Katalog

ürkçe Günlükleri I FEYZAHEPÇİÜNOİRUER 2 HAZİRAN ÇARŞAMBA A nadolu yakasında oturmaya başladığımdan beri ödül tö- rVenlerine pek katılamıyorum. Yol gözümde büyüyor, gi- dip gelmek zor geliyor; ama Orhan Kemal ödülünü bu yıl Hi- dayet Karakuş kazanınca gitmek şart oldu. lyi ki gitmişirn. Çoktandır görmediğim dostlan gördüm; özlem giderdim. Konuşmalann hepsi çok güzeldi. Ozellikle Enver Aysever'in vurguladığı, Orhan Kemal'in romanlanndan dizi yapanlann hiçbirinin orada bulunmaması düşündürücüydü. Yalnız bir ödül töreni değildi çünkü. Toplantı, aynı zamanda Orhan Kemal'i anmak için yapılıyordu. Bilinen şey, oyunculan, mankenleri, şarkıcılan adım adım izleyen medya, iş edebiya- ta gelince sırra kadem basıyor. Oysa oyunculardan bir - iki kişinin gelmesi bile medyantn ilgisini çekmeye yeterdi. 3 HAZİRAN PERŞEMBE Edebiyat öğretmeni Dr. Belkıs Sanay'ın değindiği söyleylş yanlışlanna bir türiü yer veremeÖim. "Vermeye, gitmeye, demeye" gibi sözcüklerin "vermee, gitmee" diye söytendiği- ni; sözgellmi, televizyonlarda "prof." unvanlı kişilerin, "Söyle- mee dilim varmıyor." dediğini; kimi sunuculann "verebilece- ği" sözcüğünü "verebilecee" şeklinde söylediğini; yayvan ve açık e'lerle "Sizinle ilgilencek" gibi sözler edildiğini belirtiyor Belkıs Hanım ve "doğruyu gösterme görevini üstlenmesi ge- rekan televizyon"dan saptadığı kimi yanlışlan iletiyor "Ne alakası var?" yerine "Ne alaka?" I "Hayret edilecek bir şey" yerine "Hayret bir şey". Şasılacak bir şey söylendiği zaman, "Inanmıyorum". Hayret, kızgınlık durumlannda "Böyle bir şey var mı?" "Bu mu yani?" ya da "Biz bu muyuz?" "Çok özledim" yerine "Felaket özledim". Bir şeye bakılması anlamında değil, hayret etme durumu , için, "Bakar mısın?" | "Onu kaybetmemek için" yerine "Onu kaybetmemek adı- ı na". "İçin" sözcüğü yerine son zamanlarda sıklıkla "adına" ; sözcüğünün kullanıldığına daha önce de değinmiştik. "İçin" sözcüğünü kullanmaktan kaçınmanın nasıl bir nedeni olabi- lir? Anlamak zorl "Inanılmaz güzell" kullanımının doğru olup olmadığını soruyor Belkıs Sanay. Bu kullanım çeviri yoluyla geldi sanıyorum; ama bana çok yanlış görünmüyor. Sonuç olarak dilde her zaman değişim olur. Gençler kendi söyle- yişlerini yaratmaya çalışıyoriar. Gözümüzün, kulağımızın alışmadığı her şeye yanlış demek, dilsel anlamda bir çeşit tutuculuk olur. Gençlere Türkçenin olanaklannı ve güzelliğini anlatabilseydik herhalde kimseyi rahatsız etmeyecek söyle- yişler bulur, geliştirirterdi dili. Şimdi suçu onlara atmak hak- sızlık. "Bu sebepten dolayı" demenin yanlış olup olmadığını da sormuş Belkıs Hanım. "Dolayı" ilgeci (edat) daima "-dan, - den" ekli bir sözcükle kullanılır. Zaman içinde bu ek, "dola- yı" sözcüğünün anlamını da yüklendiği için, sözcüğü gerek- siz duruma düşürebilir. "Bu sebepten dolayı" demek yanlış değil. "Inanmıyorum" sözcüğünün başında bir de "Ay" ünlemi vardı ve bir pop parçasında "Ay, inanmıyorum" diye yinele- niyordu. Ben de "Ay, inanmıyorum"u aylarca "Ayran buyu- run" diye anlamıştım. 5 HAZİRAN CUMARTESİ Pınar Demirci'nin sorulannı da çok beklettim. Diyor ki Pı- nar Demirci: "Yanlış anımsamıyorsam, -ebilmek, -edur- mak gibi yapılara ekfiil deniyordu. Bizim Ege Bölgesi'nde kullandığımız iki yapı daha var. 1. -eyazmak: ömeğin, düşeyazmak, neredeyse düş- mek anlamına geliyor. 2. -r yatmak / -ip yatmak: ömeğin, "yer yatanz, gider yatanz". Bu da "acele etmemize gerek yok, daha vakit var ya da yapılacak yenilecek şeyden daha çok var, bunu za- mana yayabiliriz" anlamında. Bunlar da -ebilmek gibi aynı görevi mi yapıyoriar?" "Bilmek, vermek, durmak, kalmak" gibi eylemler, yardımcı eylem olarak kullanılır; temel anlamdaki bir eylemle bileşik eylem oluşturur. Sözgelimi "ver-" yardımcı eylemi "tezlik" anlamı katmanın yanı sıra "rica, istek" anlamlan da katar: yazıvermek, yapıvermek gibi. "Yazmak" da yardımcı eylem. Düşeyazmak, öleyazmak biçiminde, daha çok ağızlarda kul- lanıhyor. "Yer yatanz, gider yatanz" gibi ömekler böyle değil. Bun- larda iki ayn eylem çekimi var. "Yer(iz) yatanz, gider(iz) yata- nz" olan çekimlerde kişi ekleri ortak olduğu için her iki çe- kimde de kullanılmak yerine ek yalnız ikinci eyleme getirile- rek iki eylem de bu ekin parantezine alınmış oluyor: "(Yer + yatar)ız" biçimde göstermeye çalışayım. "Yiyip yatmak" daha farklı. Buradaki "-ıp, -ip", belirteçey- lem (zarf-fiil, ulaç, gerindium gibi adlarta tanımlanan bir ey- lemsinin) eki. Yalnız "yiyip yatmak" ya da "gidip gelmek" bi- çimlerinde değil, "Gece televizyonun karşısında saatlerce otunjp uykusuz kahyorsun." gibi tümcelerde de hep bu ek kullanılıyor. 6 HAZİRAN PAZAR Tatil yaklaşıyor. Çocuklara ve gençlere yazın okunabile- cek kitaplan sunmanın zamanıdır. Çocuğun yaşına göre kitap seçmek, seçeceği kitaplar hakkında, satın almadan bilgi sahibi olabilmek için, öncelikle Eğitim Sen'in llköğretim Çocuk Edebiyatı konusunda hazıriadığı "2010 Kitap Katalo- ğu"nu öneriyorum. Yaş grubuna göre kümelendirilmiş kitap- lann içeriğiyle ilgili kısa bilgiler edinecekleri için velilere ilk önerilecek kitap bu. Gelelim tanıtılmayı bekleyen elimdeki ki- taplara... Küçükler için yaztlmış resimli, ince kitapların ödüllü olanlanndan başlıyorum. Tudem Yayınlan'ndan, 2009 Tu- dem Edebiyat ödülleri, Dizeler Çocuk Açsın Şiir yanşması, Birincilik ûdülü: "Büyüyor muyum Ne?", yazan: Ertuğrul De- veci, resimleyen: Deniz Üçbaşaran; aynı yarışmanın ikincilik ödülü: "Kafesteki Çikolata", yazan: Mehmet Atilla, resimle- yen: Deniz Üçbaşaran; yine aynı yanşmanın Kemal özer Ozel ödülü: "lyi Geceler Kitabı", yazan ve resimleyen: Salih Mercanoğlu. Tudem'den başka bir şiir kitabı: "Uykusu Gelen Çiçek", yazan: Abdülkadir Budak, resimleyen: Buket Gen- cer. Çınar Yayınlan'ndan ödüllü iki kitap: "öykülere Gizlenen Çocuklar", yazan: Hüsnan Şeker, resimleyen: Oğuz Demir; "Alacağınız Olsun", yazan: Dursun Ege Göçmen, resimle- yen: Oğuz Demir. Anfora Çocuk yayını, "Pati'nin Günleri", yazan: Nermin Şenol Kalyocu, resimleyen: Mustafa Delioğlu ve Nurettin Iğcj'nin kitabı: "Müzedeki Hanımefendi Sindi". Gerisi haftaya..." www.feyzahepcilingirier.com / feyzahep9gmail.com Yıldız Teknik Üniversitesi, Türk Dili Bölümü Çukursaray Binası Kat: 2, Barbaros Bulvan-34349 Yıldız/lst. U L M A C A önce aşağıda tanımlan verilen sözcük- leri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir ya- tay çizgi üzerine gelecek biçimdfe yazın. Sonra çizgilerin altlanndaki saynâra göre bu harflerj bulmacadaki aynı sayılı karele- re aktann. (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satınn sonunda kara kare yoksa bu, sözcüğün alttaki satınn başına sarktığını gösterir.) Bulmaca tamamlanınca, sorulan ta- nımlann karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukandan aşağıya doğru bir şai- rin adım oluşturacak; bulmaca karele- rindeyse, aynı şairin dizeleri ortaya çı- kacaktır. Tanımlar ve sözcükleriniz: A. Hindistan'da, Iran'da yetişen, pişince güzel bir koku veren, iri ve uzun taneli bir tür pirinç. 65 75 27 16 26 59 53 B. Necati Cumalı'nın bir adı da Zeliş olan romanı. 40511048 50 77 25 2 46 37 35 C. "Zaman ve Maske", "Kalbin Akşamü- zerleri" adlı şiir kitaplan da olan şair ve çevirmen. 4 5 9 5 6 2 3 14 30 67 44 41 36 3 2 3 8 3 2 8 5 1g 19 29 40 50 60 70 1c F F B B A D 110 20 30 41 61 60 71 1B C c B F H 111 21 31 1 161 72 1H K J 1 1j 1 12 22 32 42 52 62 73 H J H E F D J 2 13 23 33 43 53 63 74 B G C F G A J Q 3 14 24 34 44 164 75 E C F 1 C 1K A 4 15 25 35 45 54 65 76 F K B B C F A 1 5 16 26 36 46 55 177 E A A C B D 1B 6 1 11156 66 1 H 1 111c 1 1 7 17 27 37 47 57 67 1 F H A B D C 1 8 18 28 38 46 58 68 1 F 1 E E B 1 1 1 1 1139 49 169 1 1 11H F 1J 1 D. "...in Rüyası" (Tank Buğra'nın bir ro- manı). 57 52 55 70 E. Bir şeyi yerken ya da yutarken çıkan F. Miguel de Unamuno'nun bir romanı. 754608 19 33422924449 G. "Savaş..." (Saint Exupery'nin bir ro- manı - yalnıız ünlü harflerini yazacaksı- nız. 13 43 74 Hazırlayan: İLKER MUMCUOĞLU H. "Buyrun, efendim, emredin" anlamın- da eski bir ünlem. 71 11 17 22 1 6 39 I. öfke, kızgınlık, can sıkıntısıyla anlaşıl- maz sesler çıkararak. 47 66 58 76 61 62 20 68 18 34 J. "Ağaç isem dalımsın salkım saçak / Petek isem balımsın ..." (Bedri Rahmi Eyuboğlu). 63 73 69 12 72 31 K. ABD'de bir eyalet (yalnız ünsüz harf- lerini"yazacaksınız). 21 64 15 1060. sayının çözümü: A. İBİBİKLER, B. ÇVp, Ç. IY, D. MARTİN EDEN, E. DÖNÜŞÜM, F. ENOŞİS, G. KUY- TU, H.İMDİ, I. DÜĞÜN, J. EVİYE, K. NEDİM GÜRSEL, L. İZZET. M. ZODYAK. Metln: "Denizde büyüdüm ve yoksulluk benim için gösteriş demekti; sonra denizi yitirdim. -Düğün ve Yaz" C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1 0 6 1 SAYFA 31