Katalog

yürütmektedir. Bu şekilde TransHazar’ı tamamen rafa kaldırmayı planlamaktadır. Fakat enerji güzergahı konusunda ilk nihai anlaşmayı imzalayan taraf, kazanan taraf olacaktır. Dolayısıyla TransHazar destekçileri Eylül’de imzalanması gereken RusyaOrta Asya anlaşmasını ya ertelemeli ya da bu tarihe kadar TransHazar imzası atılmalıdır. Çünkü Rusya güzergahının imzasının atılması durumunda TransHazar önemini yitirecek ve Avrupa ülkeleri Orta Asya doğalgazı için Rusya’ya muhtaç olabilecektir. Bu da AB’nin enerji güzergahlarını ve kaynaklarını çeşitlendirmesi açısından önceliğe sahip olan Nabucco projesinin yara alması anlamına gelecektir. TÜRKİYE’NİN TAVRI BTE’nin gerçekleşmesi büyük projenin diğer önemli ayağı olan Nabucco’nun şansını da yükseltmektedir. AB Enerji Konseyi Başkanı Martin Bartenstein, Nabucco’nun AB enerji güvenliği açısından önemini şöyle vurguluyor "Nabucco doğalgaz boru hattı projesi AB’nin enerji güzergahı ve üretici ülkelerin çeşitlenmesini sağlayacak Enerji Projesi açısından en önemlisidir." Nabucco için de TransHazar hayati öneme sahiptir. Orta Asya doğalgazını Türkiye’ye kadar taşıyacak ve Nabucco’ya birleştirecek boru hatları için iki güzergah konuşulmaktadır. Bunlardan biri TürkmenistanİranTürkiye diğeri ise TürkmenistanKazakistanAzerbaycanGürcistanTürkiye güzergahıdır. Ayrıca İran’ın kendi doğalgaz kaynaklarının Avrupa’ya çıkış yollarından biri Nabucco projesidir. Fakat uzun yıllardır İranTürkiye arasında geçiş anlaşmazlığı İran doğalgazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya çıkışını engelliyordu. Söz konusu engel 13 Temmuz 2007 tarihinde İranTürkiye arasında Ankara’da imzalanan mutabakat zaptıyla aşılmış görünüyor. Aynı zamanda bu imza İran’ın Nabucco’ya katılmasının önü de açmış bulunuyor. Böylece İran doğalgazı Türkiye üzerinden Avrupa’ya satılacak, Türkiye de Türkmenistan doğalgazını İran üzerinden satın alacaktır. Ayrıca İran üç ayrı doğalgaz alanını da ihalesiz Türkiye’ye verecektir. Bu anlaşma diğer taraftan da Türkiye’nin enerji koridoru olma özelliğini kuvvetlendirdi. Fakat tüm bu olumlu gelişmelerin yanı sıra bu anlaşma aynı zamanda TransHazar projesine büyük bir darbedir. Nitekim İran’ın TransHazar doğalgaz boru hattına karşı çıkma nedenlerinin en önemlisi Türkmen doğalgazını İran üzerinden taşınmasını istemesiydi. Türkiye’nin Türkmen doğalgazını İran üzerinden değil TransHazar üzerinden almaya öncelik vermesi daha yararlı olurdu. Bunlardan en önemlisi İran’ın şimdiye kadar güvenilir bir doğalgaz ortağı performansı sergilememesi ikincisi ise hala İranABD krizinin devam ediyor olmasıdır. İran ise kendi doğalgazını Avrupa’ya satmak için Türkiye’ye muhtaçtı. Çünkü İran’ın Ermenistan üzerinden Avrupa’ya çıkışı Rusya tarafından, AzerbaycanGürcistan üzerinden Avrupa’ya çıkışı ise ABD tarafından engelleniyordu. Avrupa’ya sıvılaştırılmış doğalgaz satmak ise daha pahalı bir işti. Bu nedenle İran doğalgazını Avrupa’ya satmak için Türkiye’ye muhtaçtı. Türkiyeİran anlaşmasının Türkiye açısından başka bir sakıncalı noktası da TürkiyeTürkmenistan doğalgaz anlaşmasının imzalanmamış olmasıdır. İran hem Türkiye hem de Avusturya ile doğalgaz anlaşmalarını imzalayarak Avrupa doğalgaz pazarına çıkışı yönünde işin büyük kısmını tamamlarken Türkiye’nin bu başarıyı elde ettiği söylenemez. TürkiyeTürkmenistan doğalgaz anlaşması olmadığı sürece İranTürkiye anlaşması Türkiye açısından yararlı olmayacaktır. Bu durumda TürkiyeTürkmenistan anlaşması için İran Türkiye’yi destekleyecektir. Fakat Azerbaycan, Gürcistan, AB ve ABD Türkmenistan doğalgazını İran geçişli değil Hazar geçişli olarak istemektedir. 7 Kasım 2006’da Avrupa Komisyonu Başkanı Jose Manuel Borrosso ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev arasında imzalanan memorandumun amacı Azerbaycan ve Hazar havzası enerji kaynaklarının AB’ye taşımacılığının ve teminin güvenliğinin Rusya’nın Kazakistan ve Türkmenistan’la imzaladığı son anlaşmaların bağlayıcı özellik kazanması için Eylül ayında yeni anlaşmaların imzalanması gerekiyor. Türkiye’nin İran’la son anda doğalgaz anlaşması imzalaması Hazar geçişli proje ve Nabucco’yu olumsuz etkileyebilir sağlamaya yöneliktir. Aslında bu anlaşma bir nevi TransHazar’a destek anlamı da taşımaktadır. 22 Mart 2007’de Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Memmedyarov’la ABD Dışişleri Bakanı Condolizze Rice arasında Washington’da imzalanan anlaşma özellikle TürkiyeYunanistanİtalya doğalgaz boru hattının, Nabucco’nun ve diğer boru hatlarının gerçekleşmesine odaklanmaktadır. Diğer boru hatları konusunda hiçbir ayrıntılı bilgi verilmezken bu hatların Hazar geçişli boru hatları yani TransHazar’ın gerçekleşmesi için ABD’nin verdiği destek olarak değerlendirilebilir. Bu anlaşma ile Türkiye İran kampında yer almış oldu. İran bu anlaşmayla aynı zamanda Orta Asya enerji kaynakları üzerinde kendi etkinliğini de artırmıştır. C S TRATEJİ 21 öngörülmektedir. 2006’da bitmesi planlanan boru hattının inşası devam etmektedir. Doğalgaz boru hattının İtalya’ya uzatılması için 30 Ocak 2007’de Yunanistanİtalya arasında anlaşma imzalanmıştır. Anlaşmaya göre 2008’den itibaren Yunanistan’ın batısıyla İtalya’nın güneyi arasında 220 kilometrelik boru hattı yapılacak ve bu boru hattı Türkiye’den Yunanistan’a gelecek boru hattıyla birleştirilecektir. Bu hatlar 2011’de tamamen hazır olacaktır. Türkiye’den Avrupa’ya uzanacak doğalgaz boru hattının ikinci güzergahı ise BulgaristanRomanyaMacaristanAvusturya hattıdır. Avusturya'ya ulaşacak güzergah ile ilk etapta Bulgaristan, Romanya, Macaristan, Slovakya, Çek Cumhuriyeti gibi yeniden yapılanan ekonomilerin gaz ihtiyacı karşılanacaktır. Uzunluğu 3300 kilometre ve tahmini maliyeti 5.8 milyar dolar olan hattın 2008’de başlayıp, 2011’de bitmesi planlanmaktadır. İlk aşamada yıllık 16 milyar metreküp doğalgaz taşınması planlanırken 2020’den itibaren taşıma miktarı 30 milyar metreküpe ulaşacaktır. Proje Haziran 2004’de Viyana’da kurulan Nabucco Company Pipeline Study GmGH (Nabucco Boru Hattı İş Geliştirme Şirketi) tarafından yürütülmektedir. Konsorsiyum’un ortakları her biri yüzde 20 hisseye sahip olan Bulgaristan'ın Bulgargaz, Romanya'nın Transgaz, Macaristan'ın MOL ve Avusturya'nın OMV Gas firmaları ile ortaklaşa çalışmalar yürütülmektedir. Hata ayrıca Fransız Gaz de France, Total ve Alman EON Ruhrgas, RWE firmaları da ortak olmak istediklerini açıklamışlardır. Fransız hükümetinin Ermeni sorunundaki tutumundan dolayı BOTAŞ, Gaz de France’in hatta katılmasına karşı çıkmıştır. Macaristan Nabucco’nun ortağı olmasına rağmen projenin sürdürülebilirliğinin olmadığını ve Gazprom’un Mavi Akım projesinin daha verimli olduğunu ilan etmiştir. Macar hükümetinin bu tutumu ülkedeki muhalefet partileri olduğu kadar Avrupa ülkeleri tarafından eleştirilmektedir. Bu hatlar birincil aşamada Doğu Avrupa ülkelerinin ihtiyaçlarını karşılama amaçlıdır. Doğu Avrupa ülkelerinin Rusya doğalgazına bağımlılığı Batı’ya oranla daha yüksek olmasına rağmen söz konusu ülkelerin doğalgaz ihtiyacı Batı Avrupa’dan daha azdır. Dolayısıyla Hazar havzasından gelecek doğalgaz bu ülkelerin Rusya’ya bağımlılığını azaltacaktır. Diğer ülkelerin gaz talep gelişimlerine göre takip eden yıllarda Avusturya'nın Avrupa'da önemli bir doğalgaz dağıtım noktası olma özelliğinden faydalanılarak Batı Avrupa'ya ulaşılması planlanmaktadır. Nitekim bu konuda yapılan çalışmalar yoğun bir şekilde sürdürülmektedir. Sonuç olarak hem Türkiyeİran doğalgaz anlaşmasının imzalanması hem de BTE’nin sürekli ertelenerek seçim öncesi tarihe denk gelmesi seçim propagandası içerebilir. Rusya’nın Orta Asya ülkeleri ile anlaşma imzalamasına rağmen TransHazar’ın şansı devam ediyordu fakat Türkiyeİran doğalgaz anlaşması TransHazar için büyük sıkıntı yaratacaktır. TransHazar’ın gerçekleşmesi Kazakistan, Türkmenistan ve Özbekistan yönetimlerinin siyasi iradesine bağlı olduğu kadar Batı’nın da desteğine bağlıdır. TransHazar sadece Avrupa’yı Rusya doğalgazına veya güzergahına bağımlılıktan kurtarmayacak aynı zamanda Kazakistan, Türkmenistan ve Özbekistan’ın dış politikalarına çok boyutluluk katarak siyasi bağımsızlıklarının pekişmesine neden olacaktır. TÜRKİYE’DEN AVRUPA’YA... Türkiye’den Avrupa’ya iki yönlü boru hattı projesi düşünülmektedir. Bunlardan ilki boru hattının Yunanistan ve İtalya’ya kadar uzatılmasıdır. Türkiye ve Yunanistan arasında doğal gaz şebekelerinin enterkoneksiyonu ve Güney Avrupa Gaz Ringi'nin gerçekleştirilmesi kapsamında başlatılan TürkiyeYunanistan Doğal Gaz Boru Hattı projesinin fizibilite çalışması 25 Mart 2002 tarihinde tamamlanmıştır. 28 Mart 2002 tarihinde Ankara'da, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı ile Yunanistan Kalkınma Bakanının huzurlarında BOTAŞ ve DEPA Genel Müdürleri tarafından bir Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. Aynı tarihte iki ülke Bakanları doğal gaz ve elektrik konularında işbirliğini içeren bir de Ortak Bildiri imzalamışlardır. Proje ilgili olarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı ve Yunanistan Kalkınma Bakanı tarafından 23 Şubat 2003 tarihinde Hükümetlerarası Anlaşma imzalanmıştır. Projenin fizibilite ile mühendislik çalışmalarının tamamlanmasının ardından. 23 Aralık 2003 tarihinde Ankara'da düzenlenen bir törenle doğal gaz alımsatım anlaşması imzalanmıştır. Buna göre 750 milyon metreküp ile başlayacak taşıma miktarı 2012 yılında 11 milyar metreküp'e ulaşacaktır. Bu miktarın 3 milyar metreküpünün Yunanistan'a, 8 milyar metreküpünün İtalya'ya taşınması Hilmi Güler