Katalog

B İ L İ M İ N ÖNCÜLERİ TARTIŞMA Bilimin öncüleri Uzay çağı teknolojisi Mars'ta yaşam olduğu keşfedılseydı, bu yenı bıyolojının ıncelenmesı tıp alanında önemlı gelışmeler elde edılmesını sağlayabılırdı Yıne de, ınsanlık ıçin çok sayıda yarariı şey, ABD Uzay Teknıklerı ve Donanımları kuruluşunun çalışmalarıyla sağlanmıştır Bunun guzel bır örneğı, Ay'da yuruyen 'Hangisi doğru?' yayanıt "Bombacı böceğin" püskürttüğü madde ne? Mehmet Başkan, Dicle Üniversitesi ılım Teknık'ın 141 sayısındakı Böcekler kendllerlni nasıl korur başlıklı yazımda, "örneğın, Bombacı adı verılen Brachınus, bacaklarından bırıne saldıran karıncayı uzaklaştırmak ıçın abJomenının uç kısmından zararlı bır madde (hıdrojen peroksıt) puskurtur" dıye yazmıştım Dergınin aynı sayısının "Bilimin öncüleri" bölumunde konu ele alınmış ve böceğin ana yakıtı olan hıdrojen peroksııın vucut ıçınde katalaz enzımı tarafından su ve oksıjen gazına ayrıştığı, peroksıdazın da zararsız hıdrochınone'u yakıcı chınone'a dönuştuğu ve sonuçta ortaya çıkan basınç ıle ısının bır patlamaya yol açtığı, oluşan zararlı karışımın bu patlama ıle böcekten dışarı, duşmanına doğru ateşledığı anlatılmaktadır Uzay teknolojısının hava, ıletışım ve denızcılık uyduları gıbı doğrudan yararları çok 1yı bılınmektedır Merdıven çıkan, kumsalda lerleyebılen yuruyen ıs kemleye adapte edılmesıdır NASA, bu tekno)O|i dönuşumüne katkıda bulunmak amacıyla, "Teknolojı Yararlanma Bürosu'nu kurmuştur Uzay araştırmalarının dolaylı yararları da endustride, tıpta, ulaşımda ve evde göruluyor B Burada görevlıler tıcarı ge lecek vaat eden duşuncelerı seçıyorlar ve bunlar, araştır ma enstıtulerınde ve unıver sıtelerde analız edilıyor Şu anda uygulamaya geçırılen bır düşünce Merkur uzay ara cında kullanılan kızılötesı duyargaç, sıcak çelık levhaların kalınlığını ölçüyor Şımdı bu tupler, asansör şartlarının altına güvenlık ıçın yerleştırılıyor Otomobıllerde, önden çarpmalarda yaralanma ve ölumu azaltmak ıçın de kullanılabılırler Bombacı böcek Brachınus un korunma bezl, E: Katalaz enzımı Kltinimsi kapsül Bır başka uygulama ıse Ay'a ınışlerı yumuşatmak ıçın tasarımlanmış şok emıcı alumınyum tuplerın kullanılmasıdır Uzay aracının atmosfere gırışı ıçın ısı kalkanlarının gelıştırıl mesı, metallerın teflonla kapla narak yapışmayan mutfak eş yaları yapılmasını sağladı ve hehkoptetierde, uçaklarda, mecburı ınış sırasındakı yara lanma ve zararı azaltmak ıçın denenıyorlar Uzay gıysılen de aşı rı sıcak ya da soğu flun ışçılen tehlıkeye attıjjı ortamlarda denendı Yenı otomobıllerın stabılıte sını sınamak ıçın, kuçuk bır roket motoru saatte 40 km hızda bır kuvveti, çaprazdan arabaya uygular Izay araştırmâları bılye ıçın kullanılan oğeler yıvlerden daha dayanıklı olduğu zaman, bılyelerın 4 5 kez daha uzun sure kullanılabıldığını ortaya koydu , Yıne uzay teknolojısı sayesınde özurlu kışılerın göz hareketlerıyle kıtap sayfalarını çevırmelerını, ışıkları açıp kapamaları, televızyonu, vb açıp kapamalarını sağlayan btrqe reç Izmır'den yazan sayın okuyucu Rıza Izgen, dergınin 142 sayısında "Okurdan Bize" köşesınde, Hangısı Doğru 7 ' başlığı altında haklı olarak "Bombacı Böcek" konusunda söylenenlerden hangislnln doğru olduğunu merak ettığını yazdı Yararlandığım kaynakta, böcek tarafından puskurtulen maddenın cınsı belırtılmemıştı Ancak Bılım Teknık'ın 20. sayısında yayımlanan "Peroksltin inanılmaz Gucu" başlıklı başka bır yazıda, aynı böceğin puskurttuğu zararlı maddenın hidrojen perokslt olduğu vurgulanmıştı Ben de, bu kaynağa dayanarak maddenın hıdrojen peroksıt olduğunu belırtmıştım Konu değışık kaynaklardan (1, 2, 3) ele alındığında şunlar söylenebılır "Bombacı Böceğin" abdomenınde ıkı parçadan oluşan bezın ıç kısmında hıdrojen peroksıt ve chınone'ların fenol yapısındakı prekursörlerı (ön maddelerı), dış kısmında ıse katalaz enzımı bulunmaktadır (Şekıl 1) Böcek rahatsız edıldığınde, anılan kımyasal maddeler arasında bır reaksıyon başlar Katalaz, hıdrojen peroksıtı su ve oksıjene aynştınr Fenoller de chınone'lere oksıtlenır Reaksıyon sonucu oluşan basınç ve ısı "duyulabilir" bır patlama ıle duşmana doğru puskurtulur Yukarıdakı bılgılerden de anlaşılacağı u^ere, "Bombacı Bocek"ın dışarıya puskurttuğu madde hıdrojen peroksıtten zıyade, "Bılımın Önculen" kısmında belırtıldığı gıbı, su, oksijen ve chinone'lardan oluşan bır gaz karışımıdır Çok dıkkatlı bır gözlemcı olan sayın okuyucuya, konuyu aldınlatmada yardımcı olduğu ıçın teşekkur ederım Isıyı yansıtmak ya da emmek ıçın sıcaklıkla bırlıkte renk değıştıren uzay araçları ıçın gelıştırılmış boya lar, bına ıçı sıcaklığı kontrol etmek amacıyla damlarda kullanılıyor KAYNAKÇA Uzay araştırmaları ınsanlığa doğrudan yararlar sağ larken, bu teknolojiden turetılen gereçler, yöntemler, yeryuzundekı uygarlığın ılerlemesını hızlandırıyor 1 Vvıllıam S Romoser, The Scıence of Entomology 449 s, 1973 2 V B Wıgglesworth, The Prıncıples of Insect Physıology, 827 s , 1972 3 Morrıs Rocksteın, The Physıology of Insecta, 517 s , 1974 22