Catalog

22 Cavid VELİEV TUSAM Yakındoğu ve Kafkasya Araştırmaları Masası cveliev@tusam.net Ermenistan, yayılmacı politikalarının sıkıntısını çekiyor… C S TRATEJİ onarımı için önerge hazırlamıştır. Bu demiryolunun açılması için güvenlik, teknik ve finansal problemleri çözmedikleri için nihai anlaşma sağlanamamıştır. RusyaErmenistan arasında güvenli ve istikrarlı bir karasal bağlantının sağlanamaması özellikle Ermenistan’ın ticari şirketlerini olumsuz etkilemiştir. Bundan sonra Ermenistan hükümeti, Avrupa ve ABD’deki Ermeni lobisi TürkiyeErmenistan arasındaki KarsGümrü Demiryolu’nun açılmasını istemiştir. Ermenistan, bunun için de AzerbaycanGürcistanTürkiye arasındaki KarsAhalkelekTiflisBakü (KATB) Demiryolu projesine karşı bir kampanya başlatmıştır. KarsGümrü Demiryolu’nun açılması Ermenistan için sadece Türkiye’ye yönelik taleplerinden vazgeçmeksizin Türkiye ile ilişkilerinin gelişmesi anlamına gelmiyor aynı zamanda Türkiye üzerinden daha kısa ve daha ucuz yoldan Avrupa’ya açılması anlamına geliyordu. Fakat Ermeni lobisi, Ermenistan hükümeti ve Ermenistan’la iş yapmak isteyen Türk iş adamlarının KarsGümrü demiryolu için yaptıkları baskılara rağmen KATB Demiryolu Projesi anlaşması imzalandı ve temeli atıldı. Çünkü Ermenistan KarsGümrü Demiryolunu, Türkiye’ye karşı taleplerinden vazgeçmeden ve Azerbaycan topraklarından çıkmadan Türkiye ile diplomatik ilişkilerinin kurulması için bir araç olarak görüyordu. 7 Şubat 2007’de imzalanan KATB Anlaşması’na Ermenistan’ın da bu projeye katılabilmesi için madde eklendiyse de Ermenistan şimdilik inatla bu fırsattan yararlanmak istememektedir. Ulaşım sorununu gidermek için Şubat 2007’de Erivan’da Ermenistan hükümetiyle İsviçre’nin Reserve Capital Coproration şirketi arasında "daha ucuz" ve daha kısa ulaşım için PotiKavkaz feribot seferleri anlaşması imzalandı. Feribot seferlerinin özellikle Rusya ile ticaret yapan Ermenistan şirketlerinin zaman kazanmasına ve taşımacılık maliyetinin düşmesine neden olacağı düşünülmekteydi. İlk seferin 15 Mart 2007’de yapılması beklenirken, PotiKavkaz feribot seferlerinin açılışı 10 Nisan 2007’de gerçekleşebildi. Gürcistan’ın Poti ve Rusya’nın Kavkaz limanları arasında sadece ErmenistanRusya kargolarını taşıyacak elli vagon kapasiteli iki feribot haftada en az bir defa sefer yapacaktı. Fakat Nisan ayından günümüze kadar bu güzergahtan sadece üç sefer yapılmıştır. Reserve Capital Coproration Şirketi Yönetim Kurulu Başkanı Hakim Matchanov şirketin müşteri bulmakta zorlandığını, güzergahta sekiz şirketin faaliyet göstermesi nedeniyle güzergahın ekonomik olmadığını ifade etmiştir. Bu nedenle sadece ErmenistanRusya arasındaki kargo taşımacılığı için faaliyet gösteren İsviçre şirketinin yüzde 49’luk kısmının Ermeni şirketine satabileceği açıklanmıştır. Fakat bu güzergahta kargo işleri olan hiçbir Ermeni şirketi 10 milyon dolar değerindeki yüzde 49’luk hisseyi almak istememiştir. Ermeni şirketleri bu kadar paralarının olmadığını ifade etseler asıl nedenin feribot seferlerinin ekonomik olmaması olduğu düşünülmektedir. rmenistan, henüz bağımsızlığını kazanmadan coğrafi konumunun dezavantajına aldırmadan yayılmacı girişimlere yönelince kendini yalnızlığa itmiştir. Ermenistan, dört komşusundan birinin (Azerbaycan) topraklarını işgal etmiş, diğerine (Türkiye) yönelik toprak ve tazminat talebinde bulunmuş; diğer bir komşusu (Gürcistan) ise hala Erivan’ın toprak iddiasından şüphe duymakta ve başka bir komşusu ise (İran) Ermenistan’ı bölgesel ve küresel politikaları için araç olarak kullanmaktadır. En önemli stratejik müttefiki olarak gördüğü Rusya’dan bakınca ise Ermenistan sadece bir askeri üs veya "ileri karakol" olarak görülmektedir. Yayılmacılık politikası sadece komşu ülkelerle ikili ilişkilerin bozulmasına değil aynı zamanda bölgesel entegrasyon bağlamında işlerliği olan bölgesel bir teşkilatın kurulmasına da engel teşkil etmiştir. Böylece Ermenistan bölgesel projelerin dışına itilerek en büyük zararı kendisi görmüştür. Bu süreçte Ermenistan, ? Hazar petrollerini Batı’ya ulaştıracak boru hatları için en uygun güzergah olmasına rağmen bu fırsatı altın tepside Gürcistan’a sunmuş ve transit ülke olarak kazanacağı yüz milyonlarca dolardan, hattı kontrol avantajından mahrum kalmıştır. ? Bunun ötesinde enerji yoksulu olan Ermenistan enerji ihtiyacını karşılamak için güzergah çeşitliğinden yoksun kalarak dünyanın en pahalı doğalgazını satan iki ülke İran ve Rusya’ya muhtaç olmuştur. Rusya’dan aldığı enerjinin karşılığını ödeyemeyince birçok stratejik kuruluşunu Rusya’ya E Kendini yalnızlaştıran ülke Dört komşusundan birinin topraklarını işgal eden, birinden toprak ve tazminat isteminde bulunan, diğer birine karşı yayılmacı emellerini belli eden Ermenistan kendisini bölgede yalnızlaştırıyor. Bölgesel altyapı projelerinin tamamından dışlanan Ermenistan adeta Rusya ve İran’a mahkum konuma gelmiş durumda… vermek zorunda kalmıştır. ? Rusya’ya olan aşırı bağımlılığın sonucu olarak İran doğalgaz boru hatları için Avrupa’ya çıkış noktası olma özelliğinden yararlanamamıştır. ? Ermenistan, hem stratejik müttefiki Rusya hem de dünya pazarının merkezi Avrupa’ya karasal yolla ulaşımdan yoksun kalmıştır. ? Komşu devletler Avrupa’nın ötesinde Asya’yla karasal bağlantı kurmak için gerekli projelerini bitirme aşamasındayken Ermenistan ise hala güvenli, istikrarlı ve ucuz ulaşım yolu arayışındadır. TAŞIMACILIK SIKINTISI SSCB döneminde Ermenistan bölgedeki en önemli müttefiki olan Rusya ile karasal bağlantısını Azerbaycan ve Gürcistan üzerinden demiryoluyla sağlıyordu. Erivan, bağımsızlığından sonra izlediği yayılmacı söylemler ve bölgede patlak veren etnik çatışmalar nedeniyle bu bağlantılarını kaybetmiştir. Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ bölgesinde yaşayan Ermenilerin ayrılıkçı eylemlerine destek vermesi nedeniyle 1989 yılından itibaren bu güzergahtaki (RusyaAzerbaycan Ermenistan) demiryolu Bakü tarafından kapatılmıştır. RusyaGürcistanErmenistan demiryolu ise Ağustos 1992’de Abhazaya bölgesinde başlayan ayrılıkçı hareketler nedeniyle kapatılmıştır. Bu tarihten itibaren ErmenistanRusya ulaşımı Gürcistan üzerinden karayoluyla sağlanmıştır. Bu ulaşım yolu da RusyaGürcistan krizi nedeniyle sık sık kapanmıştır. Ermenistan’ın Rusya ve Avrupa ile diğer bağlantısı Karadeniz üzerinden sağlanmıştır. Gürcistan’ın Poti Limanı’ndan yüklenen kargolar Ukrayna’nın Karadeniz kıyısındaki Ilyichevsk Limanı’na taşınmış ve buradan da Rusya’ya gönderilmiştir. Bu yol hem pahalı hem de uzun olduğu için Rusya ve Ermenistan daha kısa ve ucuz yol arayışına girmiştir. Ayrılıkçı bölge Abhazya üzerinden demiryolunun tekrar çalıştırılması için Rusya, Gürcistan, Abhazya ve Ermenistan arasında kurulan komisyon Aralık 2005’te demiryolunun ve güzergahındaki yol ve köprülerin İRAN ALTERNATİF OLBİLİR Mİ? Görünen o ki, Rusya, Ermenistan’a bir çok anlamda Türkiye ve Azerbaycan’a karşılık istikrarlı bir alternatif olamadı. Çünkü, ? Ermenistan ekonomisi daha çok Rusya’ya bağlandıkça ülke, siyasi bağımsızlığını yitirme tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır. KoçaryanSarkisyan ikilisi iktidarlarını koruyabilmek için ülkeyi Rusya’ya daha çok bağımlı kılarken muhalefet Rusya’ya alternatif ülkeler aramaktadır. ? Ermenistan’ın Rusya üzerinden dünyaya açılma projeleri RusyaGürcistan ilişkilerinde sık sık yaşanan krizler sonrası tartışmaya açılmış ve yönetim de Koçaryan