Katalog

DENİZALTI A R A Ş T I R M A L A R I ARAŞTIRMA 'Robot dalgıçlar Tiirkiytfde Su Urünleri Yüksekokulu, Sualtı Araştırma grubu, deniz diplerini robot dalgıçla taramaya başladı. İ.Ü. Su Ürünlerl Yüksekokulu Beykozistanbul 9 Bayram ÖztürkAdem Çolak Bülent Topaloğlu P ek çoğumuz robotların sadece uzay çahşmaları veya fabrikalarda kullanıldığını düşünürüz. Ama artık robotlar, sualtı çalışmalarına da girdi. Bu nedenle antik çağdan bu yana dalgıç veya kurbağa adamların en önemli meslek hastalıklarından olan vurgun ve gaz embollsl de tarihe karışıyor. Uzaktan kumandalı sualtı robotları sayesinde insanların dalmasına gerek kalmıyor veya dalgıçların dalmasının tehlikeli olduğu derinliklerde bu robotlar kullanılıyor. Bu robotlar sayesinde okyanus ve denizle'rde araştırma yapılabiliyor, film, boru hattı, elektrik telleri çekilebiliyor. Batık gemi çıkarılabiliyor, her türlü bivolojik ve jeolojik deniz dibi araştırmaları yapılabiliyor. Deyim yerindeyse şimdiki lobotlar harika. Ulkemizde ilk kez İ.Ü. Su Ürünleri Yüksekokulu'na bağlı sualtı araştırmacıları tarafından kullanılan robot ile Marmara Denizl'nde Eklnlik, Avşa ve Marmara Adası arasındaki bölgede ve Ege Denizi'nde Foça açıklarında deniz dıbi yapısını, bitki ve hayvan yaşamını araştırarak aynı zamanda görüntüler alındı. Kullandığımız sualtı robotu, alüminyum bir iskelet ve bir PVC kaporta üzerine dizayn edilmiş. İlk kademede 400 m. derinliğe kadar inebiliyor. Çok ağır malzemeden yapılmadığından hem çalışma kolay lığı sağlıyor hem de su üzerinde batmadan durabiliyor. 60 kg. ağırlığındaki cihazın uzaktan kumandası tek bir kablo ile sağlanıyor. Kontrol panosu ve buna bağlı bir monitörden kablo vasıtasıyla robotun gönderdiği görüntüleri anında ızlemek mümkün. Robotun altına monte edilen değişik amaçlı mikroçipler kablo kanalıyla derinlik, robotun gemiye olan açısı, uzaklık gibi bilgiler verebiliyor. B Örümcek zehrinin sırrı Nasıl hareket ediyor? Robotun su altındaki hareketi, dalışı ve çıkışı, üç adet sağ, sol ve yukarı yönlerdeki pervanelerle sağlanıyor. Dalış sırasında artan derinlikle birlikte basınç eşitleme sistemi devreye gırerek cihaz otokontrole geçebiliyor. Robotta, derinlikle birlikte artan, az ışıklı Kullanılan robotun çalışma şeması / U i>u Urunıen YuHsunukulu Sualtı Araştırma Timl'nln Marmara ve Ege Denizi'nde kullandığı robot. (Kademeli derinlik limitı 400 m.) Ve yukanda ekranda dip göruntusü veya karanlık dip ortamlarındaki çalışmalar için 250 VVatt'lık iki adet lamba bulunuyor. Robotun önüne yerleştirilen bir kamera, kontrol ünitesınde kontrol edilerek zum veya genel çekimler yapabilıyor. Robota yerleştiıilen bir sonar sistemi derinliğı tespit ettıği için cihazın zemine olan mesafesı de monitörden izlenebiliyor. Bütün bu çahşmaları yapabılmek ıçın 67x75x51 cm. boyutlarındaki robotun çalışmasında, 1500 W (220 V) bir jeneratör yeterli. Ayrıca inebileceği derinlik kadar kablo gerekiyor; (400 m., 1000 m. veya daha fazla). Eğer okyanus veya denizın derinlıklerinden materyal alarak incelemek istiyorsanız, robota fazladan bir mekanik kol takmanız gerekiyor. Artık çok uzun süreli veya derin sulara dalışlar yapmak gereksiz. Gemiye konulan bir kontrol paneli, monıtör ve güvertede ikı kişı yardımıyla denize atılan sualtı robotuyla geceli gündüzlü çalışmalar yapılabilir. Ayrıca keşif dalgıcına, dalış malzemelerine, basınç odasına, dalgıç tabibe gerek duyulmayacak. Önümüzdeki 10 yıl içinde robotlar sualtı çalışmalarında oldukça etkili olacak. Bu gün gelışmiş ülkelerde iş güvenliğı ve insan yaşamına verilen önem nedeniyle su altında robotların kullanımı hızla artıyor. Bizim gibi gelişmekte olan ülkelerde ise su altı robotlarının gerek pahalı oluşu (en az 1 milyar lira) gerekse kullanıcı operatörün olmayışı gibi nedenlerle geleneksel dalış yöntemleri daha uzun süıe kullanılacaga benzıyor. Diğer yandan Su Ürünleri Yüksekokulu atölyesınde yeni model bir sualtı robotunun yapımı için planlamalar yapılarak bu konuda sanayi ünıversıte işbirliği üzerinde duruluyor. f ezelye fonesı büyüklüğündeki zehirli bir örümceğin mnğı, bir otı horfo bir deveyi bile öldürebilir. örümcekler insan yasamı için de tehdit edicidir. Ancak bu konuda şoşırfıa bir durum bilim adamlarmın dikkatini çekfi; karakul koyunlarının, bol miktarda karakurt örümceği bulunduran bitkilerle bes/enmelerine rağmen ölmedikleri görüldü. Şimdiye kadar yapılan orashrmafarda biyokimyacılar daha çok yılan zehirlerinin yapılan ve etkileri üzerinde durmuflaraı. Şimdilerde ise örümcek z«hirl*ri de ince/eme a/anıno girdi. Karakurt örümceklerinin zehirleri temmuz ve ağuitos aylarında incelendi. örümceklerin zehirlerini elde etmek için fteril bir tamponu ısırmalan sağlandı, zehir beze/erine masaj yapıldı veya hafif bir elektrik sokuna maruz btrakıldılar. Tüm yöntemler sonunda elde edilen maksimum zehir miktarı, ancak bir miligram kadar olabildi. insan vücudu ince nöromüsküler liflerle donatılmtftır. Bu lifler el kol ve ayak hareketlerini sağlayan, kalp atımlannı düzenleyen, akciğerlerin toluk alıp vermesini sağlayan, biyopotansiyel akımlarını beyinden ilgili organa iletirhr. Çeşir/i zehirler bu sinirse/ iletileıi engelleyerek, felçlare barta ÖIÜml«rs neden olabilir. Bu tür bir zehirlenmenin etkisinde olan bir insaaa nasıl yardımcı ofunabilir? 8/7im adamları organizmadaki zehri baska bir zehirle etkisiz hale etirebilmeyi düsündüler. ehirlenmeler sadece dış kaynaklardan, örümceklerden, yılanlardan, akreplerden, besinlerden olmaz. Endojen (organizma) kaynaklı da zehirlenmeler olabilir. Hastalıklı hücre/er, mikroorganizmdlar, yanık ö/ü dokulann talgılaaıkları toksinler de zehirlenmelere neden olabilir. Zehrin diğer bir zehirle etkisiz hale getirilmesı konusundaki ilk başarı, bir besin zehirlenmesi olan ve genellikle ölümle sonlanan botulizmde oldv. Beyaz denek farelere öldü'rücü a'ozda botulizm toksini verildikten sonra, farelere karakurt örümceği zehri verildi ve farelerin yaşamlarını sürdürdükleri görüldü. Çok küçük dozda karakurt zehri, olumsuz biyokimyasal değisiklikleri düzeltmlş, organizmadaki antikorları harekete geçirmis ve farelerin ölmelerini engellemistir. Konu ile ilgili çalışmalar sürdürülmekte ve geleceğe dönük ümit vermektedir. (Sputnik 1989/6) 24