Katalog

• yazı ları ,,., lı van.,ı ıy<)rı ı mları ı ı ı zı ı ) l)elğ.,’ eleı ı clı ğı( )smaı ı lt Miniarisiadlı kitabı nı zdaAsya. Avrupa ve Airika kı tal.ı rı n(Lıhükün, .sı iı ı niiş( )sı ı ı aı ı lıı uı >nı inı ar lı ğav.ı klaşı nunıtim>duı wadan iirı ı eklerle .ı nlaı ı yıı rsı mizi. Etken ()snı anlı Dönemi’ nden, (tı m huriyet ‘ edek ()smaı ı lı‘ nı nmimari mirası nıincelivorLı m.( )snı anlıdöneminde yara ulan kent çevresi ve mimarlı ğı ndünya mimarlı ğıiçindekarşı laştı rmalıpanoraması dı r. Bu alanda yapı lmı şen yetti çalı şmave bLı lguları nverilerini de kattı nı .Sanat ve ı nim.ı rlı ktarihi çerçevesinde kalmı yor, minı arlı k tarihi tarihilişkilerini, mimari ile onu yaratan kültür ortamı arası ndaki bağları da inceliyoruni. “TEMELDEROMABIZANSTAN GELENKENDIMIZEÖZGÜBIR ÜSLUPYARATMIŞIZ” l”iı apı .ıyı kmayaçalı şı ı ğı nı z klişekrdesıbirisi de ( )sı ı aı nlı Mimarisi’ ninhiçbir nuı naı , dafı pluı ndaı > Milliyetçilik .ı nlayı şı ndan kaynaklanan saçma bir yorumdur. (.)snı anlı ‘ nı n et kilenmediğihiçbir şey yok. Türkler göçer, göçeradam yerleşnı işadamdan almak zorundadı ı yoksa yerleşemez. l)ihini, dinini almı ş, edehiyatı nı almı ş, inşaatteknikleri ni onlardan öğrenmek zorunda. ı ı ı rı ı nı onlardanöğrenmek zorunda. ()snı anlı yı yapantoplı ı nı ları nyarı sıgöçerdir. Balkanlar göçer mi? Anadolu’ nunEmı enileri, Rum ları göçer mi? Araplar göçer mi? İslam da öyle büyümüştür o da göçerdir. Arap güçeridir,Bedevidir. Ne bulmuşlarsa önce aynen almı şlar. sonra değiştirmiş. yenikmişler,kendilerine uyarlanı ı şlarclı r.Kim yaptı Emevilerin sarayları nı ?Suriyeli litristiyanlaryaptı kim yapacak. Bizaı ı slı lar yaptı .Bizimkileri kim yaptı ? Bizanslı lar yaptı .Anadolu’ nun 1lı ristiyanlart yaptı . Kimisi sonradan Müslüman oldular. Kitapta bine yakı nlotoğraL çizim, graviir, karşı laştı rmalıtabi,t ve harit>, var. yanı sı ra Osmanlı eaTiirkçe Mimarlı k ‘ niide içer’yor. 57 bölümden oluşuyor. 30<)yapı tı n, yeniden oluşturulan plan, kesit ve rülövesi var, 220 yapı tı nfotoğrafı yeralı yor. CemalEmilen kı toğrafladı . ( )smaı ı h mimarisiniı ı eli temel özelliklerinelerdir? En önemlisi, bir kere (.)smanlı denilen.Müslümanı n genel tanı mı ndan, bilinenindenayrı bir olgu. Iran camisi bizimkinebenziyor mu? Ya Çin camisi benzer mi? Arapları n ki benzer mi? 1hiçbiri benzemez.Mesela binanı n üzerine gelen, binaylaberaber koı npoze edilmiş minare bizimkidirsadece. Keı ı dimizeözgü bir üslupyaratnı ı şı z.bu üslubun bileşenleri İslamdanda gelir. İran’ dan dagelir fakat temeldeAkdeniz’ de Roma’ dangelir. Ronı aBizans.Çünkü kubbe üzerine kuruludur, kubbe Doğı ı ’ dada var ama o çift cidarlı sivri kubhedir, bizimki tek cidarlı dı rAya sofya gibi. Biçimi de sivri değil, yuvarlak tı rbilindiği gibi. Küresel biçim Doğu’ nun özelliği değildir, Roma’ dan kalan bir şeydirve Bizans ile gehişnı iştir.Bizde plan semboliznı i de yoktur, onlar da haç senibohiznı ivar. Cami boyutları yla, dekorasyonuylakendisi yeterince büyük bir senibolzaten ama biçiminde sembolizm yok. Bizde striikı ürel yani kubhenin verdiği olanakları engüzel nı ekana dönüştürmek yaklaşı mıvar işte Mimar Sinan büyük de hası nıgösterir burada da. Sinan, dünyanı nhiçbir yerinde olmayan, son derece özgün ama Roma’ dankaynaklanan kuli beli geleneğine dayanarak, kubbe ye tabi bir iç mekan tasavvurunu gerçekleştirmiştir.Mesela Floransa Katedrali yapı lı ncayakadar en büyük kuhbeli yapı olan tek kubbe, yuvarlak bir plan. Siı ı an bunuçok gelişmiş şekliyle ama İslami bir işleve hizmet etmek üzere tasarlaı ı uştı r; işteaşağı da tek bir mekan, üstte bir kuhbeli mekan şeklinde. Kubbe nin egeı ı ı en olduğu,kul>heniı ı merkeziol duğu aı ı layı ştı r.Onun ila iki büyük anı u yani temelde kubbenin gerektirdiği striktüriikuran iki yapı nı nbiri Şehzade Camisi,diğeri theSelimiye Camisi’ dir. Selimiye tabi dünyanı n geometrik tasavvur açı sı ndanen gelişmiş mekanı dı r. HERŞEYIMIZIYABANCILAR YAPIYOR” Küapta Sinan ‘ ilaniincc Osmanlı mimanbezc’ ı ı ı esinc deyer veriliyor. Şöyle, Selçuk taşoymacı lı ğıOrta ve l)oğu Aı ı atlolu’ nunyerel sanatı olarak gelişmiş.( )n dördüncü yüzyı lda Karaman hieyhiğidiiı ı cnı inde onüçüncü yüzyı l taşoymageleneğinin sürdüğünü gösteren pek çok ı ı ygı ı laı nabiliniyor. İkinci Erken )sı nanlı mimarisininOrta Anadolu ile süı ekhihiği,sı rlımalzenı e, nı ukarnas ve dahaçok sı ı iikı ürel bezemeselbir motif olan Türk üçgenleriyle sı nı rlı dı r. Mimari tasarı mda taçkapı nı otihi ise bemenhemen ortadan kalkmı ş. taşoyma süsleme yok olmaya ve yerel duvar örgü tekniklerininkullanı lmaya başlamı ştı r.Yerli ustaları n işi tabii. ( )ı ı dördüncü yüzyı lBatı Anadolu mimarisi, bazı büyükyapı ları ı ıözel konumu dı şı nda,bütün bölgelerde benzerlikler içerir. Selçuk çağı nı nt aşuyma üslubu, Bursa Yeşil İmaretZaviyesi’ ı ı in ilİnaniikve sihirli taçkapı hezemesiı ı detümüyle kendine özgügösterisini yaptı ktan sonra yok olmuş. çinide ise giderek yeı ı iüsluplar ortaya çı kmı ştı r. Miı ı ı arlı ktanizzak ve yaku>tarihe. saı ı auanşiire birçokalana temas ediyor yaşan>ı nı z.Bubağlamda yeni yayı mlananTürkiye’ nin Bağı nı sı zlı kSavaşı kitahı nı zı (la konuşalı n>isterim. ( )rada ‘ l’ ürkiye’ nin şimdiyekadar ki kurgusu Cumhuriyetde dahil, kafa yapı sı . örgiitlenmesi, dünya ile olan 1ilişkilerinin ötesinde bunlar• dan kurt ularak kendisine yenibir geleceği tarif etmesi sorunuanlamı nda bir bağı mstzlı ktanbahsediyorum. Tüm dünya içiı ı aynısorun var. Bu derlenı edeki nı akalelerin amacı da ‘ l’ iirki ye’ ningeleceğini aydı nlatma çabası dı r. Buna çağdaş dünyaya katı lnı a sorunları nı • aydı nlatma çabası da denebilir. Gelişmiş teknolojiye bağlı üretin, bir egeı ı ı enhkaracı dı r”divoı sı ı nı ı zkitapta. Tabi onun için zaten Amerika egemen.Kapitaliznı bilim ve teknolojiyi yalanlabirlikte etkili olarak kullanan bir sömüriiörgütlenmesidir. Bu yüzden Bilim ve tekı ı olojideönde olanlar sömürüde de üı ı dedir.Işte Türkiye’ nin bilim,sanat ve spordaki durumu teknolojide ile aynı dı r. 11cr şeyimizi yabancı lar yapı yor büyük yapı lardanişte köprüden tutun bilgisayarla ra kadar. Sonraher şeylerini bir güzel satarlar sana. markası nı yaratı r iştetelefotı unu satar, otomobil satar, silahı satar, satar da satar. “1950’ DENSONRACAHILLER İKTiDARDA” “lkı idar 195<)‘ dei>sonra cahil halkı n iktid.ı rı dı r” sözüniiziiaçar mı sı nı z? Oyledir maalesef ve halkı n temsilcileri,temsil ettikleri toplumdan dalı abilgili olmak için çaba sarf etmiyorlar. Kimsenin dertlenir görünmediği yakı n geleceğin sorunları nada kahve yazatları pek değinnı iyorlar.Televizyonlardaki tartı şma programlarıdagünü geçiştiriyor. Universiteleresoran zaten yok. YOK ise dünyanı n en ünlü jeologları ndan biri ve üç l)ünya BilimAkademisi üyesi için soruşturma açmı şbir kurumdur. ‘ rophtı nıunutkan. ( )smanlıSevr’ le bitti.Şimdi de sayei AKP’ deı lı mlı İslamsayesinde, Türkiye güllük gülistanlı k olacak! Ulkenin geleteğiseçim sürecinin kuşkulu deı ı ı okratik işleyişiı ı edeğil,iktidara gelenlerin dünya ilan ne kadar haberdar oldukları na bağlı ı lı r. “3<)Ağustos ‘ taYuı ı anlı lara YenilseydikNe Olurdu” başlı klıyazı ı ı ı zda diyorsunuzki “Kurtuluş Savaşı değişik dı ı nya görüşleri olaı ı t,rdı ,ı ı ı ensu;ı ları nı nvatanı n kurulması üzerinde, l>üı iinideolojik farklı lı klar iizeriı ı deyaptı kları bir anlaşma (Lonseı ı sus)iizc’ niı ı eı eı ı ı ellc’ nmişı ir. TürkOsmanlı kimlik sortı ı ı u insanlar oluuı Osmanlı ordusu komu•tanları ve yüksek rütbeli subaylar için de kolay çözülnı edi. Pek çoğu için İstanbul ve hilafet, ulus ve Anadolu’ dankuramsal olarak daha önemliydi. Birçoğu İstanbul’ unişgali, Güney Anadolu ve Anadolu’ nun Italyan ve Fransı zlar, Izmir’ in işgalinden sonra ‘ l’ ürk ulusununve ‘ l’ ürkiye’ ninfarkı na varmı ş olabilir. 0 konsensüs de, başarı ya ulaşı lı pdüşman denize döküldükten sonrayapı lan köktenci değişiklikler Atatürk’ ün1938’ ekatlar hrmüle ettikleridir. Fakat tanı mlamak, yasa çı karmakla okumayaznı ası z, neredeyse hiçbir şeysiz bir ortaçağ toplumunu değiştirmek olanaksı zdı .Yineile Kı ı rtı ı luş Savaşı , dünya ekonomik bunalı ı ı ı ıvi’Ikinci Dünya Savaşısürecinde Türkiye’ nin gerçekleştirdiği düı ı yada eşiolmayaı ı devrimci bir başarı dı r. Mustafa Kemaldüşüncesine paralel düşünceleri 1lindistan ‘ ı nda bulmakzor olabilir. Çin de o tarihlerde 1M/anı yaptı ğı mı zıgerçekleştirenı edi. (;erçi benzerdüşünceler vardı . Mustafa Kemal’ le aynı tarih te (188 1) hı ğaı ı yazarLu Xun Çiı ı ’ inkarşı sı ndaki dünyaile boy ölçüşmesiı ı inKonlüçyüs düşüncesiyle geı çek1leşemeyeceğini dile getiriyorillı . Bu bir boy ölçüşme tavrı olmalı ydı .• Cı ı nı hı ı riyeıin kültürel sorunu da Batı ’ nı ntarı ı tı lnı asıdeğildi. Osmanlı ’ da on dokuzuncu yüzyı lı n aydı nlarıbunLı sağlamı şlantlı .Bu çağdaşlaşarak boy ülçüşmek ti. 1lalkı n kendine iı ı anmasıgerekiyordu. Atatürk bu inancı n yaratı cı sı dı r. Bugün Türkiye’ de Osmaı ı lı ’ ya geridönmek iste•yen aklı evveller var.Onları n geri dönmek istedikleri çağ, Kanuni çağı değil, Bursa Osmanlı l)evleti olabilir. Bereket geleceği Sevr değil, savaşan l’ ürklerin Lozan’ ı saptadı .30 Ağustos’ ı ı n Malazgirt’ ten geriye dönüş olı ı ı aması ı ı ıAtatürk, bugünküler deı ı daha ödün verı nezbir Türk halkı yla birlikte kanı tladı • BİZDEOKUMAMAK GELENEKGİBİ” TUYAP Istanbul Kitap Fuarmı n Onur Yazarı seçildiniz, bu konudaki diişiincelerin izi sormak neler sövlenwk istersinizbu konuda? Bir (le pek klişe olacak biliyorum ama durum değişmedikçe soru da değişmeyecek; Türkiye yeterince kitap okı ı n,uyor. Neler siiylersiniz bu konuda? ( )nur Yazarı seçilmck tabi mutluluk verici bir şey, teşekkür ediyorum. 1)iyecek tazla bir şey yok seçilnı işiz ne güzel (güle ı ek1.Benimle ilgili 1 Kası m’ dabir panel var. Sonra ‘ İ’ ürkdili üzeriı ı ebir konuşmaniolacak. Bir de sorunuzun ikinci kı smı ndayönelttiğiniz noktada olunmasa dahada mutlu olurduni tabi. Kitap okumuyoruzaı ı ı a bunun kökeninebakı p yorumlamalı yı z.Erken Rönesans’ ta 1450’ de matbaa bulunduktan sonra, 1500 yı lı na kadar Avrupa’ da 300 matbaa kurulmuş ve yirmi milyon kitap bası lmı ş.Fakat biz on sekizinci yüzyı ldaişe haşladı ğı mı zzaman Müteferrika’ nı nkurduğu kitap basan yayı nevininbütün üretimi çeşitli nedenlerle 80 tane kitap bası labilmiş. Avrupa o sı rada300milyon kitap basmı ştı .Şimdi 30 bin çeşit kitap bası lı yormuşTürkiye’ de. Müthiş bir şey fakat okuyan yok. Türkiye’ deo zanı andan bu zamana hala kimse kitap okumuyor, gazete de okumuyor. Gelenek gibi olmuş, okumuyoruz. (iazete satı lı yorama şu şunu kesti, biçti, taciz etti falan, çı plakkadı n resimleri falan bakı lı yorişte. Okuı ı muyor.. Uluslararası gözlenı leregöre Türk halkı Japonları n 250’ de biri, Avrupalı ları n l80’ de biri, Anı crika’ nı n120’ de birikadar kitap okuyor. Bu değişir mi? Umarı m!• gamzeakdemir€’ cumhuriyet.com.tr DivriğiUlucamiive Şifahanesi’ nde HÜrrcmşah’ ı nYontu Sanatı Cennetin KapuanIDoğan Kuban/ Yapı Endüstri Merkezi Yayı nları(YEM)/ 174 s. DivriğiMucizesi/ Doğan Kul,an/ Yapı Endüstri Merkezi Yayı nları(YEM)/ Yapı Kredi Yayı nlanı /226 s. Osmanlı Mimanisi(Ottoman Arcbitecture)/Doğan Kuhan/ Yapı Endüstri MerkeziYayı nları(I’ EM)/ 720s. Türkiye’ ninBağı msı zlı kSavaşı / Doğan Kuban/ Cumhuriyet Kitapları /336 s. 1 SAYFA 8 CUMHURİYET KITAP SAYI 1080