Katalog

KURGUBİLİM Kurgubilim ye uzaylılarla iletişim üstüne DOÇ. Dr. Yalçin İzbul Hacettepe Unlversitesi Antropoloji eski oğretim uyesi Yazar da, okuyucusu da anlatılanların "kurgu" urunu olduğunun kuşkusuz bılıncınde Ama anlatılan "geleceklerın" olasılığında bırleşmektedırler Kurgubilim öykusunun onde gelen ozellığı, bılımsel verılere, guçlu varsayımlara, geçerlı gorunen kuramlara ters duşmemeye özen gösterılmesıdır Yazarın ya da okuyucusunun duş gucu, bılım adamının da bılınmezler karşısında takındığı varsayımdan gelımcı yaklaşımla eş çızgıdedır Çağımız bılımcısı yöntem ve kuramlarını ınsana özgu, dırımsel/kulturel kısıtlılıklardan arındırma çabasına karşın, böyle bır kısıtlılıktan hıçbır zaman butunuyle kurtulamayacağını öğrenmıştır Insandan yola çıkmak ve perdeyı yıne ınsanla kapatmak zorunda olduğunu bılıyor Değışıyor olsa da kendı bıyo psıkolojık yapısı ıçınde sıkışıp kalmış olan ınsanoğlu buyuk gerçeklerı orten gız perdesını belkı de sonsuza değın tumuyle aralayamayacak Sonuçta, öncekı ıkı yıl yuzyılın rasyonalıst ve mekanıstçı, coşkulu ve umut dolu bılımcısı, artık bilımın yucelığını alçakgonullu bır yorumcu olmakta aramakta, bulmaktadır Yırmıncı yuzyılın sonuna yaklaşırken bılım ddamı her duzeydekı "bılgı" dağarcığımızın ancak o gun ıçın geçerlı bır açıklama modelı oluşturduğunu ogrendı K urgubılımın konusu gelecektekı evren, gelecektekı ınsan, geleceğın toplumlandır Kurgubilim, çağın ınsanına, günumuz gerçeklerinden yola çıkıldığında ulaşılacak bır dunyanın görunumlerını sunuyor Bılımlerın önerdığı yenı evren modellerınden, teknolojının olanak sağlayacağı yenı yaşam tarzlarından söz edıyor Bılım ve humanızmanın kımı zaman uzlaştığı, kımı zaman da çatıştığı gerılımlı, urpertıcı bır dunyayı yansıtıyor llk bakışta belkı de bır duş dünyası Ama aslında, eldekı verılerı göz ardı etmekte dırenır, onerı ve uyarıları gereğınce değerlendıremezsek, karabasanların egemen olacağı bır gelccekten kesıtler Kısacası, dunku duygularımızın ve yarınkı atılımlarımızın dunyası Dörduncu boyutta, hassas dengede, gızemlı, alabıldığıne umut dolu, urkutucu bır dunya Edebıyat urunlerı çoğu kez geçmışten kaynaklanan pışmanhklarımızın belgelerıdır, ama alıştığımız bu mıtolojılerde ınsan, öteden berı durağan bır evrende, sankı sonsuza değın yınelenebılır çızgısını yaşamakta gıbıdır Geleceğin mitolojisi Çağdaş bılım ıse değışmezlık goruşunu çurutmuş, bızı gökbılımsel zaman anlayışına, dırımsel evrım kavrayışına, kulturlerın sureklı kan değışımı tezıne ve sanırım ınsanın evrendekı gerçeğıne yöneltmıştır Ister aklayalım ıster karalayalım, evrımcı goruşun utkusudur bu Insanoğlu, gerıye ışletılmesı olanağı olmayan bır yolda, geleceğıne akmaktadır Guvenebıleceğımız, tutunabıleceğımız tek gerçek vardır O da, geleceğin bugunden farklı olacağıdır Zamanın akışı, donguler, ya da "tekerrurler" getırmıyor Kurgubilim, geleceğin mıtolojısıdır Bunun mutlu bır mıtolojı olması dıleğını paylaştığımız kuşkusuz Dolayısıyla da kurgubilim, bılım ve teknolojının yaşam vereceğı engın coşkulu bır geleceğin umutlarıyla mayalanıyor Ama bunun yanında, yanlış seçeneklerın bırlıkte getıreceğı pışmanlıkların bılıncı, yenı mıtolojının yazılmasındakı tedırgınlık sorumluluk ve gerılım boyutunu oluşturuyor Değışme, yenı uyarlamalar gerektırecektır Kurgubılımın amacını belırlemek ıstersek, geleceğin bılınmezlıklerı karşısında çozumler onermektedır, dıyebılırız Geleceğin dunyalarını bugunden gözumuzde canlandırmaya, elımızden gelırse belkı de bu peleceğı bızım ıçın daha benımsenebılır doğrultularda değıştırmeye çalışıyoruz Bilim adamı nasıl olmalı? Içınde bulunduğumuz yuzyılın başlarında gelıştırılen kuantum ve görelılık fızığı modellerı, Nevvton fızığınden çok farklı bır evren anlayışını gundeme getırmemış mıdır? Bılım tarıhındekı bu tur dönuşumler, son çözgulemede, bılım adamlarının değışmez gerçeklerın bılgısı değıl, devıngen olasılıklar ustunde çalıştıklarının apaçık kanıtıdır Thomas S Kuhn, Bllimsel Devrlmlerln Yapısı (The Structure of Scientific Revolotıons, 1962) bdşlığını taşıyan unlu yapıtında bılımlerın bu kaçınılmaz nıtelığını gözler önune serer Çağdaş bılım felsefesının açık seçık gösterdığı yol ozetle şudur Bılım adamı sureklı olarak daha lyı ışleyen modeller arayışı ıçınde olmalı, açıklama gucu daha yuksek, daha soluklu kuramlar gelıştırıldıkçe, eskı "doğru"larını bır yana bırakmasını bılmelıdır Bılımler ve edebıyat arasında yaratıcı ve çok verımlı bır bıleştırmenın urunu olan kurgubilim de geleceğe yonelık çeşıtlı modeller gelıştırmekte, bunları seçenek olarak çağın ınsanına sunmaktadır Bılımsel ıçerığın yazınsal ustalıkla yaptığı bu mutlu evlılık çağdaş humanızmaya vazgeçılmez bır katkı nıtelığı kazandırmıştır Yıne de ınsan ve ınsan topluluklarının ıçınde yaşadığı fızıksel, dırımsel, toplumsal evrene ılışkın kavramlarda önyargılardan kaçınmak zorundayız Değışen ve değışımını surdurecek olan bır dunyaya ılışkın belırlemelerımızde "lyıyı, guzelı, doğruyu" eskı durağan dunyamızdakı özguvenle tanıma ya da tanımlama olanağı kalmamıştır Dolayısıyla, geleceğin yureklı yenı dunyalarını bugunku değer olçulerımıze vurduğumuzda onaylamamız olanaksızlaşabılır Max Planck, 1900 yılında, enerjının de tıpkı madde gıbı sureksız olduğunu, kuantum adını verdığımız bellı buyukluktekı paketçıkler halınde bulunduğunu gösterdı Daha 1910'lara varılmadan, ne bu parçacıkların ne de bunlara ılışkın olayların şımdıkı yada gelecektekı konumlarını belırlemenın hıçbır yolu olmadığı anlaşılmıştı Öncekı mekanıkçı fızık anlayışıyla taban tabana karşıt bır bılgı Bu belırleme, 1927 yılında, VVerner Heısenberg'ın Bılınmezlık llkesı ıle çağımız fızık bılımının temel sayıltıları arasına gırdı Parçacığın hızını ne denlı doğrulukla ölçmeye kalkışırsak, konumu konusunda da o denlı bılmezlığe suruklenıyorduk Elektronun hızını ya da konumunu ölçmemız olanaklıdır Ama her ıkı ölçumu bırlıkte gerçekleştırmemız söz konusu olamıyor Sonuç Bu parçacığın geleceğını kesın olarak yordamlamanın hıçbır yolu yoktur Evren bızım ıçın sureklı oluşum durumunda ve bağlaşık bır değışım/donuşum olayından öte bır anlam taşımıyor olabılır Bunun oykusünu nasıl yazabılırsınız kı? Insan da bu bağlaşık dızılerde bır oluşum devresı Dızgenın butünunu anlamaya kalkışması, belkı de kendısını papuç bağcıklarından tutarak havaya kaldırmaya çalışması kadar anlamsız bır uğraş Aklımızın yenılıryutulur cınsten olmayan bır belırlemesı karşısında duygularımız dıre nıyor, ama bugunku bıjgı dağarcığımıza vurduğumuzda, evrentn varsa bıleamaçlarını çozmemız olası gorunmuyor Evren, bugunku durumumuzda bızım ıçın başı sonu bellı olmayan, anlamsız bır oluşum Kurgubilimin kaynağı Tedırgınlığımız, kuşkularımız ve bılınmezlık duygumuz, sureklı oluşum durumundakı gız dolu bır evrende ne şımdıkı ne de gelecektekı konumumuzu belırleye^ meyışımızden ılerı gelıyor Kurgubilim de yıne aynı kuşku ve bılmezlık kaynağından beslenıyor Geleceğin dunyalarına ılışkın sonsuz olasılıkları yakalamaya, anlamlandırmaya çalışıyoruz Karabasanlarımızı umut ve önerılerımızı katarak yaşanabilır duşlere dönuştürmenın yollarını arıyoruz Çünku ınsan butün bu yapısal kısıtlılıklarına karşın, çevresını etkıleme, ıstedığı doğrultuda oluşturma gucunu de gıderek daha buyuk ötçeklerde kazanmakta olan bır canlı turudür Bu gucunu, artan bılgı bırıkımınden, gelışen teknolojısınden alıyor Insan artık evrende edılgen bır gözlemcı olmakla yetınmemekte, yaman bır planlamacıya, etkın bır eylem ve uygulama adamına dönuşmektedır Bu yuzden evrenın anlamsızlığına anlam vermek, amaçsızlığına amaç kazandırmak yukumluluğunu de omuzlarında taşıyor Duşunen, planlayan, tutkularını, korkularını, umutlarını, kaygılarını yaşayan bır canlı turu Geleceğin çok sayıda modellerını çızıyor, cennet ve cehennemlerını gözumuzde canlandırmaya çalışıyoruz Çağımız ınsanmın kurgubılıme duyduğu buyuk ılgı, geleceğin gızemlı buyuk seruvenlerıne hazırlanırken, kendı devıngen ruhunun en guçlu sımgesı olmak durumundadır