Catalog

Gözde KILIÇ YAŞIN TUSAM Balkan Araştırmaları Masası gyasin@tusam.net Karamanlis’in ardından…. C S TRATEJİ 11 olamazdı. Hâlbuki Yunanistan’daki muhalefetin Karamanlis’in gecikmiş resmi ziyareti konusunda endişeleri bulunuyordu. Eleştirilerin temelinde, Karamanlis’in eli boş dönmesi durumunda 49 yıllık ertelemenin heba edilmiş olacağı endişesi bulunuyordu. Yunanistan’ın dış politika anlayışında hedefe ulaşılmadan başarıdan söz edilmesi mümkün değildir ve bu nedenle yine de eleştirilecektir ama aslında ziyareti kendi gündeminde tutabilmesi dahi büyük bir başarıydı. Karamanlis, 2004’de Türkiye’den giden mevkidaşını ve beraberindeki heyeti ağırlarken de 2008’de kendi ekibiyle Türkiye’de ağırlanırken de sadece Yunanistan’ın hedeflerine ilişkin öncelikli gündem maddelerini masada tutmayı başarmış bir liderdir. Karamanlis, misafirken de ev sahibiyken de, sembolik görülen diplomatik ziyaretlerde, dünya kamuoyuna sadece Yunanistan’ın önceliklerini yansıtmayı başardı. ürkiyeYunanistan ilişkileri denildiğine akla bir dizi gerginlik listesi, TürkYunan ilişkileri denildiğinde ise aynı iklim insanının benzer kültürel özellikleri ve uzo/rakı çekişmesi ile sirtaki gelir. Bir yandan sorunlara rağmen yakınlık bir yandan ise yakınlığa rağmen uzaklıktır söz konusu olan. Yunanistan Başbakanı Kostas Karamanlis’in Türkiye’ye düzenlediği resmi ziyaret bu nedenle hem çok gecikmiş hem de erken sayılmalıdır belki de. Diplomatik nezaket içeren bu tür ziyaretlerin sorunları derinleştirmesi ya da çözmesi beklenilmediği için 49 yıllık aranın gereksiz bulunması kadar yarım asır süren sessizliğin bozulmasını gerektiren ne tür bir iyileşme ya da gelişmenin bulunduğu da konuşulmalıdır. Hem sembolik bir ziyaretti hem de aslında diğer herhangi bir ziyaretten çok farklı anlamlar taşıyordu. İki ziyaret arasına giren yıllar kadar iki ziyaret arasında azalmak yerine artmış olan sorunların varlığı da önemli kılıyordu bu teması. 49 yıl önce sorun yaratmayan Kıbrıs ardından Ege Denizi’ndeki egemenlik paylaşımı iki ülke arasındaki en önemli sorun olmuştu. Fener Rum Patrikhanesi’nin "ekümeniklik" iddiası ile Heybeliada Ruhban Okulu’nun açılması meseleleri de Yunanistan tarafından takibe alınmış sorunlar arasına girdi. İkili ilişkilere Türkiye’den baktığımızda Pontus soykırımı iddialarına dönük çalışmaların, terör örgütü PKK’ya verilen desteğin, ABYunanistanSuriyeİran ve Ermenistan ekseniyle izlenen çevreleme politikasının ve "kaybedilmiş topraklar" metaforunun "kurtarılamamış topraklar" tregadyasına dönüştürülmesinin yine bu yıllarda gerçekleştiğini görürüz. Aynı şekilde Batı Trakya Türklerinin "henüz" denilecek denli yakın tarihte kazandıkları kimi vatandaşlık hakları ile "hâlâ" elde edemedikleri azınlık hakları çerçevesinde düşünülecek olursa kayıp yılların önemi daha da anlaşılır olur. T Diplomatik nezaket ziyareti Karamanlis’in ziyareti, yalnızca ‘nihayet gerçekleşmesi’ açısından KAZANAN KİM? Görüşmelerin basına kapalı bölümünde dahi Türkiye için kazanım sayılabilir. 2007’ye damgasını vuran Türk karasularına Yunan Sahil Güvenliği’nce terk edilen mülteciler, Tae Nea Ancak, geriye kalan sorunların gazetesinin ortaya çıkardığı Türkiye ve Türkleri alan askeri marşlar, Sakız Ada’sındaki Nes hepsinde Karamanlis, ülkesinin hedef Moni Manastırı’nda üzerinde "Türklerin Marifeti" sergilenen kafatasları gibi travmatik çıkarlarını bir kez daha dile getirme yazılarak krizlerin yer almamış olması muhtemel. Aynı şekilde, 1995’ten bu yana kriz yaşanmayan Kardak fırsatı kazanmış oldu… Kayalıklarında hemen ziyaret öncesinde avlanmaya kendi çözümünü dayatma imkanı buldu. Karamanlis’in ziyaretiyle bir kez daha gündeme gelen Türkiye’nin AB ile müzakerelerinde Yunanistan’dan verilen destek de aslında değişen politik anlayışın bir sonucu idi. Türkiye söz konusu olduğunda "destek" sözcüğünün farklı bir anlama geldiği aslında mevcut sorunların AB perspektifine eklemlenmesinin yeni stratejinin nedeni ve sonucu olduğu yapılan açıklamalarla bir kez daha anlaşıldı. Karamanlis, Türkiye’nin AB’ye girişine tam destek verdiğini açıklarken bu desteğin Rum Yönetimi’ni tüm Kıbrıs’ın temsilcisi olarak tanınması, Ek Protokol’ün uygulanması şartına bağlı olduğunu da dile getirdi. Gerçek olan şu ki iki tarafta da esaslı sorun alanlarında bu ziyaretle bir çözüme varılması bekleniyor değildi. Kıbrıs’ın, Yunanistan için artık TürkiyeYunanistan arasındaki sorunlar arasında görülmediğini belirtmek gerekir. Yunanistan, Rum kesiminin 3 Temmuz 1990’da AB’ye tam üyelik başvurusu yapmasıyla Kıbrıs’ı önce bir AB sorunu haline getirmiş ardından Rum yönetiminin AB üyesi olması ile birlikte sadece AB adına hareket eden bir gözlemci gibi davranır olmuştu. Ya da belki daha net bir tanımlama için "taraflı" bir arabulucu rolü oynamayı tercih ettiğini söylemek gerekir. Ege Denizi’ndeki sorunların tanımlanmasında dahi problem yaşanırken resmi bir ziyarette yeni ihtimallerin doğması da söz konusu Karamanlis ve Erdoğan... YÖN AYNI YÖNTEM FARKLI Öcalan’ın Yunan yetkililerce saklanması ile travma yaşayan ve dibe vuran TürkiyeYunanistan ilişkileri, hemen ardından gerçekleşen 1999 depremleriyle başlayan yakınlaşma süreciyle toparlanma ve yüzeye doğru çıkma dönemine girdi. Yunanistan da, Türkiye politikasında önemli bir değişikliğe gitmişti. Artık husumetler üzerine kurgulanmış sürekli gerginlik politikası bir tarafa bırakılarak gerçekçi ve ileriye dönük siyaset uygulama dönemi başlamıştı. Bunun anlamı Yunanistan’ın kuruluşundan bu yana süregelen tezlerinden vazgeçmesi değil hedeflere ulaşmada ve tezlerini geçerli kılmada izlediği politikalarda yöntem değişikliğine gitmesiydi. Yani hedefe dönük izlenecek yolun yeni bir strateji perspektifine oturulması söz konusuydu. Yunanistan bu konudaki en büyük değişimini TürkiyeAB ilişkilerindeki kötümser vetocu duruşunu yapıcı veto uygulayıcısı şekline dönüştürerek sağladı. Bir yandan Türkiye’yi istemeyen ancak kara koyunun arkasına saklanan ülkeler açığa çıkmış oldu bir yandan da AB mekanizmalarının içine çekilmiş bir Türkiye’ye ilişkin bütün sorunlarında karar veren balıkçıların ya da Yunanistan’ın sahil güvenlik gemileri ve torpido botları ile gerçekleştirdikleri ihlallerin bu ziyaretin konusu olmaması da kendi içinde makul sebepleri barındırıyor. Ancak Türk Tarih Kurumu’nca 2003’te başlatılan Türk Kültür Varlıkları Envanteri çalışmalarında, yapılan tüm başvurulara rağmen Türkiye’ye izin vermeyen tek ülkenin Yunanistan olmasının dile getirilmemesi de Karamanlis’in ziyaretindeki başarılardan biri olarak görülmeli. Hem 2004’deki ev sahipliği esnasında hem 2008’deki misafirliği sırasında Fener Rum Patrikhane’sinin esasen bir azınlık sorunu sayılması mümkün olmayan taleplerinin görüşmelere damgasını vurması kuşkusuz ki ulusal çıkarlarını her platformda ön planda tutabilmesi nedeniyle Karamanlis’in başarı hanesine yazılacak türdendi. Batı Trakya Türklerinin kimliklerine yapılan müdahaleler, kendi müftülerini seçme haklarının engellenmesi, din görevlisi yetiştirecek okulların kapalı tutulması, Türk vakıflarının yönetiminin Türklere bırakılmaması, 60 bin Türkün vatandaşlıktan atılması gibi esaslı bir takım sorunların dünya kamuoyunun dikkatini çekecek vurgularla görüşülmemiş olması da Yunanistan’da takdir edilecektir. Kuşkusuz ki defalarca ertelenen ziyaretin nihayet gerçekleştirilmesini gerekli kılan ikili ticaret ve yatırımlarda işbirliğinin son 8 yılda 200 milyon dolardan 5 milyar dolara ulaşması ve bu uçurum niteliğindeki artışın açık farkla Yunanistan lehine gerçekleşmesi, Karamanlis’in Yunan yatırımcılar tarafından da desteklenmesini sağlayacaktır. Karamanlis’in aslında eli boş döndüğünü söyleyecek olanlar olsa da Türkiye Başbakanı Erdoğan’ın "Ekümeniklik konusu Hıristiyan Ortodoks dünyasının kendi iç sorunudur" şeklindeki sözleri Türkiye’nin bu sorunda politika değişikliğine gideceğinin işaretlerini taşıması bakımından önemliydi. Karamanlis, Yunanistan’ın hedeflerini henüz gerçekleştirememiş olsa da hedefe dönük kazanılmış önemli bir adımın mimarı olarak anılacaktır.