Katalog

Ölümünün 20. yılında... YusufAtılgan Az sayıda yapıt vermesine karşın edebiyatımızda önemli bir yere sahip olan Yusuf Atılgan, bundan yirmi yıl önce, 9 Ekim 1989'da aramızdan ayrıldı. Atılgan, 1921 Manisa doğumluydu. Askeri öğrenci olarak devam ettiği lü Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi. Askeri lisede bir yıl edebi- yat öğretmenliği yaptıktan sonra yaşamımn otuz yılını (1946- 1976) geçireceği Manisa'nın Hacırahmanlı köyüne yerleşti. Orada çiftçilikle uğraştı. Istanbula geçince bazı yayınevlerin- de danışmanlık, çevirmenlik ve redaktörlük yaptı. ı~l Aydoğan YAVAŞLI -w- -y USuf V Atd >¥ ganı JL. n en çok bilinen yapıtı, hiç kuşkusuz Anayurt Oreİfdir. Bu roman, 1987'de aynı adla sinemaya da aktarddı. Ana- yurt Otelfnin kah- ramanı, Zebercet adında bir otel kâ- tibidir. Sıradan ilişkiler içinde yi- tip gitmiş, hemen her günü birbiri- nin aynı olan bu "tip", gecikmeli bir Ankara treniy- le gelip otelde yal- nızca bir gece ka- lan bir kadının ya- şamına girmesiyle bütün özdenetimi- ni yitirir. Zeber- cet'in aniden ruh- sal patlamalar ya- şamasında, takıntı- larının ortaya çık- masında o bir ge- celik konuk kadı- nın hiçbir günahı yoktur. Gelgelelim Zebercet, Mani- sa'nın serin gölge- likli sokaklarmda savrulmaya, doyu- rulmamış yüzüyle karşılaşmaya baş- lar. Amk ip kop- muştur. Zeber- cet'in içindeki ya- nardağ birden pat- lamış, önüne gele- ni yıkıp yakmaya başlamıştır. Kendini bir hiç olarak gör- mektedir o. Tıpkı Kafka'nın hamambö- ceği gibidir; sağ veya ölü bile değildir. Aylak Adam, Yusuf Atılgan'ın insan ruhunun ne kadar derinlerine inebilece- ğinin kanıtlandığı bir roman gibidir. 1957-58'de Yuııus Nadi Roman Arma- ğanı'nı da alan bu romanında Atılgan, anlaşılması zor bir karakterin zaman za- man baş kaldıran, zaman zamaıısa çev- resinde olup bitenlere garip bir biçimde duyarsız kalışının kent ortamında geçen hikâyesini anlatıyor. Canistan, Atılgan'm tamamlayama- dan aramızdan ayrıldığı son romanıdır. Bu romanında, Milli Mücadele yılların- da gelişip trajik bir biçimde sonlanan, düşündürücü bir aşk hikâyesi anlatılır. Ikinci Meşrutiyet yülarında bir çiftlikte yanaşma olarak çalışan Selim'in, Manisa köylerinde geçen sürükleyici yaşamı, sa- vaş yıllarmın tozu dunıanı içinde yitişi, ordan oraya savruluşu başarılı bir bi- çimde aktarılır. Yazar, romanmın "Sa- nık" bölümünü yazmadan aramızdan ayrılmıştı ancak, gene de Can/sfan'a "yarım kalmış" demek doğru olmaz. Yusuf Atılgan, geride sayıca çok yapıt bırakmadı. Ancak, az yazmasına karşın hikâye ve roman sanatımıza önemli kat- kıları oldu. Kaleme aldığı metinlerdeki kurgu sağlamlığı, dil işçiliği, özenli üslu- bu, yeni anlatım olanakları sağlama de- nemeleri, onu edebiyatımızın öncü ya- zarları arasma sokmuştur. O, yüzde yüz bizim olan insanları ne kadar iyi tanığı- m, Bodur Minareden Ote'de topladığı hikâyelerinde de göstermiş; kentli, kasa- balı ya da köylü; insanların günlük ya- şamdaki zayıflıklarını, güçlü yanlarını, sorunlanm ve duyarlıklarmı cesur, ha- tırda kalır betimlemelerle ele almıştır. Atılgan'ın "tip"leri, yaşamın karmaşa- sı karşısında ya çok duyarsız, ya da faz- lasıyla alıngan, bunun için de yalnızlığı, bunaltıyı adeta seçmiş insanlardır. Ken- dilerini kesinlikle özgür hissetmeyen bu insanlar, kuşatılmışlıklarını bir biçimde delip öteye geçmek için akla hayale gel- medik fanteziler kurar, daha sonra da kurdukları fantezilerin yarattığı kara deliklerde yutulup giderler. Çatışkıları, yakalarını bir türlü bırakmaz. Aramızdan ayrılışının yirminci yılmda Atılgan'ı yeniden okumak, insan yanı- mıza doğru ycni bir adım daha atmak demek olacaktır.» C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 0 2 5 SAYFA 19