Katalog

SAYFA CUMHURİYET 21 EYLUL 1995 PERSEMBE 12 DIZI YAZI Eskişehir-Seyitgazi'deki Seyit Battal Gazi Dergâhı'ndan iki görünüm. Efsane kahramanın dergâhı Ş u anda Eskışehır'de mımansı ve yaşavan geleneğıyle yaklaşık 800 yılhk tanhe karşın dımdık avakta duran ıkı dergâh var Bun- lar Seyıtgazı ılçesındekı Seyit Battal Cazi ve Sücaettin \elî dergâhlan Ikı dergahın tanhı, Hacı Bek- taş \ r elı nın Anadolu'ya gelmesınden on- ceye uzaniyor \ uksek bır tepe ustunde ku- rulu kasabaya ve dergâha adını veren Se- yıt Battal Gazrnın675"te Malatva'da dog- duğu babasinın Hüseyin Gazi. mezan- nın ıse Ankarada oldugunu yazılı kay- naklardan oğrenıyoruz Seyıt Battal Gazi Dergâhı bugunku du- rumuvla Hacı Bektaş \eh Dergâhı'ndan daha genış bıı alanda kurulu ve daha gor- kemlı bır vapıya ^ahıp tstanbul-Sulta- nahmet Mevdanf ndakı Ayasofya yı çok rahat ıçıne alabılır Bu dergâh, son post- nışın Hakkı Dede nın soyledığıne gore. yuzlerce der\ işle dede ve baba yehştırmış- tır Kurtuluş Savaşı y ıllannda Yunan ışga- lıne uğrayan ıkı dergahın son dedesı Hak- kı Dede veamcası Şükru Baba. ışbırlık- çılerınıhban ûzenneesırduşup Yunanıs- tan'tn Mılos adasına gondenlmışler Derğâhta. Seyıt Battal Gazı'nın meza- nnm bulunduğu bûyük salonun gınş ka- pısındaşubılgılerveralıyor "SevitBat- tal Gazi, Malatya Serdarı HuseyinGa- zi'nin oğludur. Anncsi Saıde Hatun, pe>- gamber sulalesinden olup ikı oğluvla hanımıZevnepHanım'ınmekânlarıes- ki Malat\a"dır. \sıl adı Cafer'dir. Seyit- liği pe>gamber sulalesinden gelen an- nesindendir." Bizans'ta savaş ve aşk MS 715yılındalslamordulannın Istan- bul kuşatmasına da katıldığı belırtılen Battal Gazı'nın. esırduşerek Bızans zın- danlannda tutuklu kaldığı, ımparatorun kı- zı Elenora ıle tanıştığı. bırbırlenne âşık oldukları, kızı kaçınp evlendıklerını va- zılan bı\ografıden oğrenıyoruz 7P-740 vıllan arasında suren Akreni- on sav aşına da katı lan Battal Gazi. 740 y ı- lında Nacoleai şehrının Mesih Kalesi onunde şehıt olmuştur Bıraz once sözunü ettığımız bu gor- kemh turbe ve kullıve, 1207-1208 yılla- rında Selçuklu tmparatoru 1. Alaattin Kcvkubat'in annesı l mmühan Sul- tan'ın Sevıt Battal Gazi anısına yaptır- dığı bır eserdır Budergâhlardanonemlıdedelervemu- hıpler gelıp geçmıştır Abdulmecit ve Abdûlaziz dev ırlerınde Sevıt Battal Ga- zi Dergâhı nda Pir Mehmet Dede onun vefatından sonra Ali İlhami Dede Süca- ettin \eli dergâhında ıse Mehmet Süca- ettin Dede onun \efatindan sonra da Ali Rıza Hadi Dede postnışın olmuşlardır Pır Vlehmet Dede ve Mehmet Sucaet- tın Dede aynı zamanda musahıp kardeş ol- kadolu'da Âlevi-Bektasî Dergâhlan C e m a l S e n e r Nevzat Dede ile Hakkı Dede, Sücaettin Veli'nin huzurunda. Sekahum sırrını söyleme sakın Sakla kulum benı saklayım seni Cevher-ı zatını keşfetme sakın Sakla kulum benı saklayım seni Elde ayağında dılde gozunde Hakkına razı ol her btr sözunde Canından ıçerı kendı ozunde Sakla kulum benı saklayım seni Dızılmiş katara gerçekler pırler Hakkın emrı ıle Hakka gıderler Hakıkat sımnı soyleme derler Sakla kulum benı saklayım seni Genc Abdal'ım sakla sen seni sende Hak seni saklasın can ıle tende Hak buyurdu ben sendeyım sen bende Sakla kulum benı saklayım seni muşlar Istanbul'da dıvan katıplığı gore- v ını bırakıp Battal Gazi Dergâhı'nda der- v ış olan ve edebıyat tanhımıze Genc 4b- dal adıyla geçen şaırımız de bu dergahta nabip aîmıştır Aynca Sadrazam Vusuf Kâmil Pa- şa'nın eşı olan ve kurduğu hastane nede- nıyle bır semte veren Zeynep Kâmil de adı geçen dedeler donemınde Sev ıt Bat- tal Gazi Dergâhfna bağlanıp Alevı ol- muştur Zeynep K.amıl Hanım, dedelerı zaman zaman Istanbul'a çağınp konakta aylar- ca ağtrlar, çevresındekılen bılgı ve gor- gulerınden nasıplendırmeye çalı^ırmış Tekke ve zavıyelenn cumhunyet done- mınde kapatılmasından sonra dergahın bır kısmı muze olarak duzenlenmeve ça- lışılmış Daha once Kurtlar Ylevdanı olarak bılınencemevi kısmı muzeolmu> Cemevı vapımından once (1920) kılıse- nın de bulundugu mekanda, Osmanlı'nın Alev ı dergâhlan Sunnıleştırme çabası sı- rasinda yapılan camıde dergâh da yer alı- yor Bugun bırçok kısmı boş olan dergâh- ta muzeyle bırlıkte turbe ve aşe\ ı ışlev ı- nı surduruvor Eskışehır yoresınde vaşa- van Alevı-Bektaşı kıtle, vakla^ıkbın yıl- lık tanhe sanıp bu dergahın kendılennce restore edılerek kullanıma açılması ıçm mucadele edıyor Ancak dergahın bır bö- lumu ıdan olarak Vakıflar Genel ıMudur- lugu"ne bır bolümu ıse Kültur Bakanlı- ğı'na baglanmış Sücaettin Veli Dergâhı Eskişehır-Seyıtgazı ılçesıne bağlı As- lanbeylı Koyu'nde bulunan Sücaettin Velı ıse. aslen bır Kalenderi dedesıdır Sücaettin Velı Dergâhı'nın son postnı- şını Ne\zat Dede, baba ocagını yakma- \a devam edıyor Kalenden Dervışı Sü- caettin Velı. Hacı Bektaş Velfden once Anadolu'ya gelen Horasan erenlenn- den "Babai lsyanı"na katılan Kalen- derılenn onden olan Sücaettin Velı. Ba- baılenn yenılgısı uzenne Kaysen, Afyon ve Eskışehır yöresını gezdıkten sonra Eskjşehır'e yerleşıp koyde kurduğu der- gâhla çevresını aydınlatmaya devam et- mış, tecrubesı ve uzun ömru nedenıyle kendısıne "Piri Fani" unvanı venlmış Kınkkale-Keskın'e bağlı Hasan De- de Dergâhı dedesı Hasan Dede. bu der- gâha bağlı çalışırmış. Trakya ve Balkan- lar'a da yayılan Süca Dede'nın etkısı sonucu Bulganstan. Yunanıstan. Arna- vutluk \e Yugoslavya'dabır dızı dergâh oluşmuş Bulganstan'da çok tanınan Ot- man Baba v e Demir Baba da Sultan Su- caDergâhı'nabağlıdır Otman Baba.ay- nı zamanda Sücaettin Velı Dede'nın mu- sahıp kardeşıdır Balkanlar'da Bektaşı- lığın yayılmasında buyuk etkısı olmuş- tur Sücaettin Velı Dergâhı postnışını TNe\zat Dede'nın hızmet ettiğı tahple- rın çoğunluğu Trakya ve Balkan koken- lı Ale\ı-Bektaşılerdır Sücaettin Velı törenlen. heryıl mayıs ay ının son haftası Istanbul, Bursa ve Es- kışehır'den gelen halkın katılımıyla kut- laruyor Bukuçuk koyde dergâh adınaku- rulu koy derneğının düzenledığı törene yaklaşık 30 bm kışı katıldı Uluğbeylilerin kâbesi eğitim Anadolu'da Alevıler. Kurtuluş Sava- şı'nın başanya ulaşmasından sonra kuru- lan cumhunyet yönetımıne karşı çıkma- mak ıçın dergâhlannın kapısına kılıt vu- rulmasina ses çıkarmadılar Hatta cumhu- nyetın geleceğı ıçın bu durumu destekle- dıler Buna tıpık bır omek olarak. Isparta-Se- nirkenfebağlı Lluğbey Köyugostenle- bılır Lluğbevlıler. bu duygulannı ılko- kul kapısına yazdıklan şu dörtlukle ıfade etmışlerdır Eskişehir-Seyitgazi'ye bağlı Aslanbeyli Köyü'nde bulunan Sücaettin Veli Dergâhı. "Tut elımden gen kaldım Gücumle Kâbemı aldım Bızı kurtar Nur ocağı Kâbemızsın sana taptık " Uluğbeylıler. 1935 vılında ımece usu- lüyle dev letten bır kuru^ almadan yaptık- lan ılkokulda 15 profesor, 50 doktor. 6O'ı aşkın mühendıs-mımar, 2 hâkım, 2 kay- makam, yuzlerce oğretmen v e memur ye- tıştığını anlatıyorlar Velı Baba Sultan, 1600 yıllannda Uluğ- bey'de yaşayan dergâhıyla halkı aydınla- tan. yörenın sev ılen. sayılan v e tanınan de- delennden bınsidır Osmanlı padışahı 4. Murat'ın Bağdat sefen sırasında ordunun başında bulunan Mustafa Zer Paşa ıle Ve- lı Baba arasında geçen olaylar konuşma- lar. halk arasında yaklaşık 500 yıldırsoy- lencelere kanşmış. kerametler anlatıla- gelmıştır Uluğbey'de Velı Baba Sultan turbesın- de heryıl agustos ayının ılk haftası sonun- da duzenlenen torenlere on bınlerce ınsan katılmaktadır Bu yılkı torenler. Senır- kent'tekı sel felaketı nedenıyle gelecek yıla ertelenmıştır Bati dunyası. ortaçağ karanlığını va- şarken. ınsanlarodun ateşlennde cayırca- y ır y anarken, Anadolu'da ınsan sevgısının ateşını kuçuk dergâhından tüm yeryüzün- detutuşturmavaçalışan Hacı Bektaş Ve- h'dır Uygarlıklar muzesı Anadoludan yukselen bu ışıkla tüm dunya aydınlanma- ya çalıştı Hacı Bektaş Veli'nin unıversı- tesı olan Sulucakarahöyük beldesındekı tekkede yetışen muhıplerve dervışler, on- ce Anadolu'yu, ardından yedı ıklım beş kıtayı aydınlatmaya çalıştılar Bugun bunca tanhsel. sosyal. toplum- sal kesıntıye rağmen Çın Halk Cumhun- yetı'nde Uygur Turklennın yaşadığı böl- geden. Urumçı'den bıze ulaşan canlan ay- dınlatan çerağ Hacı Bektaş Veli'nin çera- gıdır Bızden bır dunya otedekı Avustral- ya knasının Melburn kentınde Selman Baba'nın son nefesıne kadar yanık tuttu- ğu dergahın çerağı Anadolu kokenlıdır Yıne Macanstan-Budepeşte'dekı ken- dı adına kurulu Gûl Baba Dergâhı. bızım Isparta-Uluğbey Velı Baba Dergâhı'ndan oralaraırşat ıçın gondenlmış bır dervışın yaktığı aydınlanma ateşıdır Mısır'da Kaygusuz Abdal Dergâhf nda Ahmet Sırn Baba'nın yaktığı çerağ, To- roslar'dakı Abdal Musa Dergâhı'ndan ora- lara uzanmış avdınlık bır "el"dır Bu coğrafı dağılıma, Balkanlar'dakı San Saltuk Baba Dergâhı'ndan, Otman Baba. Demır Baba Yunanistan Roman- ya. Bulganstan, Arnavutluk Ukrayna ve Yugoslavya'dakı Alevı Bektaşı dergâhla- nndan vetışmış nıce dervışlenn. babala- nn dedelerın avdınlık çabalarını da ekle- mehyız Bunlardan en onemlısı, bu tanh- sel zıncınn gunumuzdekı bır halkası olan ve Yenı Dunya'da( ABD) vaşayan bır Ale- vı dergâhıdır Yarın: Detroit'te bir Bektaşı dedesi ANKARA NOTLARI MUSTAFA EKMEKÇİ Ruhi Su Yılı... RuhiSu'yu ılk 1950'deAnkara'da Buyuk Tryatro'dadm- lemıştım Sazıyla turkuler soylemıştı Çocukluk arkada- şım Yaşar Emre'yle gıtmıştık Ortıan Veli'nın "Pırelı Şı- /r^ını çalıp soylemıştı Ankara'da ne ışım mı vardı9 Asker- dım! Orhan Veli'nin şıınnı soylemesı hoşuma grtmıştı. Op>eralarda fılan oyle, pırelı mırelı şıır çalınır soylenır mı? Ne demezler adama? Ruhı Su'ya da dedıler ışte; 1951 tutuklamasında aldılar ıçen Sıdıka Su aniatmıştı; Ruhı Su bır sure de, Konya'nın Çumra ılçesınde surgun yaşamış. Orada, bır savcı ken- dısıne çok yardımcı olmuş, saygılı davranmış Sıdıka Su, bu savcryı, adını oğrenmek ıstedı Adalet Bakanlığı'ndan araştırdım, o donemlenn kayıt kuyutlan ortalıkta yoktu, bulunamadı Ruhı Su'yu bır daha 1960'lardan sonra gorecektım, o da Ankara'da Bu kez gazetecıydım Engin Tonguç bır gun - Ruhı Su, bıze gelecek, sız de gelın dınlersınız1 demış- tı. Dursun Kut da olmalı Engın Tonguç'larda oturduk, Ruhı Su'yu beklıyoruz Bır arkadaşıyla geldı Elınde saz ne yok1 Şaşırdık. Ruhı Bey - Canım, hep çalıp soyluyorum Ben de konuşmaya su- sadım Bugun dekonuşalım,tartışalımıstedımided\ Azı- cık canımız sıkıldı, ama renk vermedık Konu, 27 Mayıs devnmıydı, neler yapabıleceklen uzenneydı. Çılelerçek- mış Ruhı Su - Asıl devnm, ışçı sınıfının yapacağı devnmdıri dıyor- du. Ruhı Su ıle çok guzel dostluklanmız oldu. Yurtdışına gı- deceksem, O'nu arar - Ruhı Bey ben Macanstan 'a gıdıyorum, sızın plaklan- nızdan göturmek ıstıyorum1 derdım Çok sevınır, plakla- nnı nerede bulabılecegımı soyler, kendısı de telefon eder- dı Satıcılar, benden para almazlardı Macanstan'da rad- yoda konuşma yaptığım zaman, plaklanndan kımını ar- mağan ettığımde çok sevınırler - Turkçe yayınlanmızda bız hep Ruhı Su çahyoruz! 6er- lerdı Olumsuzluğunun 10 yılıydıdun Ruhı Su, yıldonumle- nnde anılıp, unutulan bır sanatçı değıl Bır konukluga gıt- tığımde sorarlar - Ne çalalım ıstersınız? - Ruhı Su çalın olanağı varsa1 Benı O'nun gıbı hıçbır şey sevındırmez Ruhı Su'nun kasetlenyle kompaktdısklennın yırmı beşıncısı çıktı "Aman Of " Şoyle başlıyor. "Soyle sevdığım söyle/Bu dunya kalmaz boyle/Bu sev- danın sonu yok/Gel yavrum doğru soyle Anasına kızına/Sandıktakı bezıne/Duvardakı sazına " Dun, Istanbul Zıncırtıkuyu gomutluöunde yapılan toren- de, Ataol Behramoğlu, Rasih Nuri llerı ıle Sıdıka Su ko- nuştular Gomutluktekı torenden başka, Istanbul'da Ka- dıkoy'de toplantılar yapıldı Izmır'de de toplantı vardı 23 eylul cumartesı akşamı Ataturkçu Duşunce Derne- ğı'nın Ankara dasaat 19 OO'dabaşlayacaktoplantınınbaş konuşmacısı llhan Selçuk Ataturkçu Duşunce Derneğı Genel Başkanı Suphi Gursoytrak da bır açış konuşma- sı yapacak Sadık Gurbuz, Suavı, Ufuk Karakoç, Rüş- tû Asyalı, Huseyın Başaran, Özgür Görencan, Ihsan Benier, kımı konuşacak, kımı çalıp soyleyecek Ruhı Su Dostlar Korosu ıle Pır Sultan Abdal Kuttur Derneğı Anka- ra Şubesı Semah Ekıbı de ızlencede var Sıdıka Su, onur konuğu olarak katılıyor Bu toplantıda ben de olacaktım; başlarda ızlencelerde adım yazılmıştı Sıdıka Su, "Ek- mekçı de olsun" demış Arayıp teşekkur ettım, Ankara'da olmayacağımı soyledım, ozur dıledım - Bızden nasıl olsa llhan Selçuk var, O hepımıze yeter! dedım Selım Sım Tarcan Spor Salonu'ndakı toplantıya gınş ser- best, herkes gelebilır Ancak, ben Selım Sırn Tarcan Sopr Salonu'nun kalabahkları almayacağını duşunuyorum Bu yılın "RuhıSu Yılı"oldugunu yazının başlığındayaz- dım ya, ızlenceler daha çok, ayın 30'unda, Istanbul'da Ata- turk Kultur Merkezı'nde (AKM), saat 14 30'da açık otu- rum var Burada da Hikmet Şimşek llhan Selçuk, Ön- der Kütahyalı Mogollar'dan Cahıt Berkay. Modem Folk Uçlusu Ahmet Kurtaran, Rahmı Saltuk, Timur Sel- çuk, Cem Karaca ıle Emın Igüz de var 2 Ekım 1995te saat 20 30 da AKM Buyuk Salon'da, Devlet Opera ve Ba- lesı'nın katılımıyla Ruhı Su'nun ılk oynadığı operalardan bırersahnecanlandınlacak Opera sanatçılan EroiUras, Begiım Soyka Erdem, Penhan Solak turkuler soyleye- cekler Bır de bale eşlığınde, Ruhı Su'nun sesıyle dans edılecek' Sonra, Mehmet Akan'ın uyariamasıyla semah- larvar Bunlar GencoErkai ınyonetımındeolacak.Gen- co Nâam'dan şıırier okuyacak, Ruhı Su Dostlar Korosu dınletısını sunacak. Ruhı Su Dostlar Korosu'nun kurulu- şunun20 yılı doldurmuş olması onemlı bır olay Gonlum- den Sümeyra Çakır'ı anıyorum 7 ekım cumartesı akşamı Istanbul Açık Hava Tiyatro- su'nda yırmı yılını dolduran Ruhı Su Dostlar Korosu'nun katılımıyla bır dınletı gerçekleştınlıyor Ruhı Su, Turkıye de olduğu gıbı, yurtdışında da top- lantılaria yaşatılıyor 3 ekım salı akşamı saat 19 00'da Koln'de WDR salonunda bır Ruhı Su gecesı duzenlenı- yor Buna Sıdıka Su da katılacak. Avustralya'da kımbılır neler olacak? Ruhı Su'nun Avustralya seruvenı çok tatlı geçmıştı, bununfılmıde var Sıdıka Su'da Ankara'da Bul- var Paias'ta kalıyordu, konuşurken. Avustralya'ya gıde- ceğını çıtlattı Avustralya Halkevı çağırmıştı Az sonra - Sakın Avustralya'ya gıdeceğımı yazma1 dedı, uçağa bıneyım, oyle yaz! • • • Ali Yusuf Baltacıoğlu'ndan bır açıklama afdım, 29 ağustosgunuçıkan "Karaoren'ınOdasındakıFotoğraf ." yazısı ıle ılgılı Ah Yusuf Battacıoğlu, soldan sağa doğru (3) numara verılmış olan Bursa Mebusu Muhıttin Baha Pars'ın yanındakı -kım olduğu saptanamayan- kışının, Darulfunun Emını (rektor) Ismail Hakkı Battacıoğlu ol- dugunu belırtıyor BUL]VIAC A SEDAT YAŞAUN 1 2 3SOLD\]\S\Ğ\: 1/ 1870'teyayım- lanan ılk turkçe mızah dergısı 2/ Arka. sırt Dıyar- bakır ınbırılçesı 3/ Yabankazı 4/ Davranışı kaba, bertvegonul kın- cı olan Antımon elementının sim- gesı 5/ Anado- lu'da kurulmuş es- kı bır uygarlık Israıl'ınparabırı- mı 6/ Milan Kundera'nın bır romanı Kapalı ve dort tekerleklı bır atarabası 7/lşaret Bakınn sımgesı Guney Kafkasya boylanndan bın 8/Yemışın- den turşu yapılan gebreotu- navenlen bır başka ad Tav- ladabırsayı 9/t>ıceyana- rak ateş durumuna gelrruş ko- muryadaodunparçası Va- kacak odun ıçın kullanılan oylum olçusü bınmı VXKARIDAN AŞAĞIYA: 1/ Derlı toplu. duzenlı 2/ Pamuk, y un gıbı şey len eğırmek- te kullanılan araç llaç vererek hastalığı ıyı etmek 3/Sa- ra hastalığına venlen bır başka ad ttalya'nın en uzun ır- mağı 4/ Bnçteas.rua, dam.valeveonluya venlen ad Atıl- gan, gözu pek 5/ Eyenn on ve arkasındakı çıkıntılı bolum Kale hendeğı 6/Duzenlı olarak ekım yapılan arazı Du- man lekev II "Sendın o câmı Cem gıbı hakkıyla — eden" (YahyaKemal) Tann'yagöre ınsan 8/Bırsınırdangeçe- bılmek ıçın venlen yazılı ızın 9/ Kalın bukulmuş sıcım Bır tür spor ceket