Katalog

PAZAR 29 AĞUSTOS 2010/ SAYI 1275 "Bayan" kadınları baydıSİNEM DÖNMEZ H iç durmadan yıllardırtartışıp duruyoruz kadına yönelik şiddeti. Söz konusu ister istanbul, ister Adana olsun, kaba şiddet, psikolojik şiddet, ekonomik şiddet, cinsel şiddet heryerde. Filiz Bingölçe, bugüne dek yaptığı kadına yönelik şiddete ilişkin araştırmalarında pek çok bulgu tespit etmiş. Aslında kadının gördüğü şiddellerden en etkini ekonomik şiddet. Düşünün ki, dürıya nüfusunun yüzde 51'ini kadınlar oluşturuyor. Her ne kadar ataerkil sistem kabul etmese de ev kadınlığı da meslek olarak düşünüldüğünde dünyadaki tüm işlerin dörtte üçünü de kadınlar yapıyor, ancak gelirden paylarına düşen oran sadece onda bir! Biz de Filiz Bingölçe'yle kadına şiddetin türlerini konuştuk. - Geçen haftalarda yine tartışıldı; "bayan" mı, kadın mı? Bu tartışma niye bir türlü bitmiyor? Çok mu zor kadın lafını kabullenmek? - Erkek ve kadın olarak iki ayrı sözcük var Türkçede. iki sözcük de birbirinden ayrı ve biri digerinin çekim eki biçiminde kurgulanmamış. Bu gerçek Türkçenin ilk sözlüğü Kaşgarlı Mahmud'un 1073'de yazdıgı Divanü Lügat-it Türk'de de var. "Bayan" ise "bay"dan türeme, kendi içinde bir hiyerarşi yaratan, zorlama bir sözcük ve gerçekten artık bütün kadınları baydı! - Evet ama digeryandan hâlâ kendine "bayan" diyen kadınlar da var. Böylece kendisini mi aynştınyor, bilmiyorum ama kendine kadın diyememek bana hâlâ çok garip geliyor. -Aslında kadınlar değil, erkekler kullanıyor bu sözcügü. Hatta "daha kibar" olma isteğindeki orta düzeyde eğitim almış, kentli erkekler daha çok kullanıyor. Onların dilini eşek arısı soksun demekten başka bir şey gelmiyorelimden! - Birkaç yıl önce birsözlük hazırlamıştınız, "Kadın Argosu Sözlüğü". O sözlükte geçerliliğlni yitiren ya da yeni girmesi gereken tanımlar var mı? - Kadın argosu sürekli yenilenen, yaşayan bir alan. Bir argo deyim kalıp ya da sözcüğün kodu çözülünce aynı anlam alanı için heınen bir yenisi üretiliyor. Takip etmek çok zor. Yeni bir derleme çalışması başka binlerce yeni söz öbegi içerecektir kuşkusuz. - "Küfür bazen tek başına etkili olabiliyor. Ancak sözün bittigi yerde saldırgan, küfürün yetmediğine inanıyorsa o zaman kaba kuvvete başvuruyor" demişsiniz, küfür kaba kuvvetin habercisi mi? «ndırsûfüyor. olarak > Kadınfar "bayan" «raıiı. öto cadınlar ma "«kalmıyor. - Bu tanımlamayı da "Dil Dayaklan" adlı çalışmamda kullanmıştım. Orada kadına yönelik aile içi şiddetin dilsel formlannı saptamak üzere yola çıktım. Küfür büyük bir şiddet. Dilsel şiddet bazen kaba güçten bile daha etkili ve çoğu zaman baskı ve sindirme amacına hızla ulaşıyor. Saldırgan sonuçtan yeterince "memnun kalmazsa" o zaman kaba kuvvet de devreye girebiliyor. - Kadınlar Türkiye'de gerek fiziksel gerekse psikolojik aynmcılıga ugruyor. Bunun temelini nerede aramak gerek sizce vetabiiçözümünüde? - Bu sadece Türkiye'nin meselesi değil elbet, kadınlar tüm AXCSS'l BAfVUKMAK İÇİN AXESS YAl 3/55'F GÖNDER Faizsiz 500 TLTaksitli Avans'ınızı Akbank ATM / BTM'lerinden hemen çekin, 3 ay taksitle rahatlıkla ödeyin. Detaylar axess.com.tr'de. Hayat kolay olsun diye, Axess'iniz hep sizinle. FsIîSlz Taksitli Avans Kampanyası 11 Ae urtos-12 Eylül tarihlen arasında geçerlidir. Kampanya kapsamında 300 TL lle 500 TL arası Taksitll Avans 2-3 takslt Içln falzslz olatak uygulanıt Takiitll Avans tutannın %5'i (B5MV harlç) Işlem ücretl olarak İlk ekstrcye yansıtılır. Bir müsterl kampanyadan sadece bir kere faydaianablllr. Kampanyadan Axess Wings, Hsh ve Caıretour Axess sahipleri yararlanabilir. Faizsi? Taksitli Auans kampanyasından (aydalanabileceglnız dıger noktalar: www-akbankcom intcrnet Şubesl, 444 00 11 Cep Kredl Hattı, 444 25 25 Akbank Çagrı Merkezi, Akbank Şubcleri, axess AKBANK AXE$S YİTER BAHA 44 25 25 www.axess.com.tr omlk şiddet de «annda... dünyada bir özgürlük ve eşitlik sorunu yaşıyor. Temeli de ataerkil geleneklerle eril hiyerarşik örgütlenmelerde bence. Erkek egemen, şiddete endeksli toplum yapısı dönüşmeden çözüm zor. - Kadının esas işi hâlâ "ev hanımlığı" olarak görülüyor mu sizce? - Ev kadını meselesi ataerkil sisteme has iş bölümünün ürettiği bir kavram. Ama artık kadınlardan sadece ev kadını değil "süper kadın" olmaları isteniyor. Onlardan beklenen hem evde hem işte çalışıp, çocuklan büyütüp, yaşlılara bakıp, aynı zamanda da çifte mesai harcamaları, tüm aile yükünü taşımaları. "Süper Kadın Süper Zor" adlı bir çalışma yaptım geçen yıl. Orada kadınların da kendilerini "süper kadın" olmaya zorladıklarını tespit ettim. Yani kadına "ev kadınlığı" dayatılıyor ama o da bu rolü birincil görüyor. - Eve degil de iş hayatlanna bakarsak, kadınlar yine de şiddete uğruyor. Bunu sizin Ekonomi Muhabirleri Demeği ile yaptıgınız çalışmada da görebiliyoruz. Biraz anlatabilir misiniz ne tür şiddete ugruyor kadınlar? - Temelde ekonomik şiddet, tüm şiddet türleri için çarpan etkisi yapıyor. istatistikler çarpıcı. Dünya nüfusunun yüzde 51 'i kadın, ev kadınlığı da meslek olarak düşünüldüğünde dünyadaki tüm işlerin dörtte üçünü de kadınlar yapıyor, gelirlerin ise ancak onda birini alıyor. Kadınlar dünyadaki özel mülkiyetin ise sadece yüzde birine sahip. ILO verilerine göre Türkiye'de kadınların işgücüne katılım rakamları 1955'lerden bu yana yüzde 72 iken bu oran 2009'da yüzde 24'lere gerilemiş. - İstanbul ve diğer şehirierin kadınlarını ayıran bir şey var mı? Yoksa hayatlan aynı mı şiddet açısından bakarsak? - Şiddet çok temelde tüm kadınların yaşamlarında var. Ama kaba şiddet, psikolojik şiddet, ekonomik şiddet, cinsel şiddet değişik derece ve boyutlarda yaşanıyor. Nasıl Türkiye için homojen birtanımlama yapamazsak istanbul için de bütüncül bir ayrıma gidemeyiz. - Bazen kadınlar olarak biz de bir fıkra anlatır ya da bir espri yaparken, cinsiyetçi bir imaya ortak olabiliyoruz... - Cinsiyetçi loplum kurgusunda kadınların cinsiyetçi vurgu içeren espriler yapmadığını söylemek yanlış. Çünkü en azından saldırgana karşı savunma amaçlı aynı araçlar kullanılıyor kimi yerde. Ancak kaba dil ve küfür meselesinde hiyerarşinin neresinden, hangi ağızdan o lafın edildiği önemli. Hiyerarşinin altından üstüne dogru edilen kütür bir direniş, mücadele ve mizah tonu taşırken üstlen alta doğru küfür edildiğinde bir baskı ve şiddet çarpanı olarak işlev yükleniyor. • Kadınların dinsel ve müzikal yaratıları - Çalışma süreçlerinizde genellikle yüz yüze görüşmeler yapıyorsunuz. Kendinize sakladıgınız, çok etkilendiğiniz şeyler oluyor mu? - Kendime pek bir şey saklamam. ilginç bulduğum her şeyi yazarım. Ama tabii yazılı derlemelerde o bilgiyi aktaran insanlann mimikleri ve kahkahaları yer bulamıyor. Onun için kayıtlarımı video kamera ile yapıyorum ve kadınların dilsel - müzikal yaratılarını konu alan bir belgesel çekiyorum. - Konusu ne belgeselin? - Bu belgeselde mizah ve kahkaha da var, dans ve argo da. Daha önceki derlemelerimin bir anlamda uzantısı sayılabilir. Değişim herkes için kaçınılmaz ama kadınların argo ve mizahla olan yakın bağları devamlılık taşıyor. • Imtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç Genel Yayın Yönetmeni: ibrahim Yıldız Yayın Yönetmeni: Ayşe Yıldırım Görsel Yönetmen: Aynur Çolak Sorumlu Müdür: Miyase İlknur Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ Idare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2 34381 Şişli / istanbul (0212) 343 72 74 (20 hat) Reklam Genel Müdürü: Özlem Ayden Genel Müdür Yardımcısı: Nazende Pal Reklam Koordinatörleri: Hakan Çankaya / Neşe Yazıcı Rezervasyon Yönetmeni: Onur Tunalı (0212) 251 98 74 / 75 / 343 72 74 (554-555) Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri Hoşdere Yolu 34850 Esenyurt/ İstanbul Cumhuriyet gazetesinin parasız pazar ekidir. Yerel süreli yayın. (cumdergi@cumhuriyet.com.tr) • • • • • •