Katalog

SAYFA CUMHURİYET 26MART1995PAZAR 14 KULTUR 67. Oscar Odülleri yann gece sahiplerini buluyor Oscar:tekmfli birdenSUNGU ÇAPAN Geleneksel Oscar ödüllen dağıtım törenını 27 mart pazartesi gecesi TRT 2'den bir kez daha ızleyeceğız yine. Çoğunu seyretttğımız fılmlerden ve yaratıcılanndan hangilerinin, Holly- vvood'a özgü şatafatlı bır şekılde, Os- car'lara uzanacağına ilışkin tahmin- ler yapıladursun, 67. kez sahiplerini bulacak olan Amerikan Film Akade- mısi ödüllerininherdaldaki adaylan- nı topluca son kez duyurmadan ede- medık tabii bız de BEn iyi film adaylan: Forrest Gump Büyük olasılıkla Tom Hanks'e ye- nı bir en lyı aktör Oscar'ı getireceğe benzeyen Robert Zemeckis'ın "For- rest Gump"ı yediden yetmişe bütûn dünya seyircisınin belleğıne, resmen ger(i)zek(alı) kahramanının, şımdi- den çağdaş Amerikan edebıyatında yer alan, aptallık timsalı "Hayat, tıp- kı bir kutu çikolata gibidir, içjnden ne- ler çıkacağını kimse kestiremez** öz- deyişıyle girdı. Ülkemızde de Oscar- lan toplayacağı beklentısiyle yeniden gözterime çıkanlan "Forrest Gump", 1980'li yıllarda "Geteceğe Dönüş" se- risı filmleriyle getirdiği geçmış esp- risıylebukez 1950"lerden 1970'lerin sonuna kadar ABD'nin yakın tarihi- ne bakan, daha oturaklı ve basanlı bir tarzda üslubunu yıneleyen yörıetmen Robert Zemeckıs'ı de en iyi yönet- menler kategorisinde ıddialı kılıyor. Bu filmden yayılan, hakkında kıtap- laryazilan, espnler üretilen, çoluk ço- cugun ağzına sakız olan Gumpisme akimına da yol açan "Forrest Gump"ın Oscar alacağına fbu ışin belirtısı olan, Altın Küre Ödülü'nü almasından ötürü) kesin gözûyle ba- kılıyor. Bizim favonmiz de bu film. Pulp Fiction-l cuz Roman 1990'lann hanka çocuğu Ojuentin Tarantino, "Rezervuar Köpekle- ri"nden sonra ıkinci filmiyle şimdi- den büyük bir başannın sahibi oldu. Unutulmuş John Travolta'ya yeniden hayat veren yönetmen Tarantino'nun, özellikle bütûn eleştirmenleri tarafi- na çeken bu ıkinci filmı, kara film rü- riinün geleneğini yenileyerek, tehli- kelerle değişikliklere her an gebe, tempolu, sürükleyici biröyküyle kar- şı karşıya getirecek sinemaseverleri. Teknoloji ve akıl çağıyla doğru oran- tılı, dinarmk ve çarpıcı bir yapıt nite- liğındeki "Pulp Rction" gerçekten ta- banca gıbi bir film ve Oscar yanşın- da "ForrestGump"ı çok zorlayacağa benzer Hatta Gump'ı alt etmesi hiç de sürpriz sayılmaz sonuçta ('Pulp Fic- tion - Ucuz Roman' önümüzdeki haf- talarda sinemalanmızda gösterile- cek). Quiz Shov* - Şike Oscar'lara boğulduğu, aile dramı "Sıradan tnsanlar"la 1980'Ierin ba- şında yönetmenlığe parlakbirbaşlan- gıç yapan Robert Redford'un dördün- cü fılmi olan "Şike". ABD'nin en ta- nınmışkanallanndanNBC'de 195O'lı yıllarda yayımlanan para odüllü bir bilgı yanşması programındaki patlak veren bir rezalet öyküsü aracıhgiyla TV'nin dayanılmaz gücü üstüne ko- tanlmış, ekrandaki yolsuzlukJann ba- lonunu patlatarak Amerikan ahlakını sorgulayan. seçkin ve okkalı bir top- lumsal eleştiri filmiydi. TV'den her söylenene, birtakım 'beyaz yalanla- ra' sürekli inanmaya şartlandınlagel- mış Amerikan seyircisınin gözüne so- karcasına 'aptalkutusu'nu teşrih ma- sasına yatıran yönetmen Redford'un bütün ratingleri tavana vurduran çok popüler "21" adlı, soru-cevaplı yanş- ma skandalı öyküsünü anlattığı "Şi- ke'', para ve ün uğruna insanın nasıl aşağılanabileceğini derece derece ör- nekliyor; John Turturro, Ralp Fien- nes, Paul Scofıeld gibi oyuncuların performanslany la ilgiy le izleniyordu baştan sona. Maziyle hesaplaşan yö- netmen Redford'un şimdilik en iyi filmı dıyebileceğimiz "Quiz Sbow - Şike". aptalhğa övgü düzen "Forrest Gump"m en büyük rakibi kuşkusuz Oscar yanşında tabii "Ucuz Ro- man"la birlikte. The Shawshank Redemption - Esaretin Bedeli Yenilerden senarist Frank Dara- bont'un ilk yönetmenlık sınavından başanyla çıktıgı "Esaretin Bedeti", alışıimış cezaevi filmlennin klişele- rine rağbet etmeyerek bildik klostro- fobik hapishane atmosferinin de öte- sine geçen, zamanın ustura keskinli- ğine dönüştüğü dört duvar arasına tı- kılmış. 'umutettikçeözgürlüğüsolu- yan' ıki mahkûmun (Tim Robbıns'le Morgan Freeman'ın) öyküsünün gi- derek dostluğun ve dayanışmanın destanı halini aldığı, sıra dışı ve in- sancıl bir'çahşmaydı. Halen smema- lanmızda göstenmi süren bu ilginç film, en iyi film dalının dışında, 6 dalda daha Oscar adayı. 4 VYeddings and A Funeral - 4!SikâhBirCenaze Hem gülünç hem de hüzünlü bir tempoda seyrederek özellikle Ang- loamerikan ülkelerde yoğun ılgı gö- ren ve başroldeki Hugh Grant'ı da dünya çapında üne kavuşturan, lngi- liz yönetmen Mike Newell'in lafı döndürup dolaştırarak sonuçta nıkâh- taki keramete getirdiği, evlilık övgü- sü bır mesaja bağladığı bu şinn, ro- mantık güldürüsü, bızde pek tutul- madı her nedense. Ingıliz usulü esp- • Bu yıl, Altın Küre de alan "Forrest Gump"ın Oscar alacağına kesin gözüyle bakılırken, en iyi film adaylan arasında rakipleri "Pulp Fiction- Ucuz Roman" ve Robert Redford'un "Quiz Show- Şike"si görülüyor. Tom Hanks'e yeni bir en iyi aktör Oscar'ı getireceğe benzeyen 13 dalda Oscar'a aday olan "Forrest Gump", yönetmen Robert Zemeckis'i de en iyi yönetmenler kategorisinde iddialı kılıyor. Quentin Tarantino 7 dalda Oscar'a aday olan "Pulp Fiction" ile Oscar yanşında "Forrest Gump"ı çok zorlayacağa benzer. Tom Hanks'i "Pulp Fiction"la kırkından sonra yeniden doğan John Travolta ve yıllann 'yaşı yermiş ama işi bitmemiş' Paul Newman'ı zorlayacak. En iyi kadın oyuncu •-,* adaylan arasında Jodie Foster, "Nell" ile en büyük favori. 'Yaşaımn tçinden'- Paul Newman 'NeöModie Foster 'The Lion King-Aslan KraT başta en iyi müzikçi. en iyi özgün şarkı olmak ûzeredört dalda Oscar'a aday. KOŞEBENT ENIS BATUR Sancı ve Uslup Son aylann çalkantılar doğuran filmi "Farinelli", şimdi de Türkiye sinemalarında. Müziğiyle, hüzünlü hikâyesiyle, titiz dekor çalışmasıyla haylı ilgi toplayan biryapımbu. Birkaç ay önce gördüm filmi, plağınıalıp dinledim, en önemlisi: Filmin gerçekleştıriliş sürecini konu edinen aynntılı bir belge -programı izledim- "o- lay'a değınmek ıstiyorum. "Castrat"lar, Avrupa'nın geçen yüzyılm sonuna dek örneklerine rastlanan mahzun figürleri: Seslerinin özelliği korunsun diye hadım edilen şarkıcılar. Birkaç yüzyıl, onlann benzersiz sesleriyle çınlamış yaşlı kı- tanın salonlan; müzikseverler konserden konsere iz- lerini sürmüş, büyük bir tutkuyla. Batzac'ın dehşe- tengiz güzellikte bir uzun hikâyesi, "Sarrasine" (Türk- çesi geçen yıl Aysei Bora çevinsıyle yayımlandı. "Bal- zac Kitabı"nöa), "castrat"hğ\ işler. Aslına bakılacak olursa, bu unutulmuş hıkâyeyı Roland Barthes "S/Z" adlı bir krtabında didik dıdık etmeseydı (bu kitap da bu yıl içinde yayımlanacak), belki de "Farinelli" pro- jesi doğmayacaktı, diyebiliriz de. Hadımlık, hadım etme alışkanlığı ya da "kurum"ü, Osmanlı kültürünün de önemli konulanndan biri. Ne yazık ki, hekimlik alanına uzanan pek az toplumbilim- sel çalışma üretiliyor üniversitelerimizde: Tarihçinin sağlıklı bır yorum geliştırmesı, kültür adamının bir ol- gunun uzantılannı hakkıyla kavrayabilmesi ıçin zorun- lu oysa bu. Geçen yıl, Cezayirtı antropolog Malek Chebel'in "Sûnnet Tarihı"n\ okurken, gövdemizi ve kultürel haritasını ne kadar az tanıdığımızı acıyla fark etrniştim. Filme dönüyorum. "Farinelli'', bende düş kınklığı yaratan bir film oldu: Tempolu anlatımına, güçlü mü- ziğine karşın. Yönetmen, bir rock stan tablosu çizme- ye çalışmış; iyi bir fikir olmakla birlikte, bana kalırsa niyetinin altında ezilmiş. Dramatik yapısı yeterince sağlam bir biçimde kotanlmamış "Farine///"nin, en can alıcı noktalardan uçup gidiyor yönetmen sanki. Bu sonucu ne ölçüde ticari kaygılar hazırlamıştır, ne ölçüde yönetmenin yetenek sının, kestiremiyorum: Seyir tarafı ağır basan, derinliksiz bir film "Farinelli." Buna karşılık, fılmle ilgili belgesel, gerçek bir sanat yapıtı izlenimi bıraktı bende. "Fannelli" kitabının ya- zanyla hadım şarkıcılann tarihsel rotü üzerine doyu- rucu bir söyleşi; filmin çekimi üzerine filmde yer alan, bir sinema oyuncusunun tarihsel bir kişiliğe bürün- me çabasını yansıtan insanüstü çalışma; en önemli- si de, bir hadım şarkıcı sesinin nasıl yaratıldığını gös- teren sekans düpedüz büyüleyiciydi. Onu düşün- düm: Belgeseli izleyen yönetmen, belki defılm üstü- ne film yapmayı akıl etmedıği ıçin nayıflanmıştır. Son- ra dasafdilliğimegüldüm tabii: Öyte bir film, bütünüy- le ticari başansızlık getirirdi. Nitekim belgeseli, Avru- pa'nın izlenme oranı en düşük televızyon kanalı olan Arte'de izlemiştim. "Farinelirmn "Ses"i, ICRAM stüdyolannda hazır- lanmış. ICRAM, Beaubourg Müzesi'nin komşusu, bir yeraltı akustik laboratuvan: En titiz bilgisayariarla en avangard çalışmalann yapıldığı bır müzik merkezi. Çağımızın önde gelen besteci, orkestra şefi ve yazar- lanndan Pierre Boulez'in girişimiyle gerçekleştirilen ICRAM projesinde, dönemin Devlet Başkanı Pom- pidou'nun büyük katkılan var. Dünyanın dört bir ya- nından gelen araştırmacılann, genç bestecilerin, ses mühendislerinin çalıştığı, uzay üslerini çağnştıran bir laboratuvar. "Castrat" sesi, adı üstünde, ne kadın sesi tamı ta- mına ne de erkek sesi. "Farinelli"de, dönemin (bazı- lan Handel'e ait) bestelerini seslendirebilmek için, 9 ay süren bir bilgisayar çalışması yapılmış. Aynı par- çaları hem birlikte, hem ayn ayn söyleyen bir erkek şarkıcıyla bir kadın şarkıcının sesleri durmadan kay- da alınmış. Ses mühendisleri iğneyle kuyu kazmışlar, belgeselden görebildiğim kadanyla: Tek tek ses bi- rimlen aynştınlıp yeniden kurgulanmış. Denilebilir ki, bunca özenle hazırianan bir filmi başansız saymam insafsızlık kapsamına girmiyor mu? Ben öyle düşün- müyorum: İyi bir sanat yapıtı, ne yazık ki, yalnızca özen ve çalışmayla oluşmuyor. özen de, yoğun emek de zorunlu şüphesiz. Ama, daha önemlisi, bir yaprtın "tasanm"ı ve bu tasanmın altındakı niyet. Aynı duygulan "Frankenstein "da dataşıdım: K/i bir fikir (Mary Shelley'in romanına dönüşj, güçlü bir oyuncu-yönetmen (Branagh), sağlam bir ana tema (sevdiklerinin ölümüne katlanamama), dev bir bütçe, ortaya etkileyici, hızlı bir shovv'dan ötesini koyama- mıştı. Sanat yapıtının belirieyici iki unsuru vardır: Onu do- ğuran sancı ve sancıyla denkleşecek bir 'biricik üs- lup.' Yan yana çok sık gelmedikleri doğrudur. Klasik Müzik Anadolu'da" • Küttür Servisi- Yerlı ve yabancı birçok sanatçıyı Türkiye'nin çeşitli illerinde konuk eden Mustafa Nevzat llaç Sanayi'nin düzenlediği "*Klasik Müzik Anadolu'da" dizisinde genç yonımcular yann Bandırma'da, çarşamba günü Çorum'da, perşembe günü de Nazilli'de olacak. Klasik müzikseveT doktor, eczacı ve diş hekimleri Bandırma ve Nazilli'deki konserlerde "Bilkent Oniversitesi Gıtar Üçlüsü", Çorum'daki konserde ise "Hakan Şensoy"Mehru Ensari" keman- piyano ikilisini dinleme firsatı bulacak. Konserlerinde Vivaldi, Bach, Boccherini ve Paco de Luca gibi ünlü sanatçılann yapıtlanna yer verecek olan Bilkent Gitar Üçlüsü, Füsun Köksal ve Hacı Arif Bey'den örnekler sunacak. Hakan Şensoy ve Mehru Ensari ikihsi ise Beethoven, Ravel, Dvorak, Tura ve Seybold'un yapıtlannı seslendirecek. ri, gag ve şakalarla süregelen, neşe ve keyifle bir çırpıda tüketilıveren bu hafif ve sevimli duygusal komedinin Oscar şansı bızce pek yok gibi. daha doğrusu 5 aday filmin şansı en az ola- nı, "4 Nikâh Bir Cenaze" kanımızca. •En i\i erkek oyuncu adaylan: Büyük olasılıkla "Philadelp- hia"nın ardından "Forrest Gump"la ikincı Oscar'ını kapacağını tahmin ettiğimiz Tom Hanks, en güçlü aday gibi görünüyor. Hanks'i zorlayacak olanlarsa "Pulp Fiction r 'la kırkından sonra yeniden doğan John Travol- ta'yla geçen ay Berlin Film Festiva- li'nde en ıyı aktör seçildiği "No- body's Fool- Yaşamın İçinden"ini ye- ni seyrettığımiz. yıllann 'yaşıyetıiuş, ama işi bitmemiş'' Paul Newman'ı, "The Shaushank Redemption - Esa- retin BedelPnde. Tim Robbins'in, bıçkın cezaevi kabadayısından hu- zurlu. tevekkül sahibi, ömür boyu hapse mahkûm bır hayat fılozofuna çevırdığı usta, zenci oyuncu Morgan Freeman'la "The Madness of King George"la aday gösterilen tngiliz Ni- gel Havvthorne'un sürpriz yapmalan pek düşünülmüyor bile. •En iyi kadın oyuncu adaylan: Bu yıl Amerikan iinemasında es- kiden beri var olan bir problem yine nüksetti bizce, doğrusu şöyle dört dörtlük bir kadın oyuncu kompozis- yonuna pek rastlayamadık mevsim süresince. Adaylar arasında "Sanık" ve "Kuzulann Sessizlîği''yle zaten 2 Oscar götürmüş. JodieFoster "NeD"le en büyük favori. Yaşlanmasına kar- şın, "Blue Sk> - Mavi Gök"te Kim Novak'la Marttyn Monroe arası, çok değişken ve başanlı bir oyun çıkaran Jessica Lange'dan yana bizim gönlü- müz. "ThebnaveLouise w dek] parlak oyunuyla 4 yıl önce Oscar'ı kaçır- mış, gittikçe zamanımızın Bette Da- vis'ine dönüşen Susan Sarandon'a "The CKent-Mûşteri"yle ve yeni ku- şağın cici ve gözde genç kızı \Vuio- na Ryder'a ünlü klasikten uyarlanan "Littk Women"la Oscar vereceğini pek sanmıyorum doğrusu Amerikan Film Akademisi'nin. Aynı şekılde In- gilizlere jest olsun gibısınden, aday- lar arasına dahil edilmiş, usta oyun- cu Miranda Richardson'un da ünlü şair, eleştırmen, denemeci T.S. Eli- ot'un çilekeş kansı Viviane'i göz ya- şartıcı bir yorumla canlandırdığı "Tom and Vrv"e de itibar edeceğini zannetmiyorum 'küt kafa' Amerika- lılann. Sonuçta tıpkı geçen yıl gibi bu kez de üst üste iki yıl Oscar'ı kaza- narak sinema tanhine geçmiş Spen- cer Tracy'nin rekorunu egale ederek mutlu sona ulaşacak Tom Hanks gi- bi, Oscarlan'nniçleyeceğe benzeyen Jodie Foster, 'Ozal'vari deyimle ma- lı götürecek "NeD"le herhalde. •Yardımcı erkek-kadın oyuncu adaylan: "Pulp Fiction"la zenci oyuncu Sa- muelL. Jackson,"Ed Wood"la Mar- tin Landau. "Bullets Over Broad- way"le. Robert De Niro'nun ilk yö- netmenlık denemesi "A Bronx Ta- Ie"de tanıdığımız yazar-oyuncu C- hazz Palminteri, "Forrest Gump"la 'Forrest'imizin bacaklannı Viet- nam'da yitirmiş bınbaşısı olarak der- hal anımsayacağınız Gary Sinise ve "Quiz Show - Şike"yle 'her devrüı adamı',yıllann usta aktörü Paul Sco- fieid, yardımcı erkek oyuncu Osca- n'nın adaylan. Yardımcı kadın oyun- cu adaylanysa "Pulp Fiction'la U- ma Thurman, "Bullets Over Broad- way"le Dianne Wiest ve Jennifer Tılly, "Tom and Vlv"le Rosemary Harris ve "The Madness of King Ge- orge"la tngiliz sinemasının yüz akı yıldızlanndan yaşlandıkça ustalaşan Helen Mirren. Genelde ötekı dallar- da verilen ödüllerin belırledığı bu ka- tegorilerde kesin tahmınlerde bulun- mak, değme babayığıtleri dahi yanıl- tacağından, şu kazanır, bu alır diye- miyorsak yine de bizim akJımızdan geçenler.erkeklerde Samuel L. Jack- son ya da Paul Scofield, kadmlarda da Uma Thurman ya da Helen Mir- ren. •En iyi yönetmen adaylan: Çekişmenin "Pulp Fiction"la Qu- entin Tarantino, "Forrest Gump"la Robert Zemeckis ve "Quiz Show-Şi- ke"yle Robert Redford arasında ge- çeceğı bu dalda, "Bullets Over Bro- adway"le VVDOÖŞ ADen da bır sürpriz yapar mı dersiniz? Bizce özel yaşa- mı nedeniyle tutuculann yaylım ate- şine maruz kalarak eskı prestijinden bır hayli yitirmiş Woody Allen usta- ya rağbet edıleceği fikri, pek rağbet görecek bir tahmin sayılmaz sanınz. Polonyalı gözdemiz Krzysztof Kies- lovvski'nın değıl en iyi yönetmen Os- car'ını kazanması, bu kategoride a- day gösterilmesi bile büyük sürpriz kâğıt üstünde. Umanz yanılan bız oluruz ve "Üç Renk: Kırmızı'' adlı (şimdilik) son başyapıtıyla Kıeslows- kı usta Oscar'a uzanır! Gerçekçi ol- mak gerekırse Quentin Tarantino ya da Robert Zemeckis mutlu sona ula- şır gıbı gelıyor bize. •En iyi özgün senaryo adaylan: "Pulp Fiction"la Quentin Taranti- no / Roger Avery, "Bullets Over Bro- adway"le Wood> Aüen / Douglas M- cCrath, "4 VVeddings and A Fıneral - 4 Nikâh Bir Cenaze"yle Richard Curtis, "Heavenly Creatures"la FrancesVVabh/Peter Jackson ve "Üç Renk: KırnuzTyla Krzvsztof Kies- lowski / Krzysztof Piesiewicz. •En iyi uyariama senaryo adavta- n: "Forrest Gump"la Eric Roth, "No- body's Fool - Yaşamın İçinden~le Ro- bert Benton, "Quiz Show - Şike"yle Paul Attanasio, "The Shavtshank Re- demption - Esaretin Bedeli"> le Frank Darabont ve "The Madness of King George r> la Alan Bennett •En iyi yabancı film adaylan: "Farmeöi" (Belçika), "Güneş Ya- nığı" (Rusya), "Yağmurdan Önce" (Makedonya), "Çilek ve Çikola- ta"(Küba) ve "TaflıTuzlu"(Tay\an). Meraklısı, bu adaylardan "Farinei- li"nın halen sinemalanmızda oynadı- ğını, "Çilek ve Çikolata"nın geçen yıl tstanbul Film Fesrivali'nde göste- nldiğini, "TatiıTuzlu"," Yağmurdan Önce" ve "Güneş YaıuğTnı da önü- müzdeki günlerde festivalımize ko- nuk edeceğimızi bilir! Bu kategoride bızım favorimız tabii ki Nıkita Mık- halkov'un güzelim "Güneş Yanjğı" başyapıtı olacak. •En iyi görüntü yönetmeni aday- lan: "Forrest Gump"la Don Burgess, "The Shawshank Redemption - Esa- retin BedelTyle Roger Deâkins,"VVy- att Earp"le Ovven Roizman ve "Le- < gends of the FaH^la John TolL •En iyi müzikçi adaylan: , "Forrest Gump"la ,\lan SUvestri, "The lion King-Aslan Kral"la Hans Zimmer, "Littie Women"la Thomas - Newman, "Interview wtth The Vam- pir - Vampirle Görüşme"yle EUiot, Goldenthal ve "Esaretin BedeB"yle (ıkinci kez) Thomas Newman. •En Ki özgün şarkı adaylan: "Circleof Life", "Hakunâ Matata" ve "Can You Feel The Love Tonight" (The Lion King - Aslan Kral), "Ma- ke Up Your Mind" (The Paper) ve "Look What Love Has Done" (Juni- or). •En iyi kostüm tasarunı adaylan: "The Adventures of Priscilla. Qu- een ofthe Desert", "Bullets O\«r Bro- adway", "LHtle VVomen", "Mave- rick" ve "La Reine Margot - Kraliee Margot" •En iyi makyaj adaylan: "Forrest Gump", "Ed Wood" ve "Mary Shel- ley'den Frankenstein." •En iyigörsel efekt adaylan: "For- rest Gump", "The Mask -Maske" ve "True Lies - Gerçek Yalanlar."