Katalog

£ SOYU TÜKENMİŞ •GRÖNLANDLF CANLANDIRILDI Bilim insanları ilk kez soyu tükenmiş bir insanın hücre çekirdeği kalıtımını "can- landırmayı" başardı. Ellerine Grönland'da bulunan 4000 yılhk saç demeti vardı. Grönland'ın ilk sakinlerinden olan bu kahverengi gözlü, esmer tenli insan soğuğa çok iyi uyum sağlamıştı.Anlaşıldığı üzere atalan Eskimolardan ve Kızılderililerden ba- ğımsız olarak Sibirya'dan göçmüş. Uluslararası bir araştırma ekibi geçen yıl bir mamuta ve soyu tükenmiş bir insana ait saç demetindeki kalıtımı neredeyse tamamcn yeniden yapılandırmaya başarmıştı. Ancak bu kalıtım hücre çekirdeği değil yalnızca an- neden geçen mitokondriyal kalıtımdı. Fakat Kopenhag Üniversitesi Doğa Bilimleri Müzesi'nde Eske Willerslev yö- netiminde çalışan araştırmacılar, bir adıın daha ileri giderek 4000 yıl önce yaşayan er- keğin çe- kirdek genomu- nu can- landırdı. Bu insan tahmin- lere göre Saqqaq kültüründcn. Yeniden yapılandırma için ge- rekli DNA, Danimarka Ulusal Müzesi'nde i 1980'li yıllardan bu yana saklanan saç ka- lıntılanna aitti. Saç DN A'sından, saçın bir erkeğe ait olduğunu bulmuşlar. Genlerin varlığı, soyu tükenmiş Grönland'lının görünüşü ve sağlık durumu hakkında değerli bilgiler vermekte. Mesela "Inuk" olarak adlandırılan bu erkeğin kah- verengi gözlü, esmer, kelliğe eğilimli oldu- ğunu ve A pozitif kan grubuna sahip oldu- ğu anlaşılmış. Ayrıca kanat biçimli kesici dişlere sahipti ve soğuğa uyum sağlamıştı di- yor bilim insanları. Gen sekansı Grönlandlımn kökeni hakkında da hilgi ve- riyor. Kuzeybatı Sibiryalı olan Inuk'un ata- lan 4400-6400 yılları arasında günümüz Eskimolardan ve Kızılderililerinden ba- ğunsız olarak Grönland'a göçmüş. Soyu tü- kenmiş olan Inuk'un günümüz Grönland'lılarla doğrudan akrabalığı yok. YAKINDA GÜNEŞ HÜCRELİ GtYSİLER GİYECEĞİZ Amerikalı bilim insanları Güneş hüc- reli kazak üretimine izin verebilecek bir ge- lişmeye imza attı. Kıvrılabilir Güneş hüc- relerinin üretimi için bildik güneş modül- lerinde kullanılan malzemenin sadece yüz- de biri gerekli. Yeni malzeme, mikrometre küçüklüğündeki silisyum tellerinden. Işığın silisyum plaka yerine art arda sıralı teller- de toplanması, gerçi esnek Güneş hücresi üretimine izin vermekte. Böyle bir malze- menin ürün haline gelebilmesi için, farklı dalga boylannda ve farklı açılardaki ışığı emebilmeli ve pahalı olduğu için de çok faz- la silisyum içermemeli. ^ Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü'nden Harry Atwater ve ekibi bu iki özelliği taşı- yan bir malzeme üretti. Ycni malzeme gün ışığının %85'ini alabiliyor ve bildik malze- melerde kullanılan silisyumun sadece yüz- de birini içermekte. ÎNSANOÖLU DOĞUŞTAN UZUN MESAFE YÜRÜYÜCÜSÜ Az enerji harcayarak yürüme konu- sunda insan tüm hayvanlardan önde. İnsanoğlu gerçi aynı zamanda iyi bir uzun mesafe koşucusu ama örneğin ceylan, geyik, at veya köpek gibi az enerji harcayarak ko- şamryor. Çünkü bu hayvanlar koşarken zcmine ilk önce taban veya parmaklarla ba- sarken, insan ayağı topuk yürüyüşüne göre biçimlenmiştir. Bu özellik de insanı yürü- yüşte dünya şampiyonu yapıyor (David Carrier, journal of Experimental Biology). Araştırma Bilim insanları farklı yürüyüş biçimleriyle harcanan enerjiyi saptamak için yürüyen bant üzerinde koşan katılımcıların bir kıs- mına, yere önce tahanlanyla, diğer gruba ön- ce parmaklarıyla, üçüncü gruba isc topuk- larıyla basmalarını söylemişler. Tabanlar üzerinde koşmaya başlamanın yüzde 53, par- maklarda koşmaya başlamanın ise yüzde 83 daha fazla enerji gerektirdiği ortaya çıkmış. Topuk yürUyüşünttn avantajı: Topuk, yürürken bedenin daha az aşağı yukarı ha- reket etmesini sağlıyor ve kütlesini dikey dinlenme pozisyonunda bırakıyor. Bu şekilde ayak bilek kasları, diz- kalça ve sırt kasları daha az çalışıyor. Ayrıca taban yüriiyüşü, be- deni her seferinde frenler ve her adımda ye- niden hızlanmayı gerektirir. Oysa topuk yü- rüyüşünde en iyi hareket akışı elde edilir. Ancak topukla en işi şekilde hasmak sade- ce yürürken mümkün. Koşarken önce par- maklar, taban veya topukla hasmak, ener- ji açısından pek fark yaratmıyor. Topuğun yerle temas halinde olduğu düz taban duruşu sadece insan ve insansı maymunlarda gö- rülür. UZUN VE MUTLU EVLÎLİĞÎN FORMÜLÜ Mutlu bir evlilik için aşk yeterli de- e ı ı • lsviçreli bilim in- sanları bir evliliğin hangi koşullarda daha uzun da- yandjğını ve evliliği çabucak bitirenin ne oldufiunu buldu. Cenevre Ekonomi Yüksek Okulu anıştırmacılarına göre mutlu evlili- ğin reçetesi doğru eş seçimi. Evlilikte erkek beş yaş daha büyük, kadın ise daha kültür- lü olmalı, diyor Nguyen Vi Cao. (European Journal of Operational Research) Isviçre'de yaşayan 1074 çiftin ilişkisi beş yıl boyu takip edilmiş. Çiftlerin daha önce evli olup olmadıkları tespit edilmiş. Yaşın, eğitimin, milliyetin ve daha önce yaşanan evliliklerin ayrılıklar üzerindeki etkisi in- celenmiş. Boşanma olasılığı en düşük olan çift: Çiftlerden ikisi de daha önce evlen- memiş, erkek kadından beş yaş büyük, ka- dın erkeğe göre daha kültürlü, çiftlerden iki- si lsviçreli. En büyük boşanma olasılığı olan çiftler: Eşler farklı kültür çevrelerinden geliyor, er- kek daha önce evlenip boşanmış, eşinden iki ila dört yaş daha büyük ve çiftlerden iki- si de kötü eğitim almış. Günümüzdeki ev- lilik ve birliktelik durumları "iyinin" çok al- tında. Boşanma oranları kadınların ve er- keklerin kendilerine daha uygun eşler bul- malarıyla düşebilir, diyor uzmanlar. KEKEMELİĞİN NEDENÎ GENETİK Kekeınelik de genlerle ilgili. James Battey, bilim ilk kez kekemelikten snrum- lu olabilecck genetik değişimler saptadı di- yor (New England journal of Medicine). Bulgu yeni tedavi yöntemlerinin geliştiril- mesinde yardımcı olacak. Kekemelik ge- nclde aileden gcldiği için uzmanlar genlerle ilgili olduğunu aslında uzun bir süredir tahmin ediyorlardı. Daha önceleri gerçek- leştirilen bir araştırmayla X kromozomu üze- rinde genetik değişimin bulunduğu sap- tanmıştı. Ancak Pakistanlılar, Amerikalılar ve İngilizlerle gerçekleştirilen son araştırmay- la kekemelerin çoğunda toplam üç gende değişim olduğu görüldü. Genetik uzmanla- n şu sıralar dünya çapındaki bir araştırmayla, genlerdeki değişimlertn beyin üzerindeki et- kisini bulmaya çalışıyorlar. Nilgün Ozbaşaran Dede İLKELKANSERGENİ lnsanda görülen en önemli kanser ge- ninin 600 milyon yılhk geçmişine inildi, söz konusu gen, tatlısu polipinde saptandı. Kanser geninin ilkel hayvanlarda da in- sandakine benzer biyokimyasal özellikler ta- şıdığı kanıtlandı. PN AS dergisindeki yazıya göre, organizmaların büyümesinde katkısı bulunan myc geni, değişime uğradığında hücrelerin büyümesi kontrolden çıkarak kanser hastalığına yol açabilmekte. lnsanda görülen tümörlerin yüzde otuzunda değişi- me uğramış mcy geni saptanıyor. Kanser genine bağlı hatalı çalışmanın daha iyi an- laşılması için hangi genlerin myc ile ayar- landığını ve bunlardan hangilerinin kanser hastalıkları için önemli olduğunun öğrenilmesi gerekiyordu. Ancak insan organizması çok karmaşık olduğu için bilim da Polip dokusunda kanserli kök hücre ha basit model organizmalarla çalışıyor ve sonuçları daha sonra in- sana aktanyor. Avusturyalı anıştınnacılar Klaus Bister, Markus Harti ve Bert Hobmayer şimdi myc geni için tam da böyle bir organizma buldular. Araştırmacılar tatlısu pnliplerinde ilk kez kan- ser geninin varlığım kanıtlaynrak, bu orga- nizmada da tıpkı insandakine benzer özellikler taşıdığını gördüler. İki milimetre büyüklü- ğündeki hidralar, yaklaşık olarak 600 milyon yıl önce gelişen ve halen dünya sularında ya- şamaya devam eden ilk dört hücreleri can- lılara dahil. Bulgu, genin daha çok hidralann kök hücrelerinde bulunması nedeniyle büyük önem taşımakta. Yeni incelemelerle kök hücreler hakkında da ilginç bilgiler edinile- cek. Kök hücreleri tatlısu poliplerine yeni- lenme yeteneği veriyorlar. Bu hücrelerin yar- dımıyla polipler beş günde tamamen yenileniyor ve bu özellikle- rinden dolayı teorik olarak sonsuza dek yaşayabiliyorlar.