Katalog

S O R U N Y A N I T L A Y A L I M B İ L İ M K Ü L T Ü R Uluslararası petrol ticaretinde, niçin "varil" birim kabul ediliyor? ' Varıl" bırımı, AmerıkaBırleşıkDevletlen'n de ılk pelrol donemınden kalmadır 1859'da eskı bır demıryolcu olan Edvvın Drake, Tıtusvılle kentı yakınlarında ağaçtan bır petrol kulesı ınşa etmış ve 20 metre derınlıkte petrolu keşfetmıştı Petrolun keşfı yıldırım hızıylabolgedeyayılmışve aynı bolgede bır yıl ıçınde 50 kule yukselmıştı Potrolun naklı yenı kurulan bırfıçı fabrıkasının urettığı ağaç varıllerle yapılıyordu uunluk ure tım kısa zamanda 600 varılı bulmustu Ama tıçı fabrıkası ıle pelrol tuccarları arasında anlas mazlık patlakverdı Vanllerın buyukluğu 35 ıle 50galon(BırAmerıkangalonu3,7853lıtre)arasında değışıyordu Goruşmelerden sonra bır fı çının 42 Amerıkan galonu veya 159 lıtre pelro lu alacak buyuklukte olması kararlaştırıldı Bugune kadar bu bırım petrol ticaretinde esas kabul edıldı Petrol fıyatı varıl başına Amerıkan Dolan" olarak saptanmakta ve bır petrol kuyusunun verımı de 'gun başına varıl" hesabıyla yapılmaktadır I l Griffith'in ongorulerı Vehbi Belgil Filmciliğin geçmişi ve geleceği (1) T D U S U N BUL Kaç kare, kaç üçgen var? Yandakı şekılde kaç kare ve uçgen var'' Bılmeceyı kazanan 20 okurumuza "Şeyler" kıtabını armağan edeceğız arıh, butun bılımlerın altyapılarından bı rını oluşturur Yalnız bılımlerın değıl teknolojılerın de Tarıhı kısaca da olsa ıncelenmeyen bır fıkrın, bır hareketın, bır bulusun lyıce anlaşılabıleceğı kanısında değılım Her buluşçu kendısınden once yapılmış olanların uzerıne kondurur kendı yapısını Atom fıkrı, patlayıcı fıkrı, mıkrop fıkrı, taşıt fıkrı, kalem fıkrı, gorunmeyen yerlerle haberleşme fıkrı Tarıhın derınhklerınden alır kay naklarını Geleceğın tarıhı daha da ılgınçtır Bunun en oğretıcı yanı hıç akla gelmedık bır buluşun, olayların akışını nasıl bırdenbıre değıştırdığını gostermesı ve ınsanı, gelecek hak kında uluorta kararlar vermekten alıkoymasıdır Ben, bu yazımda, dunya fılmcılık tarıhının geçmışı ve geleceği konusunu, yıne dunya fılmcılık tarıhının kılometre taşlarından bırı sayılan Amerıkalı fılm yonetmenı Griffith'ın (18741948) goruşlerı açısından ele alacağım Grıffıth sadece yonetmen değıl aynı zamanda yapımcı, buluşçu ve duşunurdu de sunuz fakat ben gulmuyorum Işın boyle olacağına ıçten ınanıyorum Fılm yenı kuşakları eğıtme yolu ıle bunu yapacak Ustat, 1948'de, Ikıncı Dunya Savaşı'nın ınsaniığa çektırdığı butun acıları gordukten sonra gozlerını dunyaya kapamıştı Soru kendısıne bır kez de o zaman sorulsa ıdı acaba ne derdı? Surası açık kı kendısı savaş konusunda bıraz yuzeysel duşunuyordu Japonun da kendısınınkı gıbı bır ruhu, bır canı olduğunu anlaması ıçın Ingılızın fılm gormesı gerekmıyordu Tarıhlerının derınlıklerı bırbırınınkı ıle karışmış Ingılızlerle Fransızlar bırbırlerını tanımıyorlar mı ıdı' Amerıkan ıde allerının Fransızlarınkı ıle aynı olduğunu b.l mek ıçın Fransız olmaya da, Amerıkalı olmaya da gerek yoktu Hurrıyet, bağımsızlık, adalet, eşıtlık, kardeşlık gıbı 18 yuzyıl Fransız fıkır adamlarının ıdeallerı once 1776 Amerıkan Bağımsızlık Savaşı'nda, hem gundelık yaşama hem anayasaya gırmış, 13 yıl sonra, 1739'da da Fransa'da gerçekleşmıştı Ama bellı olmaz Grıffıth, butun olan bıtenlere rağmen, yıne de ınsanlığı savaşsız bır dunyanın bekledığıne ınancını yınelerdı Başta dın ıdeolojısı zanlıları olduğu halde butun öbur ıdeolojı zanlıları da aynı ınançlarını hâlâ surdurmuyorlar m ı ' 2) Yakın planlar (closeups) Grıffıth, yakın plan göruntulerın, teknığın ılerlemesı ıle ortadan kalkacağını soylemıştı Bu ıdealı de gerçekleşmedı. Tersıne, daha da önem kazandı 2O'lı yıllarda ve daha öncelerı, fılm tıyatro oyuncusunun sahnesını seyretmesı gıbı uzaktan fılme alınıyordu Yuzun görulmesını onleyen şeylerın başka nedenlerı de vardı Fılm çekme makınelerının yerınden kalkmaması, fılm şerıtlerının ışığa fazla duyarlı olmamaları, fılmlerın sessız olmaları gıbı Sahnede, artıst ruh hallerını, gerektığınde sesı ıle de belırleyebılıyordu Grıffıth bu engellere karşı yakınpian goruntulerını ıcat ettı Oyuncunun sadece yuzunun, gozlerının, yaralanan yerının gosterılmesı gıbı Buluş buyuk ılg. toplamıştı Evet, bu yakınplan goruntulerını Grıffıth bulmustu, fakat o da beğenmıyordu Ustat, "Perdeler şımdıkının ıkı katı buyuyunce oyuncuların yuzlennın daha lyı göruneceğı, bu nedenle de yakınplan'a gerak kalmayacağı" duşuncesınde ıdı Ama oyle olmadı Perdeler çok genışledı, makıneler omuzda taşınır hale geldı, şerıtler ışığa daha duyarlılaştı, ama yakınplanlar gene de kalkmadı Bugun yakınplan yontemı filmciliğin başlıca ıfade araçlarından bırıdır larından bırıdır 3) Okulluluk. Grıffıth, 2024 yılına kadar fılm yönetmenlerının, erkek, kadın artıstlerın alaylı değıl okullu olacağını, bunların artıst okullarından, akademılerden mezun olacaklarını, oralarda mesleğın butun ıncelıklerını oğreneceklerını soylemıştı Tabıı, bu okul eğıtımı sadece artıst ve yonetmenlere ozgu olmayacak, teknısyenler, desınatörler, hîlecıler de okuldan geçeceklerdı Bu ıdeal bugun gerçekleşmıştı Butun dunyada, sınema ıle ılgılı okullar, her yıl pek çok mezun verıyor ', l Filmciliğin yüzyılı Grıffıth, dunya fılmcılığının gelecek yuzyılı hakkındakı bazı goruşlerını, Collıer's adlı Amerıkan salon dergısının 3 Mayıs 1924 tarıhlı sayısında açıklamış Buna gore, yuz yıl, 2024 yılı oluyor Surenın dolmasına henuz 36 yıl var ustadın goruşlerının bır kısmı son 66 yıl ıçınde doğrulanmış olmakla bırlıkte gelışmeler olayları çok başka yollara goturmuş, bu nedenle, konuyu, sure dolmadan ıncelememız mumkun olmuştur Yonetmen, gelecek ıçın 16 dolayında goruş belırtmış 1) Fılmlerın ebedı barışı sağlayacağı, 2) Yakın plan (closeup) göruntulerın demode olacağı, 3) Sınema ıle uzak yakın ılışkısı olan yonetmen, oyuncu, teknısyen gıbı elemanların okullardan çıkacaklan, 4) Renklı fılmlerın geleceği, 5) Sozlu ve seslı fılmlerın geleceği, 6) Sınemalarda bırden çok orkestranın yer alacağı, 7) Uçak, vapur, tren gıbı uzun yol taşıtları ıle zengın evlerınde sınema salonlarının olacağı, 8) Uç boyutlu fılmler, 9) Studyoların aydınlatılması, 10) Fılm yapım yerlerının Hollyvvood'dan New York dolaylarına taşınacağı, 11) Fılmlere ılgının azalıp azalmayacağı, 12) Oynamış fılmler, 13) Senaryocular 14) Radyonun fılmlere rakıpolupolmayacağı, 15) Sınema gırış ucretlerı ; 16) Fılmcılığe onem verılmesı Ustadın neler uzerınde durduğunu boyle kısa başlıklar halınde verdıkten sonra konuları ayrı ayrı ınceleyebılırız 1) Dunya barışı. Grıffıth, yuz yıl sonra, 2024 yılında, savaşların, fılmlerın sayesınde yeryuzunden kalkacağı goruşunde Bu sayede "bır Ingılız, Japonun da kendı gıbı bır ruhu olduğunu, Fransız, eşıtlık ıdealının Amerıkalılar ıçın de geçerlı olduğunu oğrenecektır Savaş tamamen ortadan kalkmasa bıle bılımsel kurallara bağlanacak Askerlerın elınde sılah olarak boks eldıvenlerı bulunacak Dovuş bunlar arasında olacak Yenen ve yenılen bellı olduktan sonra hep bırlıkte bır kantıne gıdılıp soğuk bır ıçkı veya uzum suyu ıçılecek Sız şımdı buna guluyor îam o s ıradA, tuktn Tau< bayılhcı totaıı o^ ş OÛUA < ^ Z M I o da bsuılfmau durtımı kihıkf kcyrrK Çözümler ve kazananlar Kaç yaşında? Gamze 23 Hulya 25 ve Melıs 22 yaşındadır "Ulusların Yeni Zenginliği" kitabını kazanan okurlarımız Gulşen Gur Tekırdağ, Erol Saraç Afyon, Tekin Turgut Izmır, Haydar Koç Zonguldak, Timuçin Yarkın Tokat, Elvan Eski Ankara, Leyla Ozsoy Ankara, Deniz Erduran Balıkesır Mustafa Unal Manısa, İbrahim Kılıç Ankara, Huseyin Inanan Erzıncan Cem Avaroğlu Çankırı, Ali Altındlş Ankara, Ayla Paksoy Golcuk, İbrahlm Atlı Erzurum, Asiye Aydın Kocaelı, Fatma Altınoz Hatay, Zuleyha Gedik Istanbul Gulbin Seven Ankara, Bulent Arıturk Konya Hotel Kaliforniya... Once 1 nolu odaya gırıp, oradakını bayıltır ve kendı odasına doner Sonra 2'ye gırıp, oradakını de bayıltıp doner Daha sonra 3'e gırıp yoluna devam eder Bayılmış adam bulunan bır odaya gırmeksızın Düzeltme Geçen haftakı saytmızda, "saç telınden 7 kez ınce" yazımızda 3 papagrafta, '15 mm" ve 10 mm ' şeklınde geçen olçuler "mm" değıl, ' mıkrometre" olacaktır Ayrıca "Aral Gölu çölleşıyor" yazısında '50 km" ve "30 km" ölçulerı ' 50 km3' ve '30 km 3 " olacaktır Teknık yanlışlıktan doğan hatalar ıçın ozur dılerız AÇIKLAMA 99 sayımızda yayımlanan Bılgısayarın dığer bılımlerle ılışkısı" başhklı yazı, Istanbul Unıver sıtesı Ed Fak Sıstematık Felsefe ve Mantık Anabılım Dalı Master öğrencısı Osman Hızal'ın surdurmekte olduğu master tezınden bır bölumdur 23