Katalog

B İ L İ M D Ü N Y A S I N D A N H A B E R L E R Spor bilimi ve insan G Metin Tukenmez Gribin nedeni güneş lekeleri mi? Edip Emıl Öymen LONORA Bılım dunyasının haftalık yayımlanan en saygın bılım dergılerınden "Nature'da çıkan bır makalede, grıp salgınlarına, Guneş'tekı lekelerın neden olabıleceğı öne suruldu Nobel ödullu ingılız bılım adamı Profesör Fred Hoyle, Güneş lekeleri ıle dunyadakı grıp salgınları arasındakı ılışkıyı ortaya koymak amacıyla yaptığı araştırmada, "atmosferın ust tabakalarında dolasan vırüs bulutları, Guneş'tekı anormal elektrıksel faalıyet sonucunda alt tabakalara ve oradan da dunya üzerıne ınebılir, yer yer salgınlara yol açabılır" sonucuna vardı 1761 yılından ıtıbaren Guneş lekelerındekı artış ne zaman en yüksek duzeyıne ulaşsa, grıp salgınlarına da rastlandığını kaydeden Profesör Hoyle, ıkı olay arasında doğrusal nıtelıklı bir ılışkı olduğunu savunuyor, yanı "bırı varken öburu de oluyor" dıyor Yaptığı hesaplara göre lekeler ve salgınlar, genel olarak 11 'er yıllık devınımler halınde gerçekleşıyor Iddıasında en dıkkate değer nokta ıse, grıp salgınının çıkış bıçımı Guneş'ten yaVIRUS HSw,N Erken glokom teşhisi unümuzden 2500 yıl önce yaşayan Plato, okulunun gırış kapısına "Benlm akademlme felsefe ve matematlk bllmeyen, spor yapmayan giremez" tumcesını yazmış. Bu, Plato'nun felsefe, matematık ve spora aynı değerı verdığını göstermez mı? 10 yuzyılda yaşayan ibnl Slna ıse, "El Kanun Fit Tlp" adlı eserınde sporun yararlarına değinmış ve sporun, hastalıkların sağaltımındakı önemını vurgulamış Ibnı Sına ınsantn sağlığını surdurmesı ıçın Idman yapması, uyku ve beslenmesine dlkkat etmesı gerektığını 10 yuzyıl önce savunmuş Hatta ıdmanları da "sağlık içln" ve "yanşma Için" olmak uzere ıkıye ayırmış ve her ıkısı ıçin egzersızler önermış Spor bılımı, bılımler sıstematığının reel bılımler kolunun soyut bılımler dalında yer alıyor Ancak somut bılımler tarafından da desteklenıyor Çünkü, sonuç olarak spor etkınlıklerı ınsan bedenının hareketlerınden oluşmakta Beden ıse fızık evrenın bır parçası olarak ınceleme alanına gıren bılımsel bır konu olarak karşımıza çıkar Sosyal yaşantının ınsan başarılarına yonelık fenomenlerını konu edınen spor bilımının sınırlarını ve dığer bılım dallarıyla ılışkisını, bu bılım dallarının seçtıklerı yöntem ve sıstematıkte aramak gerekır Konusu toplumsal gerçek olan spor bılımının kapsadığı bılımler, sosyolojı, sosyal psıko lojı, ekonomı, hukuk, psıkolojı, spor psıkolojısı ve sağlık bılımlerı (anatomı, fonksıyonel anatomı, fızyolojı, egzersız fızyolojısı, travmatolojı, beslenme) antropometrı, bıyomekanık ve kınesyolojıdır Spor bılımının görevı, toplumsal karakterlı ınsanın başarıya dönuk etkınlıklerıyle ortaya çıkan sportıf davranış ve olayları bellı bır göruş açısıyla çözumlemek, neden ıle sonuç arasındakı ılışkılerı bularak genel prensıp ve kanunlara varmaktır Böyle bır görevle yuklu spor bılımı, amacına ulaşmak ıçın bır yandan sporda başarılı ınsan yapısını, dığer taraftan bu yapıyı yönlendıren beyın ıle yakından ılgılenır Görulduğu gıbı spor, ınsanın sadece spor alanlarında yaptığı hareketlerle sınırlandırılamıyor Insanın tum yaşamını kapsıyor Bırakın sporu meslek seçenlerı, masa başında çalışanların bıle streslerını atmaları ıçın spor yapmaları gerekıyor Hatta, hekımler psıkozlu hastalan bıle sporla sağaltabılıyor Çalışma yaşamında, spor yapanların yapmayanlara oranla daha uretken oldukları bılınıyor Bu örneklerı çoğaltmak olası Sonuç olarak spor, gunumuz ınsanının ayrılmaz bır parçası Insanın olduğu yerde bılım olmaz mı? D yılan elektrık yuklü parçacıkların oluşturduğu elektrık alanlarının atmosferin ust tabakalarında dolaşan gıip virüsu bulutlannı yeryuzune doğru ıttığını ıddıa edıyor Bu nedenle her yerden bırden salgın gbrulmedığını, salgının farklı bölgelerde başladığını, sonradan seyahatle yayıldığını söylüyor Yakın geçmişte 196870 dönemınde Guneş lekelerının arttığını, bunu "Hong Kong grlbi" salgınının ızledığını, tekrar 197980'de bu kez "kızıl grip" salgınının geldığını, mayısekım 1989 dönemınde Guneş lekelerınin 159,166,172,176,175 olarak sayıldığını belırtıyor Böylece leke sayısının en çok olduğu ağustoseylul 1989da grıp salgınının da başladığını soyluyor Sır Fred'ın hesaplarına göre bu dönem, tarlhte leke sayısının en yuksek olduğu ıkinci dönem. Bundan oncekı 195758'de olmuş ve "Asya gribl" salgınına rastlamış Salgınlar hakkında ılgınç ıddıaları olan Sır Fred AIDS'ln de yeryuzune uzaydan meteorlarla gelmış olabıleceğını öne surmuştu H,N, T 200150 ıoo 50 Guneş patlamaları olduğu seneler grıp salgınları ılgınç tablolar sergılıyor V 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 el Aviv Unıversıtesı'nde Prof. MlchaelBelkln'ınbaşkanlığındakıbırgrup araştırmacı glokomun erken teşhısı ıçın yenı bır test gelıştırdıler Hastalığın göze ve goruş alanına vereceğı zararın onlenebılmesı ıçın mumkun olduğunca erken teşhıs edılmesı gerekmekte Glokom 40yaş uzerındekı neslın buyuk çoğunluğunda rastlanan bır hastalık Hastalığın gelışmesı sırasında gözdekı aşırı basınç, görme sınırını zedelemekte ve göruş alanı kısıtlanmakta Aşırı derecede ılerleyen bır glokom mutlakkörluklesonuçlanabılır Geleneksel teşhıs yontemlerı ıle hastalık ancak ılerledıkten, hastanın kendısı göruşunun bozulduğunu anladıktan sonra, ya da göz tansıyonunun olçulduğu sıradan bır gözmuayenesındetanımlanabılıyor Buzamana dek de goz sınırlerı % 35zedelenmış oluyor Bılım, hastalığın kontrol edılmesını sağlayacak ve ılerlemesıne engel olacak ılaçları uzun zamandır kullanıyorsa da hastalığın verdığı zararı duzeltemıyordu Yenı test, glokomun öncesınırın grı rengını taşıyan kısmına zarar verdığı temelıne dayanmakta Renk ve ımge ayrım yetılerı daha ılerı aşamalarda zarargöruyor Dolayısıyla kışılerden grının tonlarını ayırdetmelerı ıstenıyor Buradakıbaşankışınınsağlıklı olduğunu, başarısızlıksa olaf' glokom başlangıcınıgösterıyor U 1 0 0 Y I L Ö N C E B İ L İ M Havalı Lastik: Hızlı, Rahat O W Jw duzenlenen bısıklet yarışına havayla şışırılmış tekerleklerı olan bısıkletıyle katılan yarışmacı Wllliam Hume, dört yarışta da bırıncılık alarak şampıyonluğunu ilan edıyordu Yarışa şışme lastıklı bısıkletJe katılan tek yarışmacı olan Hume, aldığı bırıncılıkle aynı zamanda şişme lastlğin şampiyonluğunu da ılan etmıştı Bu olaydan altı ay kadar önce İngılız veterıner Dr. John Boyd Dunlop kendı buluşu olan havayla şışırılen tekerlek lastığı ıçın 10607 numaralı patentı almıştı Patentin başlığı şöyleydı "ikı, uç ve dört tekerleklı taşıt araçlarının tekerlek lastıklerıne ılışkın bır duzeltme buluşu " Dunlop, buluşu hakkında şu satırları yazmış 1 € J C J ^ İ yılının 18 mayıs gunü "Içınde basınçlı hava bulunan lastik veya başka bır elverışlı malzemeden yapılma hortum parçası tekerleğın çevresıne yapıştırıldığında hafıf taşıt araçlarının tekerleklerı ıçın engebelı yollarda bıle sarsıntısız, hızlı, rahat yolculuk edılmesını sağlıyor içıne basınçlı hava pompalanan çember şeklındekı lastik hortum parçasını kanevas adındakı elyafla sarıyorum Kanevas, lastik hortumun dayanıklığını arttırıyor Kanevasın uzerı bır kat daha lastıkle kaplanıyor ve şışme lastik tekerleğın kasnağına geçırılıyor Şışme lastıkte pompayla şışırılmeyı sağlayan bır supap var " Ounlop, test çalışmalarını başarıyla gerçekleştırdıkten sonra Edlln & Sinclair fırması ıçın bırkaç prototıp uretır VVıllıam Hume şışme lastıklı bısıkletıyle bırincılık kazanınca bu yenı lastığın parlak bır buluş olduğunu Dunlop'tan daha iyı değerlendıren W. Harvey du Cros adlı gırışımcı, şışme lastığın patent hakkını 300 pound peşın ve 3 bın pound senet karşılığında Dunlop'tan satın alır Dunlop kısa surede yaptığı buluşa karşı ılgısını yıtırır ve Dublın'de yaşamının sonuna kadar (1921) işletecegı bır kumaşdukkânı açar