Catalog

31 EKİM 1990 EKONOMİ CUMHURİYET/13 Bonıya zanı, demire indirim • İSTANBUL (AA) — Istanbul'da inşaat malzemeleri ile temel sanayi ilrünlerinin işlem gördüğü Salıpazan ile Perşembepazan'nda galvanizli ve dikişli boru fiyatiarvna yüzde 2.9 ile 4.6 arasında zam gelirken inşaat demirinin satış fıyatlan da yüzde 1.8 ile 2.7 arasında düşürüldü. Türk-Metal'e baskın • Iş-Sendika Servisi — Türk-lş'e bağh Türk Metal Sendikası'nın Istanbul'daki Sefaköy Bölge Temsilciliği ile Anadolu Yakası Pendik Şubesi dün sabah maskeli kişilerce basıldı. Baskıru gerçekleştirenler ellerindeki sopalarla sendikanın eşyalannı tahrip ederken kendilerine müdahale etmek isteyen ikisi sendika görevlisi üç kişiyi sopalarla döverek yaraladılar. Saldırganlar odalann duvarlanna TUrk-Metal Sendikası'nı eleştiren sloganlar yazarak kaçtılar. Teksifin Bakırköy ve Zeytinburnu şubelerine de daha önce beozer biçimde baskınlar yapılmıştı. Yeni şeramik tesisi • Ekonomi Servisi — Eczacıbaşı Bozöyük'te karo seramik Uretecek bir tesis kuruyor. Italyan Marazzi > firmasının lisansıyla yılda 2 milyon metrekare yer ve duvar karosu üretüecek olan tesis için 30 milyon dolar harcanacak. 1991 ekim ayında üretime geçecek olan tesiste, yer karolan için "monocottura", duvar karolan için ise "raonoporose" tek pişirimli Oretim teknolojisinin kullanılacağı bildirildi. Telebanka'da ortak kullanım • Ekonomi Servisi — Yapı Kredi Bankası, telebankalarını di|er banka kartlannın ortak kullanımına açtığını açıkladi. Havaalanlan, tren istasyonlan, deniz otobüs limanları, alışveriş merkezleri ile Girne, Lefkoşa ve Magosa'daki telebankalar aracılığıyla Yapı Kredi kartlarını kullanan 1 milyon 100 bin lcişi dışında diğer bankalann ATM kartını kullanan 1 milyon lcişi bu olanaktan yararlanacak. Diğer bankalann sayılan 650 bini bulan kredi kartlanna da nakit çekme olanağı sağlanacak. Yapı Kredi, geçen günlerde tele- ahsveriş terminallerinj de bankalann ortak kulianımına açmıştı. Kütahya Porselerfde grev • KÜTAHYA (AA) — özel sektöre ait Kütahya Porselen Fabrikası'nda çalışan 765 işçi bu sabah greve başladı. Türk-lş'e bağlı Çimse-lş Sendikası ile işveren arasında sürdürülen toplusözleşme görüşmelerinde ücret zammı dahil toplam 32 maddede anlaşma sağlanamaması üzerine grev karan alınmıştı. ABD'de düşük btiyüme • WASHINGTON (AA) — ABD ekonomisinin, gayrisafı milli hasıla artışı bazında büyüme hızı, temmuz-eylül döneminde yüzde 1.8 olarak gerçekleşti. Nisan-haziran dönerai GSMH artıs oranı sadece binde 4 olmuştu. Temmuz- eylül dönemindeki bu yüzde 1.8'lik GSMH artışı, büyük ölçüde yeni oîomobil satışlarmdaki artıştan kaynaklandı. ABD'de GSMH artışı hesaplamalanna dahil edilen diğer kalemlerden kişisel tüketim harcamalan, söz konusu dönemde 23.9 milyar dolar, yeni otomobil satışlan da 3.4 milyar dolar arttı. Temmuz-eylül dönemi GSMH artışını yüzde 1 olarak bekleyen ABD'li ekonomistler, Amerikan ekonomisinin 1990'm son üç ayında durgunluğa. sürükleneceği görüşündeydiler. ASELSAN'ın arıtnıa tesisi • ANKARA (AA) — Askeri Elektronik Sanayi A.Ş. (ASELSAN), çevre korumasına katkıda bulunmak, üretim sırasında ortaya çıkan kimyasal atıklan arıtmak ve yıkama sularını tekrar kullanılabilir duruma getirmek amacıyla antma tesisi kurdu. Halka açılmada alaıı değil sataıı kazandı Halka açılan şirketlerin "kar patlaması1 Ştıfcrt adı. Rnansbank Gentaş Peg Profıio M. Martı 0. Söksa Yûnsa Sabah Yayın Asefsan Emek Sıgorta Tam Stgorta Tekstılbank Garanti B Vestel Eezaeıbaşı PetKım Demırbank Akbank KelebekMoD Toprak Kâflıt I.M.P Tûtünbank 1989 kân aet 1990 kân net Sennaye (•HyonTt) (mllyon TL) arttınmı % 6035 14442' 150 bdi 2264 4698 /Brüt 40308 /Brût 1204 1077' /Brût 1639' /Brût 1196- /Brût -5394- /Brût 806- 2009' 2231 3225' /Brüt 10823" /Brüt 53329- /Brût 61133" /Brût 2797- 50 ödl 50 bdz 1310 72' /Brût 16887' /Brût 7220 /Brût 6562- /Brût 670" 6722" 80548 /Brût 73371" /Brût 122911 "" 308187 • 307V •/Brût | 17780" /Brüt 345313" ! 87971 76 bdl. 50 to 50 bdl. 50 tiaı 100 bdi. 100 bdz 100 bdz 50 bdz 37 5 bdz 296 bdl 4 bdz Borsadakl dcğer artışı V, -18 60 30.27 20.88 Malka jçıta» bölim Kamu ve özelsektör,90yılında3 trilyonluk kaynaksağladı 15.00 26.51 10.00 ABDURRAHMAN VILD1R1M •56.45 5.00 45.39 18.18 -31.76 •30.23 •19.05 -36.64 -12.41 1 11 -49.83 350 bdl, 50 bdz 3362 /Brût 10084 ' /Brüt 4992' /Brût 3649 '/Brût 1502" /Brüt Dtşbank Kûtanya Por. Fenış Ai. Parsan Marsfıall B Trakya Cam Konya Çım. 17023 - 3266" 1139" /Brût 2649" /Brüt 13092" /Brût 25150" /Brüt 44102"' 7496" 3209 /Brût 903- /Brût 9155" /Brüt 100 bdz 18440- /Brût j 31955 •/Brût | 30928 1S661/7ay 10540- /Brüt 9698 /Brût 50 bdz *: Üç aylık, olarak halka 88.67 6 25 2 67 000 -16 52 -5.00 000 8 57 •149 15 87 154 405 İşlem gormedt İşlem görmedı 15.40 15.00 7.00 Belırlenemedı 3.00 15 00 500 15 00 15 00 15 00 8.00 1000 600 Belırleoemedı Belırlenemedı Belırtenemeoı 15 00 1500 15.00 Bel'rlenemedi Belırlenemedı Belırlenemedı 15.00 0.00 15.00 " : Altı ayhk, ***: Dokuî aylık, ****: Yıllık, açılma donemine cn yakın rakam seçıldi) bdl Bedelli, bdz: Bedelsiz (1990 kâr rakamı) Borsamn kısa sürede gelişme- si sonucu kcşfedilen "halka açıhna" olayında, alan değil sa- tan kazandı. Halka açılmayla 1990 yılında özel sektör şirket- leri 1.9 trilyon lira, kamu sektö- rü de 1.1 trilyon liralık kaynak elde ettiler. Ancak 1990 yüı için- de halka açılan 28 şirketten yai- nızca biri yatınmasına cazip ka- zanç sağladı. Şirketlerden "üzerine bir de bedelsiz" 1990 yıhnda halka açılan 28 şirket temel alınarak yapılan in- celemede, "satıalann" büyük reklam kampanyalan ve bilan- çolanndaki olağanüstü kâr ar- tışlan sayesinde hisselerini yük- sek fiyattan sattıkları ve alıcıla- ra kazanç sağlayacak bir marj bırakmadıklan ortaya çıktı. Bu satış işlemlerinde, şirketin özel- likle son yılda veya son aylarda olağanüstü kârhlık gösteren bazı şirketlerin bununla da yetinme- yip hisselerini cazip kılmak için "üzerine bir de bedelsiz" verme- ye basladıklan dikkati çekiyor. Halka açılan bazı şirketlerin, şu anda hisse senedi piyasasını yönlendiren sermaye arttırımı olayını da çok iyi yakaladığı gözleniyor. Halka açılan şirket- lerden 12'sinin hisselerini satma- sının ardından bedelli - bedelsiz sermaye arttırımına gitmeleri olağanüstü gelişme ise 28 şirket- ten 17'sinde görülüyor. Halka açılma dönemlerine en yakın bi- lançolanna bakıldığında, bazı şirketlerin kârlannı 25 katına kadar arttırdıklan dikkati çeki- yor. Bunlar arasında, geçen yı- Un 9 ayhk bölümünde 5.3 mil- Halka açılan 28 şirketten yalnızca birı yatınmcısına cazip bir kazanç sa|ladı. Buna karşılık halka açılma sayesinde özel sektör 1.9 trilyon, kamu sektörü 1.1 trilyon lira kaynak sağladı. Halka açılacak şirketlerin çoğunun bilançolarında kârların olağanüstü derecede artması dikkat çekiyor. Bunlar arasında, halka açılacağı sırada kârları 17-25 kat artan şirketler de bulunuyor. dikkati çekiyor. Son olarak hal- ka açılanlar arasından bazıları- nın da resmen açıklanmaması- na karşın yine sermaye arttınmı- na gidecekleri biliniyor. Halka açılan şirketlerin hisse- lerini yüksek fiyattan satmala- rına yardımcı olan kârlardaki yar lira zarardan bu yılın aynı döneminde 6.5 milyar lira kâra yükselen Aselsan ilk sırada ge- liyor. 6 haziranda halka açılan Garanti Bankası, kârını 25 kat yükseltti. Yine 9 eylülde hisse- lerini satışa çıkartan Tiitün- tmnk'ın 9 ayhk dönem kâr artı- şı 17 kat oldu. 25 haziranda halka açılan ve yatınmcısına yüzde 88 gibi ca- zip denebilecek bir borsa kazan- cı sağlayan Eczacıbası tlaç'ın durumu ise daha değişik. 1987'de 2 milyar, 1988'de 4.3 milyar lira kâr sağlayan şirket, borsamn çok hızla geliştigı 1989 yıhnda birden kâr patlaması ya- şadı ve 65 milyar 953 milyon li- ralık net kâra ulaştı. Eczacıbaşı tlaç'ın geçen yıl bir önceki yıla göre gerçekleştirdiği rekor kâr artışı tam olarak 15 kat oldu. Kârlarda başdöndürücü artışlar Sabancı'mn Yünsa'sı ve halka yeni açılan Parsan kârlannı 10 kat arttırdılar. Bu yıl iki kez hal- ka açılma denemesi yapan Peg Profilo'nun 6 aylık kâr artışı 8.5 kat olurken, Asil Nadir'in Ves- tel'i 6.7 kat, Sabah Yayıncdık 6 kat, Demirbank 5.7 kat, Istaa- bul Motor Piston (İMP) 3.5 kat, Tekstılbank 3 kat, Keiebek Mo- bilya 3 kat, Feniş Aliiminyum 2.8 kat, Dtsbank 2.5 kat, Finans- bank 2.4 kat ve Kütahya Porse- len 2.3 kat kâr artışı gerçekleş- tirdiler. TSE'den tüketicilere uyarıEkonomi Servisi — Türkiye'de tüke ticileri korumak amacıyla yapılan çahş- malar hız kazanırken Türk Standartla- n Enstitüsü de tüketicilere "TSE belgesi olmayan mallan almayın" uyansmda bulundu. Dedeman Oteli'nde yapüan Dayamklı Tüketim Mallan Konseyi'nde konuşan TSE Istanbul Bolgesi Müdünı Abdullah Tüysüz, tüketicilerin TSE belgesi olma- yan mallan almamasını istedi. "Biz TSE belgeli mallarda tüketicilerin ava- katiığını yapıyoruz" şekunde konuşan Tüysüz, enstitü tarafmdan belgelenme- yen maUan alan tüketicilerin söz söyle- me hakkının bulunmadığını belirtti. Türk tükeücisinin birçok malda gözüy- le değil kulağıyla alışveriş yapmasmdan yakman Tüysüz, tüketicinin bir mah alırken özellikle üç noktaya dikkat et- mesi gerektiğini söyledi: "TSE belgesine uygunluk, garanti bel- gesiyle satıian mallann Sanayi Ticaret Bakanlıgı'nca faazırlanan son garanti belgesi tebüğine uygunluk ve faturalı sa- üş." Konseyi düzenleyen Tüm Tüketicile- ri Koruma Derneğı Başkaru Menmet Ba- rak da derneğin bundan sonra standart dışı üretim yapan firmalan halka teşhir etmeye başlayacağını söyledi. Derneğin bu konudaki ilk çalışmalannı özetleyen Barak, bazı fîrmaların TSE belgesi al- madan üretim ve satış yapmaları suç ol- dug^u halde bu faaliyetlerinı sürdürdük- lerini açıkladi. Tüm Tüketicileri Koru- ma Derneği'nin belirlediği zorunlu stan- dartlı belge almgrr'iy olan firroaiar şöy- le: Yangın söndürme dhazlan üreten fir- malan Korataş, Hasse, Tüpaş, Çağlayan Türksel, Lokman Korur, Gürbüz, Me- rih, Korun, Savaş, Emniyet, Köse, Türksan, Yankor, Cem Tic. Asansörcüler: Asitt As, Lift Sen, Sta- tik AŞ, Berk AŞ, Çaba AŞ, Toros AŞ, Onur AŞ, Keva AŞ, Özlift AŞ, Sani AŞ, Gen As AŞ, Maktes AŞ, ö z Emas AŞ, öndersan AŞ, Oras AŞ. Antenciler. Radar Anten, Arzum Tic, Barut Madeni Eşya, Antensan, Ersa An- Sovyet turiste h azırlıkTurizm Bakanlığı, Sovyet pazarına el atmak amacıyla 12 milyar 530 milyon liralık bir tanıtım yapmayı planlıyor. Acenteler ise bu pazardan en büyük payın hac turizmiyle alınacağı görüşündeler. tDtL GÜRSEL ANKARA — Türk turizmi- nin, SSCB ve Doğu Avrupa ül- kelerinden gelecek turistlerle ye- ni bir pazara açılması bekleni- yor. Turizm Bakanlığı, Sovyet pa- zanna el atmak amacıyla 12 mil- yar 530 milyon liralık bir tanı- tım yapmayı pianlarken turizm acenteleri de kolları sıvadılar. Acenteler, pazardan en büyük payın "hac turizmi"yle alınacağı görüşündeler. Bu amaçla Sovyetler Birliği- nin turizm şirketi Inturist ile bir- leşen Bumerang Tur'un Yönetim Kurulu Uyesi Ahmet Kozikoğlu, Sovyet sektörünün çok ciddi ve açık bir pazar olduğunu vurgu- larken, 25 bini deniz yoluyla, 5 bini hava yoluyla oknak üzere önümüzdeki sezonda 30 bin ki- şinin rezervasyonlannı yapıldı- ğını söyledi. Sovyetler'den gelen taleplerin genelde 15-20 güniük Anadolu ve kültur turlan olduğunu anla- tan Kozikoğlu şöyle konuştu: "Henüz çok yeniyiz. Bu ne- denle tanıtuna bii) ük ağıriık ve- riyornz. Şu anda çok yüklii bir pazaria karşı karşıya değiliz. tş adamlan ve gruplar ise eski dü- zeyinde, yalruz kışın özellikle Akdeniz ve İstanbul turizmine ağırük vermek istiyonız. Sektö- riin genislemesi amacıyla Doğu Bloku ülkelerine vizelerde de kolaylıklar sağlanacak." Acenteler, Sovyetler'de ve Do- ğu Bloku'nda yaşayan Müslü- manları hacca götürmeyi de gündeme getirdiler. Bu konuda- ki en büyük talebin Azerbay- can'dan geldiğini söyleyen Ko- zikoğlu, "Bunun dışında Abaza- lar, Türkmenler, Tacikier ve Bnl- garlardan büyük talepler gel- yor" diye konuştu. Konuyla ilgili tek problemin Suudi Arabistan'ın Sovyetler'de yaşayan Müslümanlara vize ver- mesi olduğunu açıklayan Kozi- koğlu, "Şu anda hac turizmi u>- kuda, vize alamıyoruz. Politik durum düzelince bir sorun kal- mayacak" diyor. TÜRSAB Ikinci Başkanı Muktedir Ballı ise Sovyet paza- rırun "ciddi" bir pazar olduğu- nu vurgularken Yugoslavya, Bulgaristan, Yunanistan ve Ro- manya Ue dörtlii anlaşmalara gı- dildiğini söyledi. Dört ülkenın ortak tanıtımuun yapılacağıru ve ortak paket prograînlan hazır- lanacağını belirten Balh, "Dört ülke arasındald turizm lan her yıl yinelenecek. Bu yıl 2 bin kişilik bir anlaşma yapıldı. Aynca her acente kendisi gidip anlasma yapabiliyor" diye ko- nuştu. Diyanet Işleri Başkanhğı'mn bu yıl acentelere hac turizm yap- maları konumunda izin verme- yeceklerini de hesaba kattıklan- m bildiren Ballı, "Bu bağlamda Doğu Bloku üikeleri.vle özellik- le hac turizmi yapılacak. Ro- manva, Yugoslavya, Bulgaristan ve Rusya'dan hacı götiiriilecek" diye konuştu. TÜRSAB Başkanı Bahaettin Yü'cel ise şöyle dedi: "Öncelikle bu ülkelerlc hac turizmi yapma konusunda Suu- di Arabistan'ın her iilkeye uygu- lamtş olduğu bazı kotalar var. Hangi bölümünü Türkiye'ye kullandınr bilmiyorum. Ancak Azerilerin maden yatakian ve petrolleri var. Bizim petrolü sa- tın alıp bunnn karşüıgında tu- rim önermemiz olabilir. Ama şu anda ekonomilerinin darbof az- da olduğunu da gördiik. Bu insanlann önce karınlan- oı doyurmak için bir ihtiyaçian var. Turizrn sonra gelir. Aynca satın alma giicii açısından ttlke- mizdeki temiz programların karşıJıgjoı bulamayız. Pazarda gelecek var ama zaman gerekli." SALTUR Genel Müdürü Ab- durratunan Çevik ise konuyla il- gıli olarak "Ban'nın rezervas- yonlannı sıfır nokıasına getirdi- gi şu günlerde bu pazara can si- midi gibi sanmJacak. Karadeniz ve tstanbul için açılma olacak" dedi. Turizm Bakanlığı ise konuy- la ilgili büyük bir tanıtım pro- jesine başladı. Karadeniz ve yay- la turizmini Sovyetler'den gele- cek turizmi desteklemek yönün- de geliştirmeyi planlayan bakan- lık, vize işlemlerinde ise kolay- lıkjara gidiunesi için çalışmala- ra başladı. ten, Evren Anten, Uludağ Tic, Ses TV Antenleri, Ermak Anten, Erksan Anten. Barak, konuşmasında IGDAŞ'ın standart dışı cihazla doğalgaz vermesi- nin engellenmesi gerektiğıne de değindi. TSE İstanbul Bölge Müdürü Abdullah Tüysüz de bu konuda yaptığı açıklama- da, her türlü kamu malının kesinlikle standartlara uygun olması gerektiğini belirterek "Doğalgaz kontrolüne biz (a- h'p oidugumuzu soyledik. Bunun için ge- rekli teknolojik bilgiye sataip oidugumu- zu da beiiıttik. Ancak İGDAŞ'tan ohım- lu bir yanıt alamadık ' dedi. Tüysüz, sa- dece eylül ayının sonunda ÎGDAŞ'ın "Evierde kulbuıılacak doğalgaz cihazJa- nnın TSE belgeli olması gerekiyor" de- diğini belirtti. Eczacının Bağ-Kur boykotu başlıyor SAMSUN (Cumhuriyet) — Türkiye'deki 13.800 eczane, bu- günden itibaren "Bag-Kur'a kar- şı boykof'a başlayacak. 31 ekim-6 kasım tarihleri arasında- ki boykot nedeniyle eczaneler, Bağ-Kur'a veresiye ilaç vermeye- cek, Bağ-Kur'lu yurttaş, ücreti- ni peşin ödemek suretiyle ilaç alabilecek. tlaç fıyatlanndaki hızh artış- lann, sağlık hizmeti veren kuru- luşlann prim ve ödemelerini aş- tığını, sağlık harcamalarımn karşılanamaz ve hizmetlerin ve- rilemez duruma geldiğini söyle- yen Türk Eczacılan Birh'ği Ge- nel Başkanı Prof. Dr. Mekln Tanker, Bağ-Kur'un da gittikçe yaygınlaşan bir biçimde eczane ve hastane alacaklanm ödeye- mez duruma geldiğini bildirdi. Üniversite hastanelerinin mil- yarlan bulan alacaklan nedeniy- îe hizmet vermeyerek anlaşma- larını birer birer feshettiğini bil- diren Türk Eczacılan Birliği Ge- nel Başkam Prof. Dr. Tanker, eczacılann da toplam 30 milya- n bulan alacaklan nedeniyle ar- nk veresiye ilaç veremez duruma geldiğini söyledi. Prof. Tanker, "Bağ-Kur'a boykot" nedeniyle yaptığı açık- lamada şunlan söyledi: "Bağ-Kur Genel Mudürlügü köklü çözttm sayarak, bir kanuo taslağı hazıriamış ve bütün ümit bu taslağın yasalaşmasına bağ- lanmıştır. Bu taslak, primlerin arttuılması sonucunu getirecek- se ve eğer bu mümkün olacak- sa güncel sorunun çözümü, en erken 8-10 ay sonrasına kalacak demektir. Sağlık hizmetlerinin kısılması, sınırlanması, ilaç be- deüerinin daha küçiik bir lusmı- nın ödenmesi sonucunu getire- cekse elbette ki kabullenileme- yecek, belki de hiç yasallaşma- yacakür. " Kara para tartışmasıEkonomi Servisi — Avru- ^pa Topluluğu, özelh'kle uyuş- turucu ticaretinden sağlanan kara pararun temizlenip ak- landığı "camasu"bane"lerin kapılanna birer "kilit vurmaya" hazırlanıyor. Geliş- miş 7 ülke tarafmdan yapılan bir çalışmaıun sonuçlanna göre Avrupa'da, eroin, koka- in ve haşhaş satışmdan eide edilen 16 milyar dolarhk ka- ra para, finansaJ mekanizma- nın içınde "yıkanıyor." Avrupa Komisyonu'nun hazırladığı bir tasarı uyann- ca AT ülkeleri kara paranın aklanmasjna karşı bir dizi ön- lem aimak zorundalar. Şu an- da, kara pararun aklandığı kurumlann calışmasını sınır- layan önlemler, yaJnızca Ingil- tere, Fransa ve Lüksemburg- da uygulanıyor. Tüm Avru- pa'da, yalnız Ingiliz ve Fran- sız bankalan, şüphelendikle- ri işlemleri yetkili makamla- ra bildirmekle yükümlüler. Tabii bu sınırb önlemler, ya- rıdan fazlası kâr olan 16 mil- yar doların her yıl "kirlerin- den annmasınr engelieyemi- yor. Bu konuda AT ülkeleri ara- sında işbirliğinin olmaması, Avrupa fınans alanındaki re- kabeti olumsuz yönde etkiü- yor. örneğin bir İngiliz ban- kası, kara paranın aklanması konusunda ağır, sıkıntılı ve oldukça masraflı bir prosedür izlerken başka bir ülkedeki başka bir banka, bu konuda hiçbir şey yapmak zonında değil. Zincirdeki eksik halka- lar ve finans piyasalarındaki serbestlik, kara pararun bir ül- keden başka bir ülkeye rahat- ça seyahat edebilmesini ve ak- lanmasını kolaylaştınyor. Sis- temdeki kopukluk yüzünden önlemlerin hiçbir işe yarama- dığını gören Avrupa Komis- yonu, kanun dışı yollarla ka- zanılan paralann aklanması- nı engellemek için tüm ülke- lerin ortak hareket etmesini istiyor. Avrupa Komisyonu, kara paranın aklandığı çama- şır makinelerinin "stop" düğ- mesine basmak için AT ülke- lerinin şu önlemleri almasını istiyor: • Finans finnalanyla ça- hşan ber kişi ya da kuruluşun kimliginin ögrenilmesi gereki- yor. Eğer bu konuda küçiik de olsa bir şüphe duyuluyor ise "gerçek künligin" oğrenil- mesi icin tüm imkâniann kıd- lanıiması zorunlu. Aynca fi- nans firmalan. müsterileriniıı kimlikleriyle ilgili tüm kayıt- lan saklamak zorundaiar. • Bankalar ve diğer finans kurumlan, şüpheli gördükle- ri her işlemi kendi ülkelerin- deki yetkili makamlara bildir- mek zonındalar. Normal ol- mayan işlemler yakından ta- kip edilmeü. Kara pararun ak- lanması konusunda şüpbe du- yulan işlemler hemen durdu- ruknalı. • Finans seklönindeki fir- malar, bu konuda kendi icle- rinde de bazı tedbirier alma- lıiar. Kara panuıın akianma- sında kullanılan yöntemler ve bu konuda alınan önlemler finna elemanlanna aniaülma- lı ve ögretilmeli. Avrupa Komisyonu'nun bu direktifleri tüm AT ülkelerine yönelik. Ülkeler kara parayla "teke tek" savaşmak yerine, açılan ortak cephede yer ala- caklar. Ancak bu noktada ba- zı sorunlar var. örneğin lngil- tere, Avrupa Komisyonu'nun "kara paranın aklanmasını" adli bir suç olarak tarif etme- sine karşı çıkıyor. İngiltere, komisyonun ceza kanunu yapma yetkisine sahip olma- dığına da işaret ediyor. Avru- pa Komisyonu ise hapis gibi cezai yaptınmlarla desteklen- mediği takdirde bu önlemle- rin pek fazla etkili olamaya- cağını savunarak Ingiltere'ye cevap veriyor. Tîırizm yatınmcıları teşvikve kredî istiyor TUrizm Yatınmcıları Derneği, 1991 TeşvikSistemi belirlenmeden önce önerilerini açıkladi Haber Araşürma Serrisi — Turizm Yatı- nmcılan Derneği (TYD), 1991 yıhna yöne- lik "Teşvik Sistemi"nın belirlenerek yayım- lanmasından önce, "göriış ve önerilerini" açıkladi. Derneğin ayhk yayın organı olan "TYD DergisT'nin ekim sayısında yayımla- nan görüşlerde, turizm yatınmcısınm 3 Ka- sım 1989 kararlan ile "ciddi bir sürprizte" karşılaştığı savunularak "Bir taraftan aşın derecede artan maliyetler, diğer - taraftan özendirici kredi politikasının ortadan kalk- ması ve yatınm teşviklerindeki gerileme, ya- tuımcıda ciddi tereddütler yaralmıstır. Yap- tıgımız besaplamalara göre yalnızca teşvik- lerdeki azalma, 1990 yüında yapılan bir tu- rizm yatınmını 1987 yılmda yapılan bir tu- rizm yatınnuna göre yüzde 21 daha pahalı •aJe getirmiştir" deniyor. Teşvik sisteminin bir yıllık araiıklarla ya- yımlanması da "eleştirilen" önenlerde, şu görüş savunuluyor: "Ülkemizde teşvikler 1 yıl periyotlo ola- rak yayımlanmakta ve uygulama yatınmcı- da, 'Acaba gelecek yıl hangi teşvikler ne ka- dar değişecek, ne gibi sürprizler olabüir' kay- gısı yaratmaktadır. TYD olarak, öteden be- ri arzumuz, turizm teşvikkrinin en az 5 yıl degişmeyecek bir esasa bağlanmasıdır." TYD'nin, "1991 yılı teşvik sistemi Ue ilgili görüş ve önerileri" ise ana hatlanyla şöyle sıralanıyor: • Teşvik belgesi: 1987 yüında teşvik bel- gesi için limit yoktu. 1 milyar liranın üzerin- deki yatınmlar için fizibilite raporu isteniyor- du. 1990 yıhnda 5 milyara kadar yatırunlar teşvik belgesiz, 5 milyann üzerindeİci yatınm- lar teşvik belgeli yatınm haline geldi. Yatı- nm Teşvik Sistemi eski haline dönüştürülme- li; 5 milyar liradan az yatınmlar için fizibi- lite formu, 5 milyar liranın üzerindeki yatı- nmlar içinfizibUiteraporu istenmelidir. • Turizm kredileri: Turizm sektörünün kredi ihtiyacı, sektörün niteliklerine uygun şartlarda bir kredi sistemi ile karşüanmah- dır. Türkiye Kalkınma Bankası dışındaki bankalann da kredi desteği sağlamalan yö- nünde imkânlar oluşturuhnahdır. Turizm sektörü, döviz girdisi yüksek, ancak serma- yenin geri dönüşü uzun yatınmlardır. Bu du- rum göz önüne alınarak turizm kredilerinin desteklenmiş faizlerle en az 4 yıl geri odeme- siz + 8 yıl geri ödemeli bir sisteme kavuştu- rulması gereklidir. • Kaynak kıülanunı destekkme primi: 1987 yıhnda toplam yatınm üzerinden veri- len ve yüzde 40 özkaynağın üzerinde bir kay- nak kullanıhnası halinde yine yüksek oran- da ilave prim veren sistem, 1988 yıhnda yal- nız özkaynağa uygulanmdya başlanmış, ora- m yüzde 40 olarak tespit edilmistir. Bu uy- gulama 1990 yıhnda turizm konaklama ya- tırımları için yüzde 30'a indirilmiştir. Bu ka- rar turizm yatırımlan için oldukça ağırdır. Sadece bu değişiklik nedeniyle turizm yatı- nmlannda maliyet yüzde 6-8 oranında art- mıştır. Turizm yatınmının desteklenmesi is- teniyorsa, kaynak kullanımmı destekleme primi oranı turizm yatınmlannda asgari yüz- de 35-40 uygulanmah, bölgelere göre daha yüksek oran verilmelidir. • Gümrük muitfiyerJ uygulaması: Yatınm teşvik tedbirlerinin başlangıcından beri tüm yatırım projelerine, proje bazında gümrük muafıyeti uygulanmaktaydı. Bu uygulama 90/2 sayılı tebliğle tamamen kaldınünıştır. Daha sonra yayımlanan liste ise turizm ya- tınmcılarırun ihtiyaanı karşılamaktan uzak- tır. Turizm yatınmlannda kullanılacak ithal malzemenin tamamım kapsayacak şekilde (mobilya dahil) yatınmı doğrudan teşvik edi- len mallar listesinin sektöre özel olarak tan- zimini ve bu listedeki mallara gümrük mua- fiyeüi ve asgari oranda fon uygulanmasını gerekli görmekteyiz. • Özkaynak: Turizm yatınmlan sabit te- sis oranı yüksek yatınmlardır. Ülkemizdeki yatınmlarda sermaye oranı yüzde 50 olarak tespit edilmistir. Kanaatimizce bu sektörde- ki yatınmlarda genel olarak özkaynak ora- nının yüzde 35-40'a indirilmesi yatınm ya- pılmasını teşvik edecektir. • Turizm sektörü, ihracatı teşvik tedbir- lerinden yararlanamamaktadır. Turizm sek- törüne de Destekleme ve Fiyat lstikrar Fo- nu'ndan ödeme yapılmahdır.