, elgöz koordinasyonunun bozulması, reaksiyon zamanlarının uzaması ve parmakların daha yavaş oynatılması (bir kişınin 10 sanıye içerisinde bir düğmeye kaç kez basabileceğini ölçen bir test) ıle de bağıntılıydı. Görseluzamsal yetenek, sözlü veya görsel hafıza ve parmak becerileri ıle ruhsal durumda bir bozukluk saptanmadı. Alınan kurşun miktarı arttıkça, ortaya çıkan etkilerin de fazlalaşacağı belirlendi. ABD'de artık kurşunsuz benzin kullanıl makta. Eriticiler, fabrikalar ve otomobillerin çevreye saçtığı kurşun, 1978 yılından bu yana %90'dan fazla azalmış. 1987 yılında, ABD'de 98 yerleşim yerinde ölçülen bir metreküp havadaki ortalama kurşun konsantrasyonu 0.5 mikrogramın altında bulunmuş. Hastalık Kontrol Merkezleri'nde kurşun uzmanı olarak çalışan Dr.Sue Binder, kurşun lehimler içeren eskl borularla taşınan içme sulannda hâlâ kurşun bulunduğunu söylüyor. Boyalarda ve eski boyalarla kontamine olan toprakta da kurşun olduğu belirtıliyor. Teneke kutulardaki lehimler ve besinlerin işlemden geçirildiği sular da kurşun içerebilir. Needleman, sonuç olarak elde edilen verilerin değerlendirilmesi ve düzenleyici önlemler alınması gerektiğini ifade ediyor. (New Scientist, 13 ocak) Inekler, insan için yeni bir kan deposu İnek kanlarında üretilen saf hemoglobin, herkese verilebilecek. nsan kanı yerine kullanılabilecek olan ve hemen hemen sınırsız miktarlarda elde edilebilen bir tür kan, bu yılın başlarında Boston'daki bir hastanede gönüllü insanlar üzerinde denenecek. Bir Amerikan şirketi (Biopure), inek kanlarından ileri derecede saf hemoglobin üretti ve bunu, farelerden primatlara kadar çeşitli hayvanlar üzerinde deneyerek başarılı sonuçlar aldı. Tam kan yerine kullanılabilecek uygun bir alternatifin, bağışlanan insan kanına göre birçok üstünlüğü olacaktır. Bunlar, daha uzun süre saklanabilmesinin dışında AIDS ve hepatit B gibi kan yoluyla geçen hastalıkları bulaştırmama özelliğini de taşıyacaktır. Hemoglobin, kan grubu gözönüne alınmaksızın herkese verilebilir. İnsanlar üzerinde yapılan ilk çalışmalar başarılı sonuç verirse bu, kan bankalarının çok sıkışık durumda oiduğu ABD hastaneierinden kanların kolaylıkla saklanamadığı Üçüncü Dünya ülkelerine kadar her yer için önemli bir gelişme olacaktır. Bu yöntemle, mezbahalardan sağlanan işe yaramaz inek kanı alınarak hemoglobin ekstrakte edilir. Burada iki önemli basamak vardır: Birincisi, insana verildiğinde toksik veya immun reaksiyonlara yol açmaması için birlikte bulunan maddelerin ayrılarak hemoglobinin saflaştırılması; ıkincisi ise hemoglobinin vucut içerisinde uzun süre yaşaması için moleküllerin işlemden geçirilmesi. Geçen yıl yapılan bir çalışmada, inek hemoglobininin koyunlan bir aydan daha fazla yaşattığı belirtiliyor. Araştırmacılar, Kurşun kanseri! İ önce koyunların dalağını ameliyatla çıkardı (dalak, alyuvar deposu durumundadır) ve daha sonra da kanların % 95'ini boşalttı. Biopure hemoglobini transfüzyonundan sonra koyunlar bir aydan daha uzun süre yaşadı; bu, kullanılan hemoglobinin kendi yaşam süresinden çok daha uzun bir süredir. Böylece hayvanlar, kendilerine yeni kan yapmaya yetecek kadar yaşayabildi, inek hemoglobini, şu anda donmuş bir sıvı şeklinde üretilerek altı ay saklanabilmekte. Biopure, şimdi de hemoglobinin yalnızca dondurulmasını gerektiren farklı bir hazırlama şekli üzerinde çalışıyor. Sonuçta oda ısısında sonsuza dek saklanabilen, dondurularak kurutulmuş hemoglobin elde edileceği ümit edilıyor. Eğer bu sağlanırsa, inek hemoglobini, kan saklanması ve sterilitesinin sorun olduğu Üçüncü Dünya ülkeleri ve askeri kuvvetlerin ilgisini çekecektir. (New Scietlst, 20 ocak) oğmamış bebeklerde Down sendromu benzeri bir durumun varlığına işaret eden kromozom bozuklukları yeni bir çeşit tarayıcı ile çok daha hızlı bir şekilde saptanabıliyor. Tarayıcı ilk kez İngiltere'deki bir hastanede genel sağlık kontrolü için kullanıldı. Cytoscan (hücre tarayıcı) olarak adlandırılan bu cihaz İngiliz Tıp Araştırma Konsey i (M RC) taraf ından gelışti rildi. Tarayıcı, sofistike bir görüntü analızi yöntemi ile kromozomlar mikroskop altında görülebildiği an, bölünen hücreleri saptayıp kaydediyor. Sonra da analiz edilmiş hücrenin karyotip biçimindeki üstün bir kopyasını üretiyor. Down sendromuna neden olan bozukluk, yani fazladan bir 21. kromozom, gebe birkadınınâmnıotiksıvısındanalınmışcenin hücrelerinde teşhis edilebilir. Doku kültüründe çoğaltılan hücreleri bölünme anında gösteren kromozomal kümecikler içeren mikroskop preperatları hazırlanır. Dört preperat, mikroskobun özel olarak hazırlanmış motorlu rafına konur. Mikroskop, kromozom kümelerini saptayıp önem sırasına dizmek üzere programlanmış bir tarayıcıya bağlıdır. Otomatikolarak kaydedilen ve bilgisayarla yerleri saptanan uygun kümeler, kolaylıkla farklı mikroskoplarda incelenebilir. Bu tarama işlemi öncelerı elle gerçekleştirilmekteydi. Seçilmiş kromozom kümesi.elekronik tarayıcı yerleştirilmiş 1500 kez büyütebilen bir mikroskopta daha ayrıntılı bir analize tabi tutulur. Bilgisayar tarafından sayılan kromozomlar TVekranındagösterilirvesayıda ekrana yansır. Üst üste binmiş ya da teğet halindeki kromozomlar, "mouse" kontrolu ile birbirinden ayrılır. Ayrılmış halde bulunan kromozomlar otomatik olarak sayılır. Son olarak bilgisayar kromozomları karyotip şeklinde eşleştirir ve hatalı eşleşme gıbi herhangi bir değişiklikoperatör tarafından düzeltilir.Sonraki çalışmalarda kullanılmak üzere sabit bir kayıt elde edilir. Bu yöntem sayesinde, kromozomları fotoğrafık birbaskıda kesip yapıştırmak gibi zahmet verici bir işe de gerek kalmaz. (ö.u.) D Genetik bozuklukları teşhis